CRIMINAL RESPONSIBILITY AS A SOCIAL ETHICAL EVALUATION AND EVALUATION OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE AS PERSON AND SUBJECT OF RESPONSIBILITY IN CRIMINAL LAW IN TERMS OF CURRENT THEORIES OF ACTION

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 2, 507 - 544, 18.04.2024

Hasan Çataklı

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1431854

Öz

It is already a reality that algorithms that digitally autonomously undertake the tasks they were created to perform, popularly known as artificial intelligence, have begun to be used extensively in many fields such as medicine, chemistry, transportation sector, social media, finance, human resources and so on. Complicated algorithms that include numerous parameters and calculation processes, developed to serve the goal of reducing human errors as much as possible in the areas where they are used and making processes optimal and much faster, also pose a unique new risk potential. As a matter of fact, the use of artificial intelligence has caused accidents that resulted in the death of people and caused individuals to be subjected to statements that shake their honor and dignity. In this context, the user, producer and programmer come to the fore as potential problematic subjects in terms of criminal liability, but artificial intelligence itself, which has autonomy in digital understanding, is also discussed in terms of whether it will be criminally responsible. In this respect, the study focuses on the question of whether artificial intelligence can be considered as a perpetrator in terms of theories regarding the determination of the concept of action suitable for evaluation in terms of criminal law, which is currently defended in the criminal doctrine developed to determine the responsibility of the human being for the punishable injustices committed by his actions. In this regard, the concept of fault and other concepts related to the doctrine of crime will be mentioned to the extent necessary to explain the evaluations on the subject.

Anahtar Kelimeler

Artificial Intelligence, Criminal Law, Theories of Action, Free Will, Social Ethical Responsibility

Sosyal Etik Bir Değerlendirme Olarak Cezai Sorumluluk ve Mevcut Hareket Teorileri Bakımından Ceza Hukukunda Yapay Zekânın Fail ve Sorumluluk Öznesi Olarak Değerlendirilmesi

Öz

Yerine getirmek için oluşturuldukları görevleri dijital anlamda otonom bir şekilde üstlenen algoritmaların , meşhur adlarıyla yapay zekâ tıp, kimya, ulaşım sektörü, sosyal medya, finans, insan kaynakları ve benzeri gibi çok sayıda alanda yoğun bir şekilde kullanılmaya başlandığı halihazırda bir gerçeklik olarak karşımızda durmaktadır. Kullanıma başlandığı alanlarda insandan kaynaklı hataları olabildiğine azaltma, süreçleri optimal ve çok daha hızlı bir hale getirme hedefine hizmet etmek için geliştirilen, çok sayıda parametreyi barındıran, hesaplama süreçlerini ihtiva eden komplike algoritmalar aynı zamanda kendine özgü yeni bir risk potansiyeli teşkil etmektedirler. Nitekim yapay zekânın kullanımı insanların ölümü ile sonuçlanan kazalara sebebiyet vermiş ve bireylerin şeref ve saygınlığını sarsıcı nitelikte ifadelere muhatap olmasına yol açmıştır . Bu bağlamda cezai sorumluluk bakımından potansiyel sorunluluk süjeleri olarak kullanıcı, üretici ve programlayıcı gündeme gelmekte, fakat dijital anlamada otonomiye sahip yapay zekânın kendisi de cezai sorumluluğunun söz konusu olup olmayacağı bakımından tartışılmaktadır. Çalışma bu bakımdan insanın eylemleri ile gerçekleştirdiği cezaya değer haksızlıklardan sorumluluğunun tespiti için geliştirilmiş suç öğretisinde hali hazırda savunulan ceza hukuku bakımından yapılacak değerlendirmeye elverişli hareket kavramı tespitine ilişkin teoriler bakımından yapay zekanın fail olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği sorusuna odaklanmaktadır. Bu doğrultuda suç öğretisine ilişkin kusur kavramına ve diğer kavramlara konuya ilişkin değerlendirmeleri açıklamak bakımından gerekli olduğu ölçüde değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zeka, Ceza Hukuku, Hareket Teorileri, Özgür İrade, Sosyal Etik Sorumluluk

Kaynakça

• Altuntaş F, Hukukta Akıl Yürütme Yöntemi Olarak Kıyas, On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Akbulut B, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Baskı, Adalet Yayınevi, 2022.
• Akbulut B, “Yapay Zekâ ve Ceza Hukuku Sorumluluğu”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 27(4), 2023, s. 267.
• Artuk M E/Gökçen A/Alşahin M E/Çakır K, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Baskı, Adalet Yayınevi, 2023.
• Bacaksız P/Sümer S Y, Robotlar, Yapay Zeka ve Ceza Hukuku, Adalet Yayınevi, 2021.
• Baş E, Ceza Hukukunda Fail ve Mağdur, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Buxmann P/Schmidt H,“Grundlagen der Künstlichen Intelligenz und des Maschinellen Lernens“, in: Künstliche Intelligenz, Peter Buxmann/Holger Schmidt (edt.), Mit Algorithmen zum wirtschaftlichen Erfolg, Springer Verlag, 2019.
• Çataklı H,“Kişisel Haksızlık Öğretisini İkna Edici Kılan Suç Dogmatiği ve Norm Teorisine İlişkin Argümanlar“, EBYÜHFD, 23(3–4), 2019, s. 279.
• Çataklı H, Versuch im deutschen und türkischen Recht Eine Rechtsvergleichende Untersuchung unter besonderer Berücksichtıgung der personalen Unrechtslehre und rechtshistorischen Perspektive, Verlag Dr. Kovac, 2020.
• Çataklı H, „Cezaya Değer Haksızlığın Tespitinde Parça Hareket Teorisi“, TAAD, (55), 2023, s. 23.
• Doğan K, „Sürücüsüz Araçlar, Robotik Cerrahi, Endüstriyel Robotlar ve Cezai Sorumluluk“, DEÜ Hukuk Fakültesi Dergisi Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, 21(Özel S), 2019, s. 3219.
• Elmas Ç, Yapay Zekâ Uygulamaları, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Ercan C, „Robotların Fiillerinden Doğan Hukuki Sorumluluk“, TAAD, (40), 2019, s. 19.
• Erdoğan I, Yapay Zekâ ve Profilleme Teknolojilerinin Ceza Muhakemesinde Kişisel Veri İşlenmesine Etkileri, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Demirbaş T, Kriminoloji, 6. Bası, Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Gropp W, Strafrecht AT, Springer Verlag, 2015.
• Haagen C, Verantwortung für Künstliche Intellegenz, Nomos Verlag, 2021.
• Hilgendorf E, „Können Roboter Schuldhaft handeln?“, in: (Edt. Susanne Beck), Jenseits von Mensch und Maschine, Nomos Verlag, 2012, s. 119.
• Hope F, Technische Grundlage, in: KI & Recht Kompakt Matthias Hartmann (Edt.), Springer, 2020.
• Isfen O, Schuldprinzip im Strafrecht, Verlag C.H. Beck, 2008.
• Jäger C, „İrade Özgürlüğü, Nedensellik ve Determinasyon Modern Nörolojik Araştırmalar Neticesinde Modern Kusur Ceza Hukuku’nun Sonu mu Geliyor?“, (Çev. Hasan Çataklı), Hukuk Köprüsü, Sayı:9 Nr: 9, 2015, s. 57.
• Jescheck H/Weigend T, Lehrbuch des Strafrechts, 5. Baskı, Duncker&Humblot 1996.
• Kangal Z T, Yapay Zeka ve Ceza Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Kant I, Kritik der praktischen Vernunft. Grundlegung zur Metaphysik der Sitten. Werksausgabe, Cilt VII, Shurkamp, 2008.
• Karsten G, Künstliche Intelligenz- Rechte und Strafen für Robeter?, Nomos, 2019.
• Kaspar J, Strafrecht Allgemeiner Teil, 4. Baskı, Nomos Verlag, 2023.
• Kindhäuser U, Strafrecht AT, 7. Baskı, Nomos Verlag, 2015.
• Koca M/Üzülmez İ, Ceza Genel Hükümler, 16. Bası, Seçkin Yayıncılık, 2023.
• Köroğlu Y, Yapay Zeka’nın Teorik ve Pratik Sınırları, Boğaziçi Üniversitesi Yayın Evi, 2017.
• Köse U, Yapay „Zekâ Etiği Çerçevesinde Geleceğin İşletmeleri: Dönüşüm ve Paradigma Değişiklikleri“, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8(5), 2020, s. 290.
• Lackner K/Kühl K, Strafgesetzbuch Kommentar, 28. Baskı, Verlag C.H. Beck, 2014.
• Lampe E J, Das Perspnale Unrecht, Duncker & Humblot, 1967.
• Lieselotte A, Theorien in Entwicklungspsychologie, Springer Verlag, 2014.
• Locke J, Versuch über den menschlichen Verstand, Cilt 1, Meiner, 2006.
• Lohmann, Strafrecht im Zeitalter von künstlicher Intellegenz, Nomos Verlag, 2021.
• Meier B D, Strafrechtliche Sanktionen, 4. Baskı, Springer Verlag, 2015.
• Momsen C/Niang A L/Philipp Bruckmann P/Laudien S, Wirtsachftstrafrecht, Springer Verlag, 2023.
• Neuhäuser C, “Künstliche Intelligenz und ihr moralischer Standpunkt“, in: Eric Hilgendorf/Susanne Beck (edt.), Robotik und Recht, Nomos Verlag, 2012, s. 23.
• Pauen M/Welzer H, Autonomie, S. Fischer, 2015.
• Pekmez Kelep T, „Otonom Araçların Kullanımından Doğan Cezai Sorumluluk: Türk Hukuku Bakımından Genel Bir Değerlendirme”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, (2), 2018, s. 173.
• Prinz W, “Der Mensch ist nicht Frei, Ein Gespräch”, in: Christian Geyer (edt.) Hirnforschung und Willensfreiheit Zur Deutung der neuesten Experimente, Shurkamp, 2004, s. 20.
• Rost S H, Handbuch Intellegenz, Beltz, 2013.
• Roxin C, Strafrecht Allgmeiner Teil, Cild: I, 4. Baskı, Verlag C.H. Beck, 2006.
• Roxin C/Greco L, Strafrecht AT, Cilt 1, 5. Baskı, Verlag C.H. Beck, 2020.
• Sarı O, “Yapay Zekanın Sebep Olduğu Zararlardan doğan Sorumluluk”, TBBD, (20), s. 252-312.
• Schuhr J, „Willensfreiheit, Roboter, Auswahlaxiom“, in: (Edt. Susanne Beck) Jenseits von Mensch und Maschine, Nomos Verlag, 2012, s. 43.
• Seher G, Intellegente „Agenten als Personen im Strafrecht?“,in: (edt. Sabine Gleß/Kurt Seelman) Intellegente Agenten und das Recht, Nomos Verlag, 2016, s. 45.
• Stuckenberg C F, „Vorsatz, Unrechtsbewusstsein, Irrtumslehre“, in: Wolfgang, Frisch/Jakobs, Günther/Kubiciel, Michael/Pawlik, Michael/Stuckenberg, Carl- Friedrich (Edt.) Lebendiges und Totes in der Verbrechenslehre Hans Welzels, Mohr Sobieck, 2015.
• Streng F, “Herausforderung des strafrechtlichen Schuldbegriffs durch die Hirnforschung?”, in: Leonidis Kotsalis, (edt.), Willensfreiheit, Determinismus- İndetereminusmus, Verlag Athen, 2005, s. 61.
• Özbek V Ö, Ekonomi Ceza Hukuku Birinci Kitap: Genel Hükümler, 3. Baskı, Seçkin Yayınclık,, 2023.
• Özgenç İ, Ceza Genel Hükümler, 19. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2023.
• Özekes M, „Peabody Resim Kelime Testi 3.01-3.12 Yaş Aralığı İzmir Bölgesi Standardizasyonu Çalışması“, Ege Eğitim Dergisi 2013 (14) 1, s. 90- 107.
• Wachter M, Das Unrecht der versuchten Tat, Mohr Siebeck, 2015.
• Welzel H, “Kausalität und Handlung“, ZStW, 51, 1931, s. 703.
• Wessels J/ Beulke W, Strafrecht Allgemeiner Teil, 42. Baskı, C.F. Müller, 2012.