Türkiye’de Para İkamesinin Belirleyicileri Doğrusal Olmayan Bir Yaklaşım

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 2, 362 - 387, 26.08.2019

Erkan Ağaslan , Savaş Gayaker

Öz

Gelişmekte olan ülkelerde özellikle esnek döviz
kurlarına geçildikten sonra para ikamesi sorunu ile karşılaşılmıştır. 1970’li
yıllarda sabit döviz kuru sisteminin terk edilerek esnek döviz kuru sistemine
geçilmesiyle gelişmekte olan ülkelerin paralarına olan talep artışı, gelişmekte
olan ülkelerin ulusal para politikalarının etkinliğini zayıflatmaya
başlamıştır. Son dönemde Türkiye Ekonomisi’nde döviz kurunu düşürmeye ilişkinin
merkez bankasının döviz satım ihaleleriyle piyasaya müdahale etmesi ile istenen
başarım sağlanamamıştır. Dolarizasyonun bu etkiyi azalttığı hatta yok ettiği
bilinmektedir. Bu durumu açıklamak için bugüne kadar yapılan çalışmalarda
dolarizasyon kavramı yalnızca doğrusal ekonometrik yöntemler ile
incelenmiştir.  Ancak yapılan analizler
sonucunda dolarizasyon değişkenin doğrusal olmayan bir yapı sergilediği
sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada öncelikle para ikamesi değişkenin belirleyicileri
tespit edilmeye çalışılmış, buradan hareketle Threshold Autoregressive (Eşik
otoregresif) modeller yardımıyla tahminlerde bulunulmuş ve ileriye yönelik
öngörüler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dolarizasyon, Para İkamesi, Para Politikası, doğrusal olmayan modeller

Kaynakça

• Adrian, Tobias & Duarte, Fernando, 2018. "Financial Vulnerability and Monetary Policy," CEPR Discussion Papers 12680, C.E.P.R. Discussion Papers.
• Akçay, C. (1997). Currency Substitution and Exchange Rate Instability: The Turkish Case. European Economic Review, 827-835.
• Arat, K. (2003). Türkiye’de Optimum Döviz Kuru Rejimi Seçimi ve Döviz Kurlarından Fiyatlara Geçiş Etkisinin İncelenmesi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Uzmanlık Tezi, 39.
• Arteta, C. O. (2003). Are Financially Dollarized Countries More Prone. International Finance Discussion Papers , 1-49.
• Boğa, S. (2017). Finansal Kırılganlıklar ve Uluslararası Sermaye Hareketleri: Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Bir Analiz. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi , 1-17.
• Civcir, İ. (2003). Dollarization and Its Long-run Determinants in Turkey. Research in Middle East Economics, 201-232.
• Darıcı, B., & Serel, A. (2006). Para İkamesini Etkileyen Faktörler: Türkiye Uygulaması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 150-167.
• Edwards, S., & Magendzo, I. (2003). Strict Dollarization and Economic Performance: An Empirical Investigation. NBER Working Papers, 1-29.
• Ertuğrul, C., İpek, E., & Çolak, O. (2012). Küresel Krizin Türkiye Ekonomisine Etkileri. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 59-72.
• Fabris, N., & Vujanović, N. (2017). The Impact of Financial Dollarization on Inflation Targeting: Empirical Evidence from Serbia. Journal of Central Banking Theory and Practice, Central bank of Montenegro, 23-43.
• Hakioğlu, D. (1988). Türkiye'de Para İkamesi. TCMB Tartışma Tebliği, 1-13.
• Honohan, P., & Shi, A. (2016). Deposit Dollarization and the Financial Sector in Emerging Economies. World Bank Policy Research Working Paper, 1-27.
• IMF. (2007). Financial Sector Assessment: A Handbook. IMF.
• Ize, A., & Yeyati, E. Y. (2003). Financial Dollarization. Journal of International Economics, 323-347.Karadağ, M. M. (2015). Sistemik Risk, Sistemik Açıdan Önemli Finansal Kuruluşlar Ve Küresel Finansal Kriz. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 293-319.
• Komarek, L., & Melecky, M. (2001). Demand for Money in the Transition Economy : The Case of the Czech Republic 1993–2001. Warwick Economic Research Papers, 1-31.Kruger, R., & Ha, J. (1995). Measurement of Co-circulation of Currencies. IMF Working Papers, 1-42.
• Lumsdaine, R. L., & Papell, D. H. (1997). Multiple Trend Breaks And The Unit-Root Hypothesis. The MIT Press, 212-218.
• McKinnon, R. (1982). Currency Substitution and Instability in the World Dollar Standard. American Economic Review, 320-330.
• Nicolo, G., Honohan, P., & Ize, A. (2003). Dollarization of the Banking System: Good or Bad? Policy Research Working Papers. doi:10.1596/1813-9450-3116
• Oruç, S., & Turgut, A. (2014). Finansal Derinleşme, Ekonomik Büyüme ve Türk Finans Sistemi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 109-118.
• Ramsey, J. B. (1969). Tests for Specification Errors in Classical Linear Least-Squares Regression Analysis. Journal of the Royal Statistical Society: Series B (Methodological), 31(2), 350–371. doi:10.1111/j.2517-6161.1969.tb00796.x
• Saraç, T. B. (2010). Enflasyon ve Para İkamesi İlişkisi: Türkiye Ekonomisi için Ekonometrik Bir Analiz. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 147-152.
• Serdengeçti, S. (2005). Dolarizasyon / Ters Dolarizasyon. Türkiye Cumhuriyet MErkez Bankası, 1-19.
• Taylor, J. B. (1993): “Discretion Versus Policy Rules in Practice,” Carnegie-Rochester Conference Series on Public Policy, 39, 195–214.
• TCMB. (2011). 2011 Yıllık Raporu. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası.
• TCMB. (2012). 2012 Yıllık Raporu. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası.
• Tong, H. (1983). Threshold Models in Non-linear Time Series Analysis. Lecture Notes in Statistics. doi:10.1007/978-1-4684-7888-4
• Tong, H. (1990). Nonlinear-Time series analysis: A dynamical system approach. New York: Oxford University Press.
• Ünsal, B. A. (2001). Bankacılıkta Likidite Risk Yönetimi. Ankara: BDDK Yetki Edütü Raporu.
• Zivot, E., & Andrews, D. W. K. (1992). Further Evidence on the Great Crash, the Oil-Price Shock, and the Unit-Root Hypothesis. Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 251. doi:10.2307/1391541