Ahmed Midhat’ın Eserlerinde İktisadi Kavramların Yeri ve Önemi

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 2, 328 - 341, 26.08.2019

Ahmet Deniz Bozkurt

Öz

Ahmed
Midhat Efendi (1844-1912), on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısına damgasını
vurmuş Osmanlı düşünürlerinden biridir. Osmanlı Devleti’nin çöküş ve dağılma
sürecine tanık olan Ahmed Midhat Efendi, her aydın gibi bu durum karşısında
yapılması gerekenler üzerinde kafa yormuş ve kendine göre birtakım çözüm
yolları önermiştir. İktisat eğitimi almamasına karşın iktisadi meseleler
üzerinde çok düşünmüş ve Ekonomi Politik ve
Sevda-yı Sa’y ü Amel adlı eserlerinde
doğrudan iktisat temelli görüş ve düşüncelerine yer vermiş ve bu eserlerinde
himayecilik görüşünü ortaya koymuştur. Ahmed Midhat Efendi, yalnızca bu
eserlerinde ve gazetelerde yayımladığı düşünce yazılarında değil, anı, gezi
yazısı, roman ve hikâye gibi edebi türlerde de iktisadi görüşlerini ortaya koymuş,
birçok hikâye ve romanının arka planında iktisadi meseleleri irdelemiştir. Kimi
kez olayların akışı içinde doğrudan devreye girerek, kimi kez de kahramanların
ağzından devletin kurtuluşu için alınması gereken mali ve ekonomik tedbirlerin
neler olduğunu “himayecilik” kuramı doğrultusunda göstermeye çalışmıştır. Ahmed
Midhat’ın böyle bir yolu seçmesinin nedeni, geniş halk kitlelerini temel mali
ve ekonomik konularda bilgilendirmek, onlara yol göstermektir. Bu çalışmada,
Ahmed Midhat Efendi’nin daha çok edebi eserlerindeki iktisadi kavramları ve
bunların günlük yaşamda nasıl kullanılmaları ve algılandıkları gösterilmeye
çalışılmıştır. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, iktisat ve
edebiyat arasındaki ilişkinin Ahmed Midhat üzerinden saptanması yer almakta;
ikinci bölümde ise Ahmed Midhat Efendi’nin hikâye ve romanlarında yer alan
iktisadi kavramları ve bunların hikâye ve roman türüyle nasıl
bütünleştirildiğini göstermektedir.   

Anahtar Kelimeler

Ekonomi Politik, Osmanlı İmparatorluğu, On Dokuzuncu Yüzyıl, Ahmed Midhat Efendi

Kaynakça

• Ahmed Midhat [1299H.] (1882). Acaib-i Alem. İstanbul.
• Ahmed Midhat [1301H.] (1883). Muhâberât ve Muhâverât (Muallim Naci ile). İstanbul.
• Ahmed Midhat [1308H.] (1891). Müşahedat. İstanbul: Tercüman-ı Hakikat Matbaası.
• Ahmed Midhat [1879] (2005). İktisat Metinleri (Ekonomi Politik ve Hallü’l-Ukad). (Hazırlayanlar: E.Erbay ve A.Tutku). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Ahmed Midhat [1879] (2019). Sevda-yı Sa’y ü Amel. (Hazırlayan:H. Kartal). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Enginün, İnci (2014). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Yeni Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Esen, Nüket (2014). Hikâye Anlatan Adam: Ahmet Mithat. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Georgeon, François (2006). Sultan Abdülhamid. (çev. A.Berktay). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kılınçoğlu, Deniz T. (2017). ““İktisadi Düşünce Tarihi Kaynağı Olarak Edebiyat: Geç Osmanlı İmparatorluğu’ndan Üç Örnek”. (Editörler: Ç.Boz, K.Öğüt ve A.D.Bozkurt). İktisat ve Diğer Bilimler. İstanbul. İletişim Yayınları, s.231-266.
• Mardin, Şerif (1985). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İktisadi Düşüncenin Gelişmesi (1838-1918)”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 3. İstanbul: İletişim Yayınları, ss.618-634. Okay, Orhan (2008). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmed Midhat Efendi. İstanbul: Dergâh Yayınları. Tokgöz, Ahmet İhsan (2012). Matbuat Hatıralarım (1888-1914). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tüzer, İbrahim (2014). Ahmet Mithat Anlatılarında Kimlik İnşası ve Modernizm. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Uğurcan, Sema (1987). “Ahmed Midhat Efendi’nin Hatıratı ile Romanları Arasındaki Münasebet”. Türklük Araştırmaları Dergisi. (2), ss.184-199.
• Ülgen, Erol (1994). Ahmet Mithat Efendi’de Çalışma Fikri. İstanbul: Ahilik Araştırma ve Kültür Vakfı Yayınları.
• Yazgıç, Kamil (1940). Ahmed Midhat Efendi, Hayatı ve Hatıraları. İstanbul: Tan Matbaası.