Psikolojik Sözleşme İhlâl Algısının İş Tatmini Üzerindeki Etkisi: Sağlık Alanında Çalışan Akademisyenlere Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 3, 1327 - 1352, 28.12.2022

Nurullah Berberoğlu , Sezer Korkmaz

https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1164569

Öz

Kurumlar arası somut farklılıkların giderek azaldığı günümüzde, sürdürülebilir rekabet perspektifinden bakıldığında, kurumlar için insan odaklı unsurların ön plâna çıktığı gözlenmektedir. Çalışanların iş tatmini kavramı önemini uzun yıllarca korumuş, son zamanlarda ise psikolojik sözleşme ihlâli kavramı önem kazanmaya başlamıştır. Toplumların inşası, gelişimi ve değişiminde yükseköğretim ve akademisyenler önemli bir konuma sahiptir. Söz konusu sağlık alanı olunca konunun önemi bir kat daha artmaktadır. Bu çalışmanın amacı sağlık alanında görev yapan akademisyenlerin iş tatmini üzerinde psikolojik sözleşme ihlâl algısının etkisini tespit etmek, organizasyon için önemli bir çıktı olan iş tatmini ve boyutları ile psikolojik sözleşme ihlâl algısı ve boyutları arasındaki ilişkileri ortaya koymaktır. Bu amaçla Ankara ilinde, üniversitelerin tıp ve diş hekimliği hariç sağlık alanında eğitim veren bölümlerinde görev yapan 409 akademisyenin katılımı ile bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Veriler elektronik anket yöntemi ile toplanarak istatistiksel analize tâbi tutulmuş; korelasyon ve regresyon analizi sonuçları özetlenerek sunulmuştur. Regresyon analizi sonuçlarına göre ilişkisel ihlâlin, iş tatmini boyutları üzerinde daha etkili olduğu gözlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Akademisyen, Psikolojik Sözleşme İhlâl Algısı, İş Tatmini

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

The Effect of Perception of Psychological Contract Breach on Job Satisfaction: A Study on Academics Working in the Field of Health

Öz

Today, the tangible differences between institutions are gradually decreasing. From the perspective of sustainable competition, human-oriented elements gain importance for institutions. The concept of job satisfaction in employees has maintained its importance for many years. Recently, the concept of psychological contract breach has started to gain importance. Higher education and academicians have a very important position in the structuring, development and change of societies. In the field of health, the issue is much more important. The aim of this study is to determine the effect of psychological contract breach perception on job satisfaction of academicians working in the field of health and to reveal the relationships between job satisfaction and its dimensions, an important output for the organization, psychological contract breach perception and its dimensions. For this purpose, a research was carried out with the participation of 409 academicians working in the departments providing education in the field of health, excluding medicine and dentistry, in Ankara. Data were collected by electronic questionnaire method and statistical analysis was performed. The results are summarized as correlation ve regression analysis. According to the results of the regression analysis, relational breach seemed to be more effective on job satisfaction dimensions. According to the findings, various suggestions were given.

Anahtar Kelimeler

Health, Academician, Psychological Contract Breach Perception, Job Satisfaction

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Agarwal, U. A. (2017). “Linking Psychological Contract Breach, Innovative Work Behaviour and Collectivism: A Moderated Mediation Model”, International Journal of Innovation Management, 21 (7), (1750056), 1-31.
• Agbozo, G. K. Bonnah, E. A. Hoedoafia, M. A. Atakorah, Y. B. (2018). “The Role Psychological Contract Plays in Organizational Behaviour: A Case Study of a Public University in Ghana”, European Scientific Journal, 14 (23), 34-56.
• Albalawi, A. S. Naugton, S. Elayan, M. B. Sleimi, M. T. (2019). “Perceived Organizational Support, Alternative Job Opportunity, Organizational Commitment, Job Satisfaction and Turnover Intention: A Moderated-mediated Model”, Organizacija, 52 (4), 310-324.
• Alparslan, A. M. (2014). “Öğretim Elemanlarının İşlerinden Tatmin, Üniversitelerinden Memnun ve Gönüllü Olmalarındaki Öncüller: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi’nde Bir Araştırma”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (11), 82-101.
• Anderson, N. Ones, D. S. Sinangil, H. K. Viswesvaran, C. (2001). “Handbook of Industrial, Work & Organizational Psychology Volume 2: Organizational Psychology.” 2001. London, 25-46, 133-141.
• Appiah, F. A. Akwetea, B. E. Bamfo, B. A. (2016). “The Effects of Psychological Contract on Job Satisfaction and Competitive Advantage”, International Journal of Arts & Sciences, 09 (02), 17-40.
• Artar, M. Adıgüzel, Z. Erdil, O. (2019). “Örgütlerde Yöneticiye Duyulan Güvenin, Psikolojik Sözleşme İhlali, Örgütsel Dışlanma ve İş Tatmini Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 11 (3), 1417-1432.
• Aslan, Ş. Uyar, S. (2018). “Psikolojik Sözleşme İhlali ile Hissettirdiklerinin Örgütsel Özdeşleşme, İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkileri”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33 (1), 1-38.
• Aydın, İ. Yılmaz, K. Memduhoğlu, H. B. Oğuz, E. Güngör, S. (2008). “Academic and Non-Academic Staff’s Psychological Contract in Turkey”, Higher Education Quarterly, 62 (3), 252-272.
• Aziri, B. (2011). “Job Satisfaction: A Literature Review”, Management Research And Practice, 3 (4), 77-86.
• Bal, P. M. Lange, A. H. D. Jansen, P. G. W. Van Der Velde, M. E. G. (2008). “Psychological Contract Breach And Job Attitudes: A Meta-Analysis of Age As a Moderator”, Journal of Vocational Behavior, 72, 143–158.
• Başaran, R. (2017). “Örgütsel Tutum ve Davranışların İş Performansı ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: İlişkisel Psikolojik Sözleşmelerin Aracılık Rolü”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 239-270.
• Battisti, M. Fraccaroli, F. Fasol, R. Depolo, M. (2007). “Psychological Contract and Quality of Organizational Life: An Empirical Study on Workers at a Rest Home”, Relations Industrielles / Industrial Relations, 62 (4), 664-689.
• Bayraktaroğlu, S. Mesci, M. (2010). “Örgütlerde Psikolojik Sözleşme ile İş Tatmini Arasındaki İlişki: Bir Devlet Üniversitesi Örneği”, 9. Ulusal İşletmecilik Kongresi Bildiriler Kitabı, 447-452.
• Bonenberger, M. Aikins, M. Akweongo, P. Wyss, K. (2014). “The Effects of Health Worker Motivation and Job Satisfaction on Turnover Intention in Ghana: A Cross-Sectional Study”, Human Resources for Health, 12 (43), 1-12.
• Bravo, G. A. Won, D. Chiu, W. (2019). “Psychological Contract, Job Satisfaction, Commitment, And Turnover Intention: Exploring the Moderating Role of Psychological Contract Breach in National Collegiate Athletic Association Coaches”, International Journal of Sports Science & Coaching, 14 (3) 273-284.
• Büyükyılmaz, O. (2013). “Akademik Personel Açısından Psikolojik Sözleşme İhlali ile İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkilerin Analizi”, Doktora Tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Büyükyılmaz, O. Çakmak, A. F. (2015). “Psikolojik Sözleşme İhlal Algısının Devlet ve Vakıf Üniversitelerinde Görev Yapan Akademisyenler Kapsamında Karşılaştırmalı Analizi”, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (1), 48-71.
• Cantisano, G. T. J. Domínguez, F. M. Depolo, M. (2008). “Psychological Contract Breach and Outcomes: Combining Meta-Analysis and Structural Equation Models”, Psicothema, 20 (3), 487-496.
• Cantisano, G. T. J. Domínguez, F. M. García, J. L. C. (2007). “Social Comparison and Perceived Breach of Psychological Contract: Their Effects on Burnout in a Multigroup Analysis”, The Spanish Journal of Psychology, 10 (1), 122-130.
• Cerev, G. (2018). “İş Güvenliği Uzmanlarının Genel, İçsel ve Dışşal İş Tatmin Düzeylerinin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 16 (32), 91-112.
• Collins, A. Beauregard, A. (2020). “The Effect of Breaches of the Psychological Contract on the Job Satisfaction and Wellbeing of Doctors in Ireland: A Quantitative Study”, Human Resources for Health, doi: 10.1186/s12960-020-00534-3, 1-8.
• Conway, N. Guest, D. Trenberth, L. (2011). “Testing The Differential Effects of Changes in Psychological Contract Breach And Fulfillment”, Journal of Vocational Behavior, 79, 267-276.
• Corder, E. Ronnie, L. (2017). “The Role of the Psychological Contract in The Motivation of Nurses”, Leadership in Health Services, 31 (1), doi: 10.1108/LHS-02-2017-0008, 1-15.
• De Lange, A. H. Bal, P. M. Der Heijden, B. I. J. M. De Jong, N. Schaufeli, W. B. (2011). “When I’m 64: Psychological Contract Breach, Work Motivation and The Moderating Roles of Future Time Perspective and Regulatory Focus”, Work & Stress: An International Journal of Work, Health & Organisations, 25 (4), 338-354.
• Demirağ, B. Durmaz, Y. (2019). “Algılanan Hizmet Kalitesinin Algılanan Değer ve Tutumsal Marka Sadakati Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi: 5 Yıldızlı Sayfiye ve Şehir Otelleri Örneği”, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11 (18), 693-726.
• Demirkasımoğlu, N. (2014). “Öğretmenlerin Psikolojik Sözleşme Algıları ve İş Çevresine Uyum Düzeyleri”, Eurasian Journal of Educational Research, 56, 1-24.
• Desa, N. M. Razak, A. A. Jabar, N. D. A. (2019). “Communication and Job Satisfaction among Workers in the Department of Trade Union Affairs in the Northern State of Malaysia”, European Scientific Journal,15 (28), 1-14.
• Ercan, A. Kazançoğlu, İ. Küçükaltan, B. (2019). “İş Stresi, İş Tatmini, Örgütsel Kıvanç ve İşten Ayrılma Niyeti Etkileşiminin İş Performansıyla İlintisi”, Special Issue on Business and Organization Research, 14 (Special Issue), 101-114.
• Fidan, T. (2021). “Üniversite İdari Personelinin Psikolojik Sözleşme Algısının İş Doyumlarına Etkisi: Kamu Hizmeti Güdüsünün Aracı Rolü”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 54 (1), 175-203.
• Filiz, Z. (2014). "An Analysis of the Levels of Job Satisfaction and Life Satisfaction of the Academic Staff, Social Indicators Research: An International and Interdisciplinary Journal for Quality-of-Life Measurement,” Springer, 116 (3), 793-808.
• Gerçek, M. (2018). “Yöneticiler İçin Psikolojik Sözleşme Ölçeği: Bir Ölçek Geliştirme, Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (4), 193-212.
• Hann, M. Reeves, D. Sibbald, B. (2010). “Relationships Between Job Satisfaction, Intentions to Leave Family Practice and Actually Leaving Among Family Physicians in England”, European Journal of Public Health, 21 (4), 499-503.
• Hart, D. W. Thompson, J. A. (2007). “Untangling Employee Loyalty: A Psychological Contract Perspective”, Business Ethics Quarterly, 17 (2), 297-323.
• İyigün, N. Ö. Çetin, C. (2012). “Psikolojik Kontratın Örgütsel Sapma Üzerindeki Etkisi ve İlaç Sektöründe Bir Araştırma”, Öneri Dergisi, 10 (37), 15-29.
• Jong, J. D. Schalk, R. Cuyper, N. D. (2009). “Balanced versus Unbalanced Psychological Contracts in Temporary and Permanent Employment: Associations with Employee Attitudes”, Management and Organization Review, 5 (3), 329-351.
• Karasar, N. (2020). “Bilimsel İrade Algı Çerçevesi ile Bilimsel Araştırma Yöntemi”. Ankara. 2020. 10, 150.
• Khan, H. S. D. Zhiqiang, M. Sadick, M. A. Musah, A. A. I. (2018). “Investigating the Role of Psychological Contract Breach, Political Skill and Work Ethic on Perceived Politics and Job Attitudes Relationships: A Case of Higher Education in Pakistan”, Sustainability, 10, doi:10.3390/su10124737, 1-21.
• Kılıç, S. (2016). “İstatistikî İfadeyle...”, Journal of Mood Disorders, 6 (1), 47-48.
• Kickul, J. (2001). “Promises Made, Promises Broken: An Exploration of Employee Attraction and Retention Practices in Small Business”, Journal of Small Business Management, 39(4), 320-335.
• Kotter, J. P. (1973). “The Psychological Contract: Managing the Joining-Up Process”, Spring, 15 (3), 91-99.
• Koyuncu, M. Katlav, E. Ö. (2014). “Otel İşletmelerinde Psikolojik Sözleşme İhlalinin İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi”, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 11 (2), 6-27.
• Köroğlu, Ö. (2012). “İçsel ve Dışsal İş Doyum Düzeyleri ile Genel İş Doyum Düzeyi Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Turist Rehberleri Üzerinde Bir Araştırma”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13 (2) 275-289.
• Köse, E. (2019). “Çalışanların İş Tatmini Algıları İle İş Motivasyonu Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Araştırılması”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (1), 131-148.
• Lijo, K. J. Lyngdoh, W. S. (2016). “Psychological Contract and Job Satisfaction among HR Professionals in Start-up Service Sector”, The International Journal of Indian Psychology, 3 (2), 129-136.
• Locke, E. A. (1969). “What is Job Satisfaction?”, Organizational Behavior and Human Performance, 4, 309-336.
• Memiş, H. Dikici, M. S. (2017). “Gaziantep'te Faaliyette Bulunan Halı İmalatı İşletmelerinin Psikolojik Sözleşme ve İş Tatmini Açısından Değerlendirilmesi”, ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 4 (9), 1-13.
• Memon, K. R. Ghani, B. (2020). “The Relationship Between Psychological Contract and Voice Behavior - A Social Exchange Perspective”, Asian Journal of Business Ethics, doi: 10.1007/s13520-020-00109-4, 1-18.
• Milanović, S. Đokić, M. Đorđević, B. (2018). “The Influence of Psychological Contract Breach on Job Satisfaction”, Facta Universitatis Series Economics and Organization, 15 (3), 203-215.
• Mimaroğlu Özgen, H. Özgen, H. (2010). “Psikolojik Sözleşme ve Boyutlarının İş Tatmini, Örgütsel Bağlılık ve İşten Ayrılma Niyetine Etkileri: Tıbbi Satış Temsilcileri Üzerinde Bir Araştırma”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (1), 1-19.
• Muresanu, D. (2017). “Theoretical Approach of the Measure of the Psychological Contract of Employees”, The Annals of the University of Oradea. Economic Sciences, 1(2), 405-409.
• Mustapha, N. Ghee, W. Y. (2013). “Examining Faculty Workload as Antecedent of Job Satisfaction among Academic Staff of Higher Public Education in Kelantan, Malaysia”, Business and Management Horizons,1 (1), 10-16.
• Mutlucan, N. Ç. (2019). “Örgütsel Değişim Sırasında Ortaya Çıkan Psikolojik Sözleşme İhlalinin İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi ve Otantik Liderliğin Rolü Üzerine Kuramsal Bir Çalışma”, Beykoz Akademi Dergisi, 7 (2), 1-16.
• Ng, T. W. H. Feldman, D. C. (2009). “Age, Work Experience, and the Psychological Contract”, Journal of Organizational Behavior, 30, 1053-1075.
• Özaydın, M. M. Özdemir, Ö. (2014). “Çalışanların Bireysel Özelliklerinin İş Tatmini Üzerindeki Etkileri: Bir Kamu Bankası Örneği”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 6 (1), 251-281.
• Özler, D. E. Ünver, E. (2012). “Psikolojik Sözleşmenin İş Tatmini Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17 (2), 325-351.
• Özyılmaz Misican, D. Bedir, E. (2017). “Çalışma Hayatında Yaşanan Değişimin Ortaya Çıkardığı R Kuşağının Psikolojik Sözleşme Algısı”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (1), 242-273.
• Philipp, B. L. U. Lopez, P. D. J. (2013). “The Moderating Role of Ethical Leadership: Investigating Relationships Among Employee Psychological Contracts, Commitment, and Citizenship Behavior”, Journal of Leadership & Organizational Studies, 20 (3), 304-315.
• Raja, U. Johns, G. Bilgrami, S. (2011). “Negative Consequences of Felt Violations: The Deeper the Relationship, the Stronger the Reaction”, Applied Psychology: An International Review, 60 (3), 397-420.
• Robbins, S. P. Coulter, M. (2018). “Management”. 2018. London. 14. Baskı. 66-77, 594-595.
• Rousseau, D. M. (1989). “Psychological and Implied Contracts in Organizations”, Employee Responsibilities and Rights Journal, 2 (2), 121-139.
• Rousseau, D. M. Hansen, S. D. Tomprou, M. (2018). “A Dynamic Phase Model of Psychological Contract Processes”, Journal of Organizational Behavior, 1-18.
• Salkind, N. (2015). “İstatistikten Nefret Edenler İçin İstatistik”. (Çeviri Editörü: Çuhadaroğlu, A). Ankara. 2015. 84-88.
• Shapiro, J. A. M. C. Costa, S. P. Doden, W. Chang, C. (2019). “Psychological Contracts: Past, Present, and Future”, Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 6, 145-169.
• Shapiro, J. C. Kessler, I. (2000). “Consequences of the Psychological Contract for the Employment Relationship: A Large Scale Survey”, Journal of Management Studies, 37 (7), 903-930.
• Shen, J. (2010). “University Academics’ Psychological Contracts And Their Fulfilment”, Journal of Management Development, 29 (6), 575-591.
• Skoko, B. K. O’Neill, G. (2008). “University Academics’ Psychological Contracts in Australia: a Mixed Method Research Approach”, The Electronic Journal of Business Research Methods, 6 (1), 61-72.
• Tabassum, F. Ghosh, N. (2021). “Reinventing employee morale during Covid Pandemic: Study of psychological contract and job satisfaction of healthcare professionals” International Journal of Financial, Accounting, and Management, 3 (3), 259-274.
• TDK. (2021). “Türk Dil Kurumu Sözlükleri”, https://sozluk.gov.tr, Erişim: 17 Haziran 2021.
• Tipples, R. Skoko, B. K. O’neill, G. (2007). “University Academics Psychological Contracts in Australia and New Zealand”, New Zealand Journal of Employment Relations, 32 (2), 33-52.
• Toker, B. (2011). “2011),"Job satisfaction of academic staff: an empirical study on Turkey", Quality Assurance in Education, 19 (2), 156-169.
• Turhan, Ö. (2019). “Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin İş Tatmini Üzerindeki Etkisinde Depresyonun Aracılık Rolü”, IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (5), 9-21.
• Turnley, W. H. Feldman, D. C. (2000). “Re-examining the Effects of Psychological Contract Violations: Unmet Expectations and Job Dissatisfaction as Mediators”, Journal of Organizational Behavior, 21, 25-42.
• Ülgen, H. Mirze, K. (2013). “İşletmelerde Stratejik Yönetim”. İstanbul. 2013. 118-120.
• Wang, Y. D. Hsieh, H. H. (2014). “Employees' reactions to psychological contract breach: A moderated mediation analysis”, Journal of Vocational Behavior, 85, 57-66.
• Woodrow, C. Guest, D. E. (2019). “Pathways Through Organizational Socialization: A Longitudinal Qualitative Study Based on The Psychological Contract”, Journal of Occupational and Organizational Psychology, doi:10.1111/joop.12285, 1-24.
• Yiğit, İ. (2015). “Psikolojik Sözleşme İhlal Algısı ve İş Tatmini İlişkisi: İstanbul Avrupa Yakası Endüstri Meslek Lisesi Öğretmenleri Üzerine Bir Araştırma”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 11 (43), 119-144.