Öğrencilerin Boşaltım Sistemi Konusundaki Bilişsel Yapılarının Yeni Teknikler İle Ortaya Konması

Yıl 2010, Cilt: 10 Sayı: 2, 9 - 26, 15.03.2016

Nuriye Sibel Özatlı Mehmet Bahar

Öz

Bu çalışmada lise öğrencileri tarafından zor olarak algılanan “Boşaltım Sistemleri” konusundaki,
öğrencilerin bilişsel yapıları kavram haritaları, kelime ilişkilendirme testleri, yapılandırılmış grid ve Vdiyagramları kullanılarak ortaya konmuştur. Bu çalışma Balıkesir’deki bir lisede yapıldı. Birinci örneklem 11.
sınıflardan 110 öğrenci ve ikinci örneklemi, 10. sınıflardan 80 öğrenciden oluşturmaktadır. Bu iki gruptan, ilk
gruba “Boşaltım Sistemleri” ile ilgili hazırlanan test uygulanmış, sonuçları SPSS’de değerlendirilerek,
“Boşaltım Sistemleri Başarı Testi” (BSBT) geliştirilmiştir. İkinci örneklem grubu kontrol (N=40) ve deney
(N=40) grubu olmak üzere ikiye bölündü. “Boşaltım Sistemleri” ünitesi deney grubuna kavram haritaları
(KH) ve V- diyagramları (V-d) uygulanarak öğretilirken, kontrol grubunda sadece düz anlatım tekniği (DAT)
kullanılmıştır. Her iki gruba öğretim öncesi ve sonrasında KİT, BSBT uygulanmıştır. Deney grubundaki
öğrencilerin çalışmada kullanılan yeni tekniklere ilişkin görüşleri alınmıştır. Her iki grup için ön ve son
testlerden elde edilen sonuçlar karşılaştırılmıştır. Çalışma sonuçları i) Kavram haritaları ve V-diyagramları
uygulanan deney grubundaki öğrencilerin DAT kullanılan kontrol grubundaki öğrencilere göre daha başarılı
olduklarını ve ii) öğretim sonrasında kontrol grubunda görülen yanlış anlama ve bilgi eksikliklerinin deney
grubunda olmadığını göstermiştir. Ayrıca kavram haritaları sayesinde deney grubundaki öğrencilerin konu ile
ilgili bilişsel yapısında anlamlı değişimler olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Boşaltım sistemi, kavram haritası, kelime ilişkilendirme testi, V-diyagramı, yapılandırılmış grid, bilişsel yapı

REVEALING STUDENTS’ COGNITIVE STRUCTURES REGARDING EXCRETORY SYSTEM BY NEW TECHNIQUES

Öz

The aim of this study is to investigate high school students’ cognitive structure concerning
excretory system which is perceived as difficult by using concept maps, word association tests, structural
communication grids, and Vee-diagrams. This study has been conducted in one of the high schools in
Balıkesir. The first sample consists of 110 students in the 11th grade and the second sample consists of 80
students in the 10th grade. A test related to excretory system has been applied to the first sample, and the data
of the test have been analyzed with the aid of SPSS software. “An excretion system achievement test” (ESAT)
is developed in the light of the results of the test. The second sample has been divided into two groups as the
control (N=40) and the experimental (N=40). Whereas concept maps and Vee-diagrams are applied to the
experimental group in the teaching of excretory system unit, the control group is only taught by the lecture
method. The word association tests and ESAT were performed to both groups before and after teaching. The
experimental group students have been asked to give their opinions in terms of the new techniques used in the
study. For both groups, the results of the pre- and post- tests have been compared. The results of the study
show that, i) the students in the experimental group who have been taught by using concept maps and Vdiagrams are more successful than the students in the control group who have been taught by the lecture
method, ii) the misconceptions and incomplete knowledge that have been determined in the control group
students have not been determined in the experimental group students. In addition, through concept maps, it is
pointed out that there have been meaningful changes pertaining to excretory system unit in the cognitive
structure of the experimental group students. 

Anahtar Kelimeler

Excretory system, concept maps, word association tests, Vee- diagrams, structural communication grids, cognitive structure

Kaynakça

• Al-Kunifed, A., ve Wandersee, J. H. (1990). “ One hundred references related to concept mapping”. Journal of Research in Science Teaching, 27 (10), 1069-1075.
• Atılboz, N. G. & Yakışan, M. (2003). “V- Diyagramlarının genel biyoloji laboratuarı konularını öğrenme başarısı üzerine etkisi: canlı dokularında enzimler ve enzim aktivitesini etkileyen faktörler”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi dergisi, 25, 8-13.
• Bahar, M., Johnstone, A.H. and Hansell, M.H. (1999). “Revising learning difficulties in biology”. Journal of Biological Education, 33 (2), 84-86.
• Bahar, M., Johnstone, A.H. and Sutcliffe, R.G. (1999). “Investigation of students’ cognitive structure in elementary genetics through word association tests”. Journal of Biological Education, 33, 134-141. Bahar, M. (2001). “ Çoktan Seçmeli testlere eleştirel bir yaklaşım ve alternatif metotlar”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 1(1), 23-38.
• Bahar, M.( 2001, September). “Students’ learning difficulties in biology: reasons and solutions”. European Conference on Educational Research in Lille, France. Bahar, M. ve Kılıç, F. (2001, Haziran). “Kelime İletişim Testi Yöntemi İle Atatürk İlkeleri Arasındaki Kavramsal Bağların Araştırılması”. IX. Eğitim Bilimleri Kongresi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, BOLU.
• Bahar, M., Öztürk, E. ve Ateş, S.(2002, Eylül). “Yapılandırılmış Grid Metodu ile Lise Öğrencilerinin Newton’un Hareket Yasası, İş, Güç ve Enerji Konusundaki Anlama Düzeyleri ve Hatalı Kavramlarının Tespiti”. V. Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Bildiri Kitabı, ODTÜ, Ankara, 428.
• Bahar, M. (2002). “Biyoloji Eğitiminde Kavram Haritalarının Kullanımı”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 25-40.
• Bahar, M., Cihangir, S. ve Gözün, Ö.(2002, Eylül).“Okul öncesi ve ilköğretim çağındaki öğrencilerin canlı ve cansız nesneler ile ilgili alternatif düşünce kalıpları”. V. Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Bildiri Kitabı , ODTÜ, Ankara, 279.
• Bahar, M. (2003). “Biyoloji Eğitiminde Kavram Yanılgıları ve Kavram Değişim Stratejileri”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 3(1), 27-64.
• Bahar, M. ve Özatlı, N.S. (2003). “Kelime İlişkilendirme Yöntemi İle Lise 1. sınıf Öğrencilerinin Canlıların Temel Bileşenleri Konusundaki Bilişsel Yapılarının Araştırılması”. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 5(1),75-85. Börü, S., Öztürk, E., Cavak, Ş. Lise 1 Biyoloji Kitabı. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, (2003), 38.
• Briscoe, C. & LaMaster, S. U. (1991). “Meaningful Learning in College Biology through Concept Mapping”. American Biology Teacher, 53(4), 214-219.
• Cardellini, L. and Bahar, M. (2000). “Monitoring the learning of chemistry through word association tests”, Australian Chemistry Resource Book, 19, 59.
• Çilenti, K. (1985).“Fen Eğitimi Teknolojisi”, Ankara.
• Egan, K. (1972). “Structural Communication: A New Contribution to Pedagogy”. Programmed Learning and Educational Technology, 1, 63-78. Ersoy, N., Bayram, H. (2004, Eylül). “Kavram Haritası ve Deney Yönteminin Fen Öğretiminde Başarıya Etkisi”. 6. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Özet Kitabı, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul.
• Esiobu, G. O. & Soyibo, K. (1995). “Effects of concept and vee mapping under three learning modes on students' cognitive achievement in ecology and genetics”. Journal of Research in Science Teaching, 32(9), 971-995.
• Friedler, Y. ve Tamir, P. (1990). “In the student laboratory and the science curriculum". Hegarty-Hazel.E.Ed., Routledge: London. Geban, Ö., Uzuntiryaki, E., Akçay, H., Kılıç, S., Alpat, Ş. (1998). “ Kavram Haritalama ve Benzeşme Yöntemiyle "Mol Kavramı" Öğretimi”. D.E.U. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi.
• Gürsoy, N. (2002). “Sakarya Anadolu Lisesi 10. sınıf öğrencilerine verilen anlamlandırma stratejileri eğitiminin, öğrencilerin biyoloji dersinin "insanda boşaltım sistemi" konusunu öğrenme düzeyine etkisi”, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi.
• Hodson, D.(1990).“A critical look at practical work in school science school science Review, 70(256), 33-40. Hoffstein, A., Lunetta, V.N. (1982). “The role of the laboratory in science teaching: neglected aspects of research”. Review of educational research, 52(2), 201-217.
• Jegede, O. J., Alaiyemola, F. F. ve Okebukola, P. A. O. (1990). “ The effect of concept mapping on students' aruriety and achievement in biology” . Journal of Research in Science Teaching. 27(10), 951-960.
• Johnstone, A.H., Bahar, M. and Hansell, M.H. (2000). “ Structural communication grids: a valuable assessment and diagnostic tool for science teachers”. Journal of Biological Education, 34 (2), 87-89.
• Johnstone, A.H. and Moynihan, T.F. (1985). “The relationship between performance in word association tests and achievement in chemistry”. European Journal of Science Education, 7, 57-66.
• Kaya, O. N. ve Ebenezer, J. V. (2003). “ A longitudinal study of the effects of concept mapping and Vee diagramming on senior university students' achievement, attitudes and perceptions in science laboratory”. Paper presented at the annual conference of the National Association for Research in Science Teaching (NARST, USA), Philadelphia.
• Kempa, R.F. and Nicholls, C.E. (1983). “Problem solving ability and cognitive structure an explanatory investigation”, European Journal of Science Education, 5, 171-184.
• Kılıç, D., Sağlam, N. (2004, Eylül).“Biyoloji Eğitiminde Kavram Haritalarının Kullanılmasının Öğrenci Başarısına Etkisi”. 6. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Özet Kitabı, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul.
• Kinchin, I. M. (2000). “Concept mapping in biology”. Journal of Biology Education, 34(2), 61-68. Köseoğlu, F., Budak, E. ve Kavak, N. (2002, Eylül). “Fen Eğitiminde Kavramsal Anlama İçin Bir Değerlendirme Yöntemi: Kelime Çağrışımları ve Gravimetrede Uygulanışı”. V. Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, ODTÜ, Ankara.
• MacGuire, P.R.P. ve Johnstone, A. H. (1987). “Technigues for Investing the Understanding of Concepts in Science”. International Journal of Science Education, 9(5), 565-577.
• Marbach-Ad,G. (2001). “ Attempting to break the code in student comprehension of genetic concepts”. Journal of Biological Education, 35 (4), 183-189. MEB, 2004, Fen ve Teknoloji Öğretimi Programı, http://ttkb.meb.gov.tr/programlar adresinden erişilmiştir. MEB, 2007, Biyoloji Dersi Öğretim Programı, http://ttkb.meb.gov.tr/programlar adresinden erişilmiştir.
• Nakhleh, M.B. (1994). “Chemical education research in the laboratory environment: how can research uncover what students are learning?”. Journal of Chemical Education, 71(3), 201-205.
• Nakiboğlu, C., Meriç, G. (2000). “Genel Kimya Laboratuvarlarında V-diyagramı Kullanımı ve Uygulamaları”. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(2), 58-75.
• Nakiboğlu, C., Özatlı, N.S. , Bahar, M. & Karakoç, Ö. (2001). “ Ortaöğretim Biyoloji Dersi laboratuarlarında V-Diyagramı Uygulamaları”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 13-37.
• Nakiboğlu, C., Benlikaya, R. & Kalın, Ş. (2002, Eylül). “Kimya öğretmen adaylarında "Kimyasal Kinetik" konusu ile ilgili yanlış kavramaların belirlenmesinde V-diyagramlarının kullanılması”. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, ODTÜ.
• Nakipoğlu, C., Benlikaya, R. ve Bahar, M.(2002, Eylül). “Kelime iletişim testi kullanılarak kimya öğretmen adaylarının atom konusu ile ilgili bilişsel yapılarının incelenmesi”. V. Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, ODTÜ, Ankara.
• Novak, J. D., Gowin D. B. & Johansen, G. T. (1983). “ The use of concept mapping and knowledge vee map-ping with junior high school science students”. Science Education, 67 (5), Johnn Wiley & Sons Inc, 625-645.
• Novak, J.D., Gowin, B.D. (1984).Learning How to Learn, Cambridge University Press, New York, USA.
• Novak, J.D. (1990). “Concept maps and Vee diagrams: Two metacognitive tools for science and mathematics education”. Instructional science, 19, 29-52.
• Novak, J.D. (1998). “Metacognitive strategies to help students learning how to learn”. Research Matters to the Science Teacher, No: 9802.
• Novak, J.D. (1998). “Learning, creating and using knowledge: Concept maps as facilitative tools in school and corporations”. Mahwah, NJ: Lawrence ErIbaum.
• Novak, J. D. (2001). “ The theory underlying concept maps and how to construct them”: <http://cmap.coginst. uwf. edu/info/> .
• Okebukola, P. A. (1990). “Attaining meaningful learning of concepts in genetics and ecology: an examination of the potency of the concept mapping technique”. Journal of Research in Science Teaching, 27(5), 493-504.
• Passmore, G.G. (1998). “Using the vee diagrams to facilitate meaningful learning and misconception”. Radiologic Science and Education, 4(1), 11-28.
• Preece, P.F.W. (1978). “Exploration of semantic space: review of research on the organisation of scientific concepts in semantic memory”. Science Education,63, 547-562.
• Regis, A., Albertazzi, P. G. ve Roletto, E. (1996). “Concept maps in chemistry education”. Journal of Chemical Education, 73 (11), 1084-1088.
• Roehrig, G., Luft, J. A. & Edwards, M. (2001). “ Versatile vee maps”. The Science Teacher, 28-31. Schmid, R. F, ve Telaro, G. (1990). “Concept mapping as an instructional strategy for high school biology”. Journal of Educational Research, 84 (2), 78-85.
• Shavelson, R. J. (1972). “ Some aspects of the relationship between content structure and cognitive structure”. Journal of Educational Psychology, 63, 225-234.
• Shavelson, R. J. (1974). “Methods for examining representations of a subject-matter structure in a student’s memory”. Journal of Research in Science Teaching, 11, 231-249.
• Sökmen, N., Bayram, H., Solan, Ü., Savcı, H., Gürdal, A. (1997). “Kavram Haritasının Fen Bilgisi Başarısına Etkisi”. Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 142-149.
• Sökmen, N., Bayram, H. (2000). “Eğitimde Kavram Haritasının Önemi” . M.Ü. Eğitim ve Bilim Dergisi, 115, 39-42.
• Taber, K. S. (2000) . “Chemistry lessons for universities?: a review of constructivist ideas”. University Chemistry Education, 4 (2), 63-72.
• Tamir, P. (1977). “How are the laboratories used?”. Journal of Research in Science Teaching, 14(4), 311-316. Trowbridge, J.E. ve Wandersee, J.H. (1998). “ Theory-driven graphic organizers. in Mintzes, J.J., Wandersee, J.H. ve Novak, J.D. (Ed.) (1998)” Teaching Science for Understanding: A Human Constructivist View, California, London: Academic Pres.
• Uzuntiryaki, E., Geban, Ö. (1998). “İlköğretim 8. sınıf "Çözelti" konusunun öğretiminde kavramsal değişim metinleri ve kavram haritalarının kullanılması”. III. Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu. K.T.Ü., Trabzon, Bildiriler Kitabı, 149.
• Uzuntiryaki, E., Çakır, Ö.S., Geban, Ö. (2001, Eylül). “Kavram haritaları ve kavramsal değişim metinlerinin öğrencilerin "Asit-Bazlar" konusundaki kavram yanılgılarının giderilmesine etkisi”. Yeni Bin Yılın Başında Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İstanbul, Bildiriler Kitabı, 281.
• Wallace, J.D., & Mintzes, J.J. (1990). “ The concept map as a research tool: Exploring conceptual change in biology”. Journal of Research in Science Teaching, 27, 1033-1052.
• White, R. T ve Gunstone, R.F. (1992). “Probing Understanding”, London: Falmer. Yakışan, M. & Selvi, M. (2004, Eylül). “Bir Öğretim Stratejisi Olarak V-Diyagramları Biyoloji laboratuarında Kullanılması”, 6. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, İstanbul.
• Yaman, M., Dervişoğlu, S. ve Soran, H. (2004, Eylül). “Orta Öğretim Öğrencilerinin Biyoloji Dersine ve Biyoloji Konularına İlgilerinin Belirlenmesi”, 6. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Özet Kitabı, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul.
• Yılmaz, Ö., Tekkaya, C, Geban, Ö. (1999). “ Lise-1. sınıf öğrencilerinin "Hücre Bölünmesi" ünitesindeki kavram yanılgılarının tespiti ve giderilmesi.”. III. Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, K.T.Ü., Trabzon, Bildiriler Kitabı, 187.