İlk ve Orta Öğretim Okul Yöneticilerinin İç-Dış Kontrol Odakları

Yıl 2009, Cilt: 9 Sayı: 1, 127 - 136, 15.03.2016

Mücahit Dilekmen Birol Alver Şükrü Ada Kadir Akçay

Öz

Araştırmada, okul yöneticilerinin görev yaptıkları öğretim kademesi, en uzun süreyle
yaşadıkları yerleşim yerleri, yönetim görevinden memnun olma, yöneticilik görevini kişiliklerine
uygun bulma, hizmet süreleri, yönetici olarak çalışma süreleri, yönetici olarak görev yaptıkları
okul sayısı ve aldıkları ödül sayısı değişkenlerine göre iç-dış kontrol odaklarının incelenmesi
amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini, 2008-2009 eğitim ve öğretim yılında Erzurum il
merkezinde ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında görev yapan okul yöneticileri
oluşturmaktadır. Örneklem, adı geçen evrenden seçkisiz olarak belirlenen toplam 56 okul
yöneticisinden oluşmuştur. Araştırmada, okul yöneticilerinin iç-dış kontrol odakları ile ilgili
veriler Rotter (1966) tarafından geliştirilen ve Dağ (1991) tarafından uyarlama çalışmaları
yapılan “Rotter’in İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği” ile toplanmıştır. Ayrıca, okul yöneticilerine
ilişkin değişkenlerle ilgili veriler araştırmacılar tarafından hazırlanan “Kişisel Bilgi Formu” ile
elde edilmiştir. Verilerin istatistiksel analizinde t testi, tek yönlü varyans ve regresyon analizleri
kullanılmıştır. Bulgulara göre, okul yöneticilerinin görev yaptıkları okul türleri, en uzun süreyle
yaşadıkları yerleşim yerleri, yönetim görevinden memnun olma ve yöneticilik görevini
kişiliklerine uygun bulma değişkenlerine göre yöneticilerin iç-dış kontrol odaklarına ait puanlar
arasında anlamlı fark bulunamamıştır. Yapılan regresyon analizi sonucu, sadece hizmet süresinin
yöneticilerin iç-dış kontrol odaklarını yordadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Okul yöneticileri, iç-dış kontrol odakları., öğretim kademesi

PRIMARY AND SECONDARY SCHOOL PRINCIPALS INTERNAL & EXTERNAL LOCUS OF CONTROL

Öz

The aim of this study is to determine school managers’ locus of control regarding the
variables of the place they live for the longest period, the stage (level) they are teaching at, state
of satisfaction with administrative duties, finding the management jobs suitable for their
personality, their service period, the period they work as manager, number of the schools they’ve
been in manager position and reward they’ve got. Population of the study comprises the school
managers serving in primary and secondary education institutions in Erzurum province within
2008-09 academic year. The sample of the study consists of 56 school managers chosen randomly
and unproportionally out of the population. Data pertaining school managers’ locus of control was
obtained through “Rotter’s Internal & External Locus of Control Questionnaire” which was
developed by Rotter (1966) and adapted by Dağ (1991). Furthermore, data pertaining variables
was obtained through “personal information form” designed by the researchers. t–test, one way
ANOVA and regression analysis were applied in statistical analysis of the data. Considering the
findings, there was no significant difference found between locus of control scores of school
managers from the aspect of the place they live for the longest period, the stage (level) they are
teaching at, state of satisfaction with administrative duties, finding the management jobs suitable
for their personality, their service period, the period they work as manager, number of the schools
they’ve been in manager position and rewards they’ve got. Moreover, as the result of the
regression analysis; among the variables only service period was found to predict the locus of
control. 

Anahtar Kelimeler

School Managers, Internal & External Locus of Control, study

Kaynakça

• Akça, Yaman (2009). Okul yöneticilerinin problem çözme davranışlarını etkileyen faktörleri incelemeye yönelik bir çalışma1 Kastamonu Eğitim Dergisi 3,767-780.
• Ashby, J. S., Kottman, T. & Draper, K. (2002). “Social ınterest and locus of control: relationship and ımplications,” The Journal of Individual Psychology, 58, (1), 52-61.
• Basım, N.H. & Şeşen, H. (2007). Örgütlerde değişim ve öğrenme. Ankara: Gazi Yayınevi.
• Basım, H. Nejat ve Şeşen, H (2006). Kontrol odağının çalışanların nezaket ve yardım etme davranışlarına etkisi: Kamu Sektöründe Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 159-168.
• Bursalıoğlu, Z. (1987). Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış. Ankara, A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları No:154.. Cummıngs, T. G. & Worley, C. G. (1997). Organization development and change. New York: West Publishing.
• Dağ, İ. (1991). Rotter’in İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği (RİDDOÖ)’nin üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Psikoloji Dergisi, 7 (26), 10-16.
• Dağ, İ. (1992). Kontrol odagı, ögrenilmis güçlülük ve psikopataloji iliskileri. Psikoloji Dergisi. 7, (27), 1–9.
• Dow, G. T. & Mayer, R. E., (2004). Teaching students to solve insight problems: evidence for domain specificity in creativity training, Creativity Research Journal, 16, (4), 389–402.
• Gültekin, M. (2003). Ergenlerde kontrol odagı algısı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Uludag Üniversitesi.
• Hammar, T. & Vardı, Y. (1981). Locus of control and career self-management among nonsupervisory employees in ındustry settings. Journal of Vocational Behaviour, 18, 13- 29.
• Kaptan, S. (1995). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikler. Ankara: Bilim Yayınları
• Kenç, M. F. (2004). Kişiler arası sorunların çözümünde kullanılan sistematik modeller. Milli Eğitim Üç Aylık Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 161, 219-237
• Manger, T., Eikeland, O. J. & Asbjornsen, A. (2002). Effects Of Social Cognitive Training On Students’ locus Of Control. School Psychology International. 23, (3), 342–354.
• Rotter, J. B. (1966). Generalized expantancies for internal - external control of reinforcement. Psychological Monographs. 80, 1-28.
• Savaşır, I. & Şahin, N. H. (1997). Bilişsel davranışçı terapilerde değerlendirme: Sık kullanılan ölçekler. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Schermerhorn, John R. (1989). Management for Productivity. New York, Third edition. John Wiley and Sons Inc.,
• Solmuş, T. (2004). İş yaşamı, denetim odağı ve beş faktör kişilik modeli. Türk Psikoloji Bülteni, 34-35, Ankara: Eylül-Aralık.
• Spector, P. (1988). Development of the work locus of control scale. Journal of Occupational Psychology, 61, 335-340.
• Strickland, B. R. (1989). Internal-external control expectancies. American Psychologist, 44, (1), 1-12.
• Yeşilyaprak, B. (2004). Denetim odağı. (Ed.: Y. Kuzgun) Eğitimde bireysel farklılıklar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yeşilyaprak, B. (2005). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. (9. Basım). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Zimbardo, P. G. (2006). The psychology of power: To the person? To the situation? To the system? In moral leadership. The Theory and Practice of Power, Judgment, and Policy. (Ed.: D. L. Rhode), 129-157.