Lise Öğrencilerinin Edebiyata Yükledikleri Kavramsal Anlamlar

Yıl 2009, Cilt: 9 Sayı: 2, 27 - 54, 15.03.2016

Suzan Başarslan Mustafa Ayyıldız

Öz

Bu çalışma, Lise 9, 10, 11 sınıf öğrencilerinin edebiyata yükledikleri kavramları tespit
etmeye ve bu kavramların analizlerini yapmaya yöneliktir. Çalışmada şu kavramlar esas alınarak
öğrencilere anket uygulanmıştır. Canlı-cansız, soyut-somut, güzel-çirkin, zor-kolay, yararlıyararsız, çekici-itici, eğlenceli-sıkıcı, doğal-yapay, erkeksi-kadınsı, yeterli-yetersiz, kalıcı-geçici,
aktif-pasif, güçlü-zayıf, çok yönlü-tek yönlü, değişken-sabit, coşkun-durgun, düzenli-düzensiz,
geleneksel-yenilikçi, incelikli-kaba, üretken-üretken değil, sıradan-olağanüstü, sade-süslü, basitkarmaşık, zengin-fakir, bağımlı-bağımsız, bilgilendirici-bilgilendirici değil, gerçek-kurmaca,
tecrübe bilgi olaya dayalı- hayal duyguya dayalı, dışa dönük- içe dönük, ahlaki olmalı-ahlaki
olmak zorunda değil. Bu anketin uygulanışında Semantik Ayrım ölçeği kullanılırken, analizinde
faktör analizi, ki-kare ve frekans analizinden yararlanılmıştır. Araştırmanın sonunda edebiyat
kavramının genellikle, canlı, güzel, zor, yararlı, çekici, eğlenceli, doğal, yeterli, kalıcı, aktif,
güçlü, çok yönlü, coşkun, düzenli, geleneksel, incelikli, üretken, zengin, bilgilendirici, gerçek,
tecrübeye dayalı ve ahlaki olmalı kavramlarıyla tanımlandığı tespit edilmiştir. Ayrıca Lise 9, 10,
11. sınıf öğrencilerinin edebiyat kavramını tanımlamalarında sınıf seviyesine, cinsiyete ve okul
türüne göre farklılıkların olduğu belirtilmiştir. Bunun yanı sıra yaşa göre bir farklılığın olmadığı
da ifade edilmiştir. Daha sonra bu verilerden hareketle öğrencilerin edebiyat kavramı ile ilgili
olarak bir yargıya varamadıkları ve bu kavramların öğretiminde bir sorun olduğu vurgulanmıştır.
Bu sorunun giderilmesi için ders içi, ders dışı, araç-gereç ve materyallerin yanı sıra öğretmenlik
mesleğine ve müfredata daha çok önem verilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat Kavramı, Edebiyat öğretimi, Kavram analizi

THE CONCEPTIONS HIGH SCHOOL STUDENTS ATTRIBUTE TO THE TERM LITERATURE

Öz

This study aims both to determine the conceptions 9th, 10th, and 11th grade high school
students attribute to the terms literature and to analyze the conceptions. A questionnaire was
administered to the participants based on the following concepts: animate-inanimate, concreteabstract, beautiful-ugly, difficult-easy, useful-useless, attractive-repulsive, funny-boring, naturalartificial, masculine-feminine, sufficient-insufficient, permanent-temporary, active-passive,
powerful-weak, versatile-monotone, variable-static, exuberant-stagnant, regular-irregular,
traditional-reformist, polite-rude, productive-unproductive, ordinary-extraordinary, plaindecorated, rich-poor, dependent-independent, informative-uninformative, real-fictitious,
experiential-imaginary, external-internal, need to be ethical-not need to be ethical. Semantic
separation scale was used in the administration of the questionnaire and factor analysis, chisquare and frequency analysis techniques were employed in the analysis. At the end of the study,
it was found that the term literature is generally used to refer to the conceptions of animate,
beautiful, difficult, useful, attractive, funny, natural, sufficient, permanent, active powerful,
versatile, exuberant, regular, traditional, polite, productive, decorated, rich, informative, real, experiential and need to be ethical. Furthermore, 9th, 10th, and 11th grade high school students’
conceptions of literature show differences with respect to their grade levels, gender, and different
types of schools they attended. Moreover, no differences were observed with respect to their age.
Based on the findings of the study, it is claimed that students cannot easily reach a judgement
about the term literature and it was emphasized that there is a problem in teaching of related
concepts. It was argued that one needs to pay more attention to teaching methods and curriculum
employed in particular, as well as the course and extra curriculum materials and tools to be
developed in order to eliminate this problem.

Anahtar Kelimeler

The Conception of Literature, Teaching of Literature, Analyse of Conception

Kaynakça

• Adalı, O. (2000 Temmuz- Ağustos). Anadili Olarak Türkçe Öğretimi Üstüne, Türk Dili, sayı:379- 380, Türkiye.
• Aksan, D. (1978). Anlambilimi ve Türk Anlambilimi. Ankara.
• Aksan, D. (2002). Anadilimizin Söz Denizinde. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Alperen, N. (2001). Türkçe Okuma ve Yazma Rehberi. Ankara: Alperen Yayınları.
• Aytür, N.( 1986, 10-11 Nisan) Dil- Edebiyat Kültür İlişkisi, Ortaöğretim Kurumlarında Türk Dili Ve Edebiyatı Öğretimi ve Sorunları, Türk Eğitim Derneği IV. Öğretim Toplantısı, Ankara, Türkiye.
• Bilgegil, M. K. (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Bilgin, N. (1995). Sosyal Psikolojide Yöntem ve Pratik Çalışmalar. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Çiftçi, M. (1998). Türkçe Öğretiminde Temel İlkeler, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 59-71.
• Dede, M. (2000, Temmuz-Ağustos). Yabancı Dil Öğretiminde Karşılaştırmalı Dilbilim ve Yanlış Çözümlenmesinin Yeri, Türk Dili, 379-380.
• Erden, M. ve Akman Y. (1997). Eğitim Psikolojisi Gelişim Öğrenme Öğretme. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Ergenç, İ. (2002 7-8 Ocak). Anadilinde Yapılan Eğitimin Kavram Gelişimi ve Düşünce Üretimine Etkisi, Türkçenin Dünü, Bugünü, Yarını. Uluslararası Bilgi Şöleni. Bildiriler. Ankara, Türkiye.
• Ergin, M. (1995). Üniversiteler İçin Türk Dili, İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, Tavaslı Matbaacılık Ltd.
• Fidan, N. (1985). Okulda Öğrenme ve Öğretme. Ankara: Alkım Yayınları.
• Göğüş, B. (1983, Temmuz-Ağustos). Anadili Eğitim Programlarının Niteliği, Türk Dili. Aylık Dil ve Yazın Dergisi, Dil Öğretim Özel Sayısı, 379 -380, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Göktürk, A. (1979). Okuma Uğraşı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Humboldt, W. (1990). Harf Yazısı ve Dilin Yapısıyla İlişkisi, Felsefe Dergisi, (Çev: Yakup Şahan) 32-33.
• Kahraman, M. ve Kılınç A. ve Şenol M. (2004). Türkçe Öğretimi. Ankara: Anadolu Yayıncılık.
• Kantemir, E. (1986, 10-11 Nisan). Ortaöğretimde Türk Dili Ve Edebiyatı Öğretimine Genel Bir Bakış, Ortaöğretim Kurumlarında Türk Dili Ve Edebiyatı Öğretimi Ve Sorunları, Türk Eğitim Derneği IV. Öğretim Toplantısı, Ankara, Türkiye.
• Karaalioğlu, S. K. (1980). Edebiyat Sanatı. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri Koll. Şti.
• Karakuş, İ. (2002). Türkçe Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi. Ankara:Anıttepe Yayıncılık.
• Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve Eğitim. Ankara: Engin Yayınevi. Kavcar, C. ve Oğuzkan F. ve Sever S. (2004). Türkçe Öğretimi: Türkçe ve Sınıf Öğretmenleri İçin. Ankara: Engin Yayınevi.
• Korkmaz, Z. (1985). Dil İnkılâbının Sadeleşme ve Türkleşme Akımları Arasındaki Yeri, Türk Dili, C. XLXI. 401.
• MEB. “Temel Eğitim Okulları Türkçe Eğitimi Programı”, Tebliğler Dergisi, S.2098,1981.
• MEB. 25.6.1981 Gün Ve 2089 Sayılı Tebliğler Dergisinde Yayımlanan 25.5.1981 Gün ve 328.20- 81-Prog/3817 Sayılı Yönerge.
• Sever, S. (2003-Bahar). Türkçe Öğretiminde Yeni Yapılanma Çalışmaları, Türklük Bilimi Araştırmaları, Türkçenin Öğretimi Özel Sayısı: 13, Niğde.
• Sami, Ş. (1989). Türkçe Temel Sözlük III. İstanbul: Tercüman Gazetesi, Karakuşak Basın ve Yayın Limited Şirketi.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve Edebiyat. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Şimşek, R. (1983 Temmuz-Ağustos). Çağdaş Eğitimde Anadilinin Yeri, Türk Dili, Aylık Dil ve Yazın Dergisi, Dil Öğretimi Özel Sayısı, 379-380. Tezcan, N. Yükseköğretimde Anadili Öğretimi, Türk Dili, Aylık Dil ve Yazın Dergisi, Dil Öğretimi Özel Sayısı, 379-380.
• Topçu, N. (2003). Psikoloji. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tosunoğlu, M. (2002). Prof. Dr. Sadık Tural Armağanı. Ankara: Can Reklamevi Basın Yayın Ltd. Şti.
• Tural, S. (1993). Edebiyat Bilimine Katkılar. Ankara: Ecdad Yayınları.
• Türkçe Sözlük. (1998). Türk Dil Kurumu Yayınları: 549, Sözlük Bilim ve Uygulama Kolu Yayınları Türkçe Sözcükler Dizisi: 1, 9. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ünalan, Ş. (1999). Türkçe Öğretimi. Çanakkale: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi.
• Voloşinov, V. N. (1990). Felsefe-Dilbilimsel Düşüncede İki Akım, Felsefe Dergisi, (Çev: Yakup Şahan) 32-33, 153-172.
• Alperen, N. (2001). Türkçe Okuma ve Yazma Rehberi. Ankara: Alperen Yayınları. Wellek, R. ve Varren A. (1993). Edebiyat Teorisi. (Çev: Ömer Faruk Huyugüzel), İzmir: Akademi Kitabevi.
• Yetiş, K. (1996). Talîm-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Nazariyâtı Sâhasında Getirdiği Yenilikler. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını-Sayı:104.