Investigation of Financial Performance of Tourism Enterprises in BIST Restaurants and Hotels Sector by MACBETH and EDAS Methods

Yıl 2020, 20. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu EYİ 2020 Özel Sayısı, 156 - 178, 02.07.2020

Talip Arsu , Ejder Ayçin

Öz

Tourism sector has a large share in the development of the country's economy as it contributes directly or indirectly to the development of many sectors. The development of the tourism sector is directly proportional to the financial strength of the enterprises in this sector. From this point of view, the aim of the study is to evaluate the financial performances of tourism enterprises in BIST restaurants and hotels sector by using MACBETH and EDAS methods. The criteria used in the research consist of financial ratios. While selecting these financial ratios, the existing literature was used. MACBETH (Measuring Attractiveness by a Categorical Based Evaluation Technique) and EDAS (Evaluation Based on Distance from Average Solution) methods were used in the analysis of the research data. Firstly, MACBETH method was used to determine criterion weights from subjective evaluations. Then, these criteria weights were evaluated according to the financial performance of tourism enterprises by using EDAS method. The financial data of 11 companies in BIST hotels and restaurants sector in 2018 balance sheet were used in the analysis. The most important criteria according to the criteria we obtained by MACBETH method were determined as net profit margin, cash ratio and equity profitability ratio, respectively. The companies with the highest financial performance determined according to EDAS method were identified as MAALT, KSTUR and PKENT respectively. Net profit margin ratio, which is the most important criterion according to MACBETH method, directly affected the results of EDAS method. Because the net profit of MAALT, KSTUR and PKENT enterprises with the highest financial performance is significantly higher than the other enterprises. This showed that the weights found as a result of MACBETH method are the most determinant factor for EDAS method. From this point of view, MACBETH and EDAS based model successfully fulfilled the purpose of ranking tourism enterprises according to their financial performance.

Anahtar Kelimeler

MACBETH, EDAS, Tourism Companies, Financial Performance, BIST

BIST Lokanta ve Oteller Sektöründeki Turizm İşletmelerinin Finansal Performanslarının MACBETH ve EDAS Yöntemleri ile İncelenmesi

Öz

Turizm sektörü dolaylı veya dolaysız olarak birçok sektörün gelişmesinde katkısı olduğundan dolayı ülke ekonomisinin gelişmesinde büyük bir paya sahiptir. Turizm sektörünün kalkınması da bu sektörde yer alan işletmelerin finansal güçleri ile doğru orantılıdır. Bu noktadan hareketle çalışmanın amacı, BIST lokantalar ve oteller sektöründeki turizm işletmelerinin finansal performanslarını MACBETH ve EDAS yöntemleri ile değerlendirmek olarak belirlenmiştir. Araştırmada kullanılan kriterler sekiz finansal orandan oluşmaktadır. Bu finansal oranları seçerken mevcut alanyazından faydalanılmıştır. Araştırma verilerinin analizinde MACBETH (Measuring Attractiveness by a Categorical Based Evaluation Technique) ve EDAS (Evaluation Based on Distance from Average Solution) yöntemleri kullanılmıştır. Öncelikle sübjektif değerlendirmelerden kriter ağırlıklarını belirlemek için MACBETH yöntemi kullanılmıştır. Daha sonra bulunan bu kriter ağırlıkları EDAS yönteminde kullanılarak turizm işletmeleri finansal performanslarına göre değerlendirilmiştir. BIST oteller ve lokantalar sektöründeki 11 işletmenin 2018 bilançosunda yer alan finansal verileri analizde kullanılmıştır. MACBETH yöntemi ile elde edilen kriter ağırlıklarına göre en önemli kriterler sırasıyla net kar marjı, nakit oranı ve özsermaye karlılık oranı olarak belirlenmiştir. EDAS yöntemine göre belirlenen finansal performansı en yüksek olan işletmeler ise sırasıyla MAALT, KSTUR ve PKENT olarak tespit edilmiştir. MACBETH yöntemine göre en önemli kriter olan net kar marjı oranı, EDAS yöntemi sonuçlarını doğrudan etkilemiştir. Çünkü finansal performansı en yüksek olan MAALT, KSTUR ve PKENT işletmelerinin net karı diğer işletmelere göre önemli derecede fazladır. Bu da MACBETH yöntemi sonucu bulunan ağırlıkların EDAS yöntemi için en belirleyici unsur olduğu sonucunu ortaya koymuştur. Buradan hareketle, MACBETH ve EDAS tabanlı model turizm işletmelerini finansal performanslarına göre sıralama amacını başarı ile yerine getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

MACBETH, EDAS, Turizm İşletmeleri, Finansal Performans, BIST

Kaynakça

• Akbulut, O. Y. (2019). CRITIC ve EDAS Yöntemleri ile İş Bankası’nın 2009-2018 Yılları Arasındaki Performansının Analizi. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 4(2), 249-263. doi:10.30784/epfad.594762
• Akçakanat, Ö., Aksoy, E., & Teker, T. (2018). CRITIC ve MDL Temelli EDAS Yöntemi ile TR-61 Bölgesi Bankalarının Performans Değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(32), 1-24.
• Altın, H., & Süslü, C. (2018). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Turizm Şirketlerinin Performanslarının Değerlendirilmesi: Lokanta ve Oteller Üzerine Bir Uygulama. Maliye ve Finans Yazıları(109), 30-50. doi:https://doi.org/10.33203/mfy.341805
• Ayçin, E., & Çakın, E. (2019). KOBİ’lerin Finansal Performansının MACBETH-COPRAS Bütünleşik Yaklaşımıyla Değerlendirilmesi. Journal of Yasar University, 14(55), 251-265. doi:10.19168/jyasar.483594
• Bana e Costa, C. A., & Chagas, M. P. (2004). A Career Choice Problem: An Example of How to Use MACBETH to Built a Quantitative Value Based on Qualitative Value Judgments. European Journal of Operational Research, 153, 323-331. doi:https://doi.org/10.1016/S0377-2217(03)00155-3
• Carnero, M. C., & Gomez, A. (2016). A Multicriteria Decision Making Approach Applied to Improving Maintenance Policies in Healthcare Organizations. BMC Medical Informatics and Decision Making, 16(1), 1-22. doi:10.1186/s12911-016-0282-7
• Cuadrado, M. R., & Fernandez, M. G. (2013). Methodology to Select the Best Business Game in Higher Education. American Journal of Industrial and Business Management, 3(7), 589-594. doi:10.4236/ajibm.2013.37068
• Çeken, H. (2014). Turizm Ekonomisi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• de Sausmarez, N. (2004). Crisis Management for the Tourism Sector: Preliminary Considerations in Policy Development. Tourism and Hospitality Planning & Development, 1(2), 157-172. doi:10.1080/1479053042000251070
• Ecer, F., & Günay, F. (2014). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Turizm Şirketlerinin Finansal Performanslarının Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Ölçülmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(1), 35-48. doi:10.17123/atad.vol25iss195016
• Erdoğan, M., & Yamaltdinova, A. (2018). Borsa İstanbul’a Kayıtlı Turizm Şirketlerinin 2011-2015 Dönemi Finansal Performanslarının TOPSİS ile Analizi. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 19-36. doi:https://doi.org/10.17541/optimum.335722
• Ergül, N. (2014). BİST- Turizm Sektöründeki Şirketlerin Finansal Performans Analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 325-340.
• Ferreira, F. A., Santos, S. P., Rodrigues, P. M., & Spahr, R. W. (2014). How to create indices for bank branch financial performance measurement using MCDA techniques: an illustrative example. Journal of Business Economics and Management, 15(4), 708-728. doi:10.3846/16111699.2012.701230
• Hong, W. C. (2009). Global competitiveness measurement for the tourism sector. Current Issues in Tourism, 12(2), 105-132. doi:10.1080/13683500802596359
• KAP. (2019). 12 14, 2019 tarihinde Kamuoyu Aydınlatma Platformu: https://www.kap.org.tr/tr/ adresinden alındı
• Karadeniz, E., Koşan , L., Günay, F., & Dalak , S. (2016). Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Turizm Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının Ölçülmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(44), 1117-1134.
• Karande, P., & Chakraborty, S. (2013). Using MACBETH Method for Supplier Selection in Manufacturing Environment. International Journal of Industrial Engineering Computations, 4(2), 259-279. doi:10.5267/j.ijiec.2013.01.002
• Karkacıer, O., & Yazgan, A. E. (2017). Turizm Sektöründe Gri İlişkisel Analiz (Gia) Yöntemiyle Finansal Performans Değerlemesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(37), 154-162.
• Keeny, R. L., & Raiffa , H. (1993). Decisions with Multiple Objectives: Preferences and Value Tradeoffs. New York: Cambridge University Press.
• Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Olfat, L., & Turskis, Z. (2015). Multi-Criteria Inventory Classification Using A New Method of Evaluation Based on Distance from Average Solution (EDAS). Informatica, 26(3), 435-451. doi:http://dx.doi.org/10.15388/Informatica.2015.57
• Koşan , L., & Karadeniz, E. (2014). Konaklama ve Yiyecek Hizmetleri Alt Sektörünün Finansal Performansının Dupont Finansal Analiz Sistemi Kullanılarak İncelenmesi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 11(2), 75-89.
• Kundakçı, N. (2016). Macbeth ve Multi-MOORA Yöntemlerine Dayalı Birleşik Çok Kriterli Karar Verme Yaklaşımı. Alphanumeric Journal, 4(1), 17-26. doi:https://doi.org/10.17093/aj.2016.4.1.5000178402
• Kundakçı, N. (2019). An Integrated Method Using MACBETH and EDAS Methods for Evaluating Steam Boiler Alternatives. Journal of Multi‐Criteria Decision Analysis, 26(1-2), 27-34. doi:10.1002/mcda.1656
• Navickas, V., & Malakauskaitė, A. (2009). The Possibilities for the Identification and Evaluation of Tourism Sector Competitiveness Factors. Engineering Economics, 1(61), 37-44.
• Özçelik, H., & Kandemir, B. (2015). BIST'de İşlem Gören Turizm İşletmelerinin TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi. Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute, 18(33), 97-114. doi:https://doi.org/10.31795/baunsobed.645449
• Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB). (2019, 12 13). Turizmin Ekonomideki Yeri. tursab.org.tr: https://www.tursab.org.tr/istatistikler/turizmin-ekonomideki-yeri adresinden alındı
• Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği (TTYD). (2019, 12 4). 2023'e Doğru Türk Turizminde Yatırım Hamlesi. http://ttyd.org.tr/: http://ttyd.org.tr/tr/2023-e-dogru-turk-turizminde-yatirim-hamlesi adresinden alındı
• Ünal, E. A. (2019). Bütünleşik Entropi ve EDAS Yöntemleri Kullanılarak BIST Sigorta Şirketlerinin Performanslarının Ölçülmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(4), 555-566. doi:10.29106/fesa.649946
• World Economic Forum (WEF). (2019, 12 24). The Travel & Tourism Competitiveness Report 2019. http://www3.weforum.org/: http://www3.weforum.org/docs/WEF_TTCR_2019.pdf adresinden alındı
• Yakut, E., Harbalıoğlu, M., & Pekkan, N. Ü. (2015). Turizm Sektöründe BIST’a Kayıtlı İşletmelerin Veri Zarflama Analizi ve Toplam Faktör Verimliliği ile Finansal Performanslarının İncelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(2), 235-257.