HYGIEIA AS IDENTITY; “GODDESS? NURSE?"

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 61 - 72, 21.04.2022

Sinan Özcan Gamze Saatçi

Öz

Diseases experienced in ancient times as well as today had a negative impact on human life. Especially in times of increased epidemics, people sought help from their gods, whom they believed and worshiped, in order to find healing. In this sense, the cult of Asclepius, the god of healing, and Hygieia (ὑγίεια), the daughter of the goddess of hygiene, gained great importance. In Anatolia, this cult appeared in many ancient cities in terms of medicine and health care. In this article, the understanding of health care in the Greek and Roman periods was briefly mentioned and the title of Hygieia, known as the goddess of health and hygiene, in some ancient texts and modern sources was examined. By compiling this information, coins, statues, votive inscriptions and important health centers belonging to Asklepios and Hygieia in Anatolia were examined and it was explained that Hygieia, which was identified with health care, should be seen as a goddess.

Anahtar Kelimeler

Asclepius, Hygieia, Nursing, History, Medicine, Antiquity, Health

KİMLİK OLARAK HYGIEIA; “TANRIÇA MI? HEMŞİRE Mİ?"

Öz

Günümüzde olduğu gibi antik dönemlerde de yaşanan hastalıklar insan yaşamını olumsuz yönde etkilemiştir. Özellikle salgınların arttığı dönemlerde insanlar, şifa bulmak için inandığı ve tapındığı tanrılarından yardım istemiştir. Bu anlamda şifa tanrısı Asklepios ve hijyenin tanrıçası kızı Hygieia’nın (ὑγίεια) kültü çok önem kazanmıştır. Anadolu’da bu kült, tıp ve sağlık bakımı anlamında birçok antik kentte karşımıza çıkmıştır. Bu makalede Yunan ve Roma dönemlerindeki sağlık bakım anlayışına kısaca değinilerek sağlığın ve hijyenin tanrıçası olarak bilinen Hygieia'nın, incelenen bazı antik metinlerde ve modern kaynaklardaki unvanı ile ilgili incelemeler yapılmıştır. Bu bilgiler derlenerek, Anadolu’daki Asklepios, Hygieia, Hypnos ve Telesphoros’a ait sikkeler, heykeller, adak yazıtları ve önemli sağlık merkezleri incelenerek bazı çalışmalarda sağlık bakımında yardımcı rolü olduğu söylenen Hygieia’nın tanrıça olarak görülmesi gerektiği anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Asklepios, Hemşirelik, Tarih, Tıp, Antik Dönem, Hiegia, Sağlık

Kaynakça

• AcSearch. (t.y). Phrygia-Aizanoi. https://www.acsearch.info/media/images/archive/86/936/688803.m.jpg adresinden 8 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• AcSearch. (t.y). Aigeai-Hadrian. https://www.acsearch.info/media/images/archive/47/575/359316.m.jpg adresinden 8 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• Aelius Aristides. (t.y).The complete works orationes I-XVI (1.Baskı). Leiden.
• Aiskhylos. (t.y).The oresteia of aeschylus: Eumenides (522). University of Canterbury.
• Akar, Tanrıver, D. (2017). Smyrna’da Asklepios kültü, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi Journal of the Fine Arts Institute (GSED), 38, 117-130.
• Gerçek, A., & Yastı, M. N. (2022). Neronıas-Eırenopolıs kurtarma kazısı: ilk bulgular. https://arastirmax.com/en/publication/cukurova-arastirmalari-dergisi/2/2/14-31-neronias-eirenopolis-kurtarma-kazisi-ilk-bulgular/arid/8b4f9856-2d3f-40e5-b6fa-bb060dd299f7 adresinden 8 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• Bergama Müzesi (t.y). Asklepion. https://muze.gov.tr/s3/MysFileLibrary/%C4%B0zmir%20Bergama%20Asklepion%20%C3%96ren%20Yeri-7a6d23bd-3855-4fcf-9d86-83c43f6c4c76.pdf adresinden 8 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• Aray, N., Ataç, A., & Uçar, M. (2011). Sular altında kalan sağlık merkezi: Allianoi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 1(2), 16-20.
• Argın, İ. (2013). Telesphoros kültü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Athanassakis, A. N. (2013). The orphic hymns. text, translation and notes (2.Baskı). The Johns Hopkins University Press.
• Aydemir, L. (2019). Eski Yunan ve Roma dünyasında şifacı tanrıçalar ve şifacı kadınlar arasındaki ilişki. Anadolu Araştırmaları, 22, 55-74.
• Bayat, A.H. (2016). Tıp tarihi (3. Baskı). Merkez Efendi Geleneksel Tıp Derneği.
• Bayatlı, O. (1947). Bergama tarihinde Asklepion (1. Baskı). Doğanlar Basımevi.
• Baykan, D. (2019). Allianoi’dan sağlık kültüne ilişkin metal buluntu örnekleri. MASROP E-Dergi, 13(1), 1-15.
• Beumer, M. (2008). Hygieia: Godin of personificatie? Geschiedenis der Geneeskunde. Jaargang, 12(4), 221-227.
• Beumer, M. (2015). Hygieia. Godin of personificatie? (1. Baskı). Boekscout.
• Beumer, M. (2016). Hygieia. Identity, cult and reception. Kleio-Historia, 3, 5-24.
• Bol, P.C. (1980). Hypnos. AW, 11(2), 60-62.
• Cadoux, C. J. (1938). Ancient Smyrna A history of the city from the earliest times to 324 A.D (1.Baskı). Basil Blackwell Oxford Press.
• Casey, J. (1963). Women and medicine. Dalhousie Medical Journal, 16 (1), 15-18.
• CNG Coins Archive. (t.y). Asklepios-Pergamon. https://cngcoins.com/photos/enlarged/3240092.jpg adresinden 8 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• CNG Coins Archive. (t.y). Kilikya-Tarsus. https://cngcoins.com/photos/enlarged/93000919.jpg adresinden 8 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• CNG Coins Archive. (t.y). Asklepios-Pergamon. https://cngcoins.com/photos/enlarged/90050245.jpg adresinden 8 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• Demir, F. (2022). Aigeai Antik Kenti Araştırmaları. http://arkeoloji.osmaniye.edu.tr/12523_aigeai-antik-kenti-ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%C4%B1.html adresinden 9 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• Demirer, Ü. (2019). Telesphoros’un köken sorunu. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 9(18), 53-67. Decharrne, P. (1879). Mythologie de la grece antique garnier freres (1.Baskı). Paris Press.
• Donceva, I. (2001). Der kultdes Telesphoros ikonographische besonderheiten seiner darstellung in thrakien. Karasura. Untersuchungen Zur Geschichte Und Kultur Des Alten Thrakien, 1(15), 99-110.
• Elliott, J. S. (2007). Outlines of greekand roman medicine (3.Baskı). NabuPress.
• Eyice, S. (1991). İznik (Nicaea) tarihçesi ve eski eserleri (1.Baskı). Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi Yayınları.
• Filges, A. (1999). Marmorstatuetten aus kleinasien. zu ıkonographie, funktion und produktion antoninischer, severischer und späterer ıdealplastik. Istanbuler Mittelungen, 49, 377–430.
• Fuchs, M. (1992). Römische ıdealplastik, katalog der skulpturen/gyyptothek (6.Baskı). München Press.
• Gülşen, F. F., & Durugönül, S. (2020). A Hygieia-Hypnos statuefrom Anazarbos. Archäologischer Anzeiger, 2, 301-311.
• Homeros. (t.y). İlyada (31.Baskı). Can Yayınları.
• Howgego, C.J. (1985). Greek imperial countermarks: studies in the provincial coinage of the Roman Empire. Legacy Collection Digital Museum, 5(6), 195-251.
• Jackson, R. (1999). Roma İmparatorluğu’nda doktorlar ve hastalıklar (1.Baskı). Homer Kitapevi.
• Jayne, W.A. (1925) The healing gods of ancient civilizations. Journal of the Royal Asiatic Society, 58(2), 365-372.
• Krug, A. (2005). Hygieia Panthea. İçinde: Mert, H.M., & Şahin, M. (Eds.), Ramazan Özgan’a Armağan (1.Baskı). Ege Yayınları.
• Licymnius. (t.y). Greek Lyric, the new school of poetryand anonymous songs and hymns (5.Baskı). Harvard University Press.
• Longrigg, J. (2013). Greek rational medicine philosophy and medicine from Alcmaeon to the Alexandrians (1.Baskı). Taylor & Francis Press.
• Magner, L. N. (2005). A History of medicine (1.Baskı). Taylor & Francis Press.
• Nutton, V. (1980). Book Review: Ancient Cos. An historical study from the doriansettlement to the ımperial period. Med Hist, 24(4), 476.
• Nutton, V. (2004). Ancient medicine (1.Baskı). Taylor & Francis Press.
• Orphic Hymns. (t.y). 66.7. University of Pensilvania Press.
• Parker, R. (1996). Athenian religion. A history (1.Baskı). Oxford Press.
• Pausanias. (t.y). The description of Greecce. Thomas Davison Press.
• Robert, L. (1973). De Cilicie a messine et a plymouth (1.Baskı). Journal Des Savants.
• Scarborough, J. (1996). Roman medicine (1.Baskı). Cornell University Press.
• Strabon. The geography of Strabon (1.Baskı). London Press.
• Şahin, S. (1981). Katalog der antiken ınschriften des museums von Iznik (Nikaia) (1.Baskı). Habelt Bonn Press.
• Tahberer, B., & Uzel, İ. (2005). Antik kilikya sikkelerinde Asklepios Kültü. Belleten, 69(254), 9-58.
• Van Straten, F.T. (1981). Gifts for the Gods. HS. Versnel (Ed.), Faith, Hope, and Worship: Aspects of Religious Mentality in the Ancient World (1.Baskı, s. 65-151) içinde. Brill Leiden Press.
• Vitruvius. Mimarlık Üzerine On Kitap. Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları.
• Macgregor, A.G., & Turner, A.J. (1986). The Ashmolean Museum. https://wellcomecollection.org/works?query=%22Ashmolean%20Museum.%22 adresinden 9 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• Wickkiser, B. L. (2008). Asklepios, Medicine, and the politics of healing in fifth-century greece. between craft and cult (2.Baskı). The John Hopkins University Press.
• Wijk, R.V. (2013). Asklepios’ arrival at Athens, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Utrecht University.
• Yaraş, A. (2010). Sağlık merkezi Allianoi’dan yeni bir ilaç, Journal of Archaeology and Art, Arkeoloji ve Sanat, 32(134), 97-104.