An Analysis on Self-Efficacy Perceptions and Anxiety and Burnout Levels of Special Education Teacher Candidates and Teachers

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 19 - 43, 23.03.2022

Hamdi Gönüldaş , Özlem Gümüşkaya

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2022..-780851

Cited By: 1

Öz

The aim of this study was to examine the self-efficacy perceptions and anxiety and burnout levels of Special Education Teacher Candidates and Teachers based on various variables. "Personal Information Form,” "Special Education Teaching Efficacy Scale" created by the researcher, State-Trait Anxiety Inventory developed by Spielberger et al. adapted to Turkish by Öner & Compte (1983) and "Occupational Burnout Scale for Teachers" developed by Yellice-Yüksel et al. (2008) were used for collecting data in the research. The study was designed as a descriptive and correlational study, and the data were analyzed with the SPSS 23 software. In addition to the descriptive analysis, t-test, ANOVA, and correlation analysis were used. When the self-efficacy means were examined, the variances between the variables of education, undergraduate program, and type of school were found to be significant. When the anxiety scores were examined, it has been noted that the variances from the variables of gender, age, education status, undergraduate program, number of years in the profession, and school type were significant. When the mean scores of self-efficacy, anxiety, and burnout were examined, a negative relationship was found.

Özel Eğitim Öğretmen Adaylarının ve Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik Algıları ile Kaygı ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi

Öz

Bu araştırmada, özel eğitim öğretmen adaylarının ve özel eğitim öğretmenlerinin yeterlik algıları ile kaygı ve tükenmişlik düzeyleri çeşitli değişkenlere göre incelenmiştir. Araştırmada veri toplamak amacıyla, "Kişisel Bilgi Formu", araştırmacı tarafından geliştirilen "Özel Eğitim Öğretmenliği Yeterlik Ölçme Aracı", Spielberger vd. tarafından geliştirilen, Türkçe uyarlaması Öner ve Compte (1983) tarafından yapılan "Sürekli Kaygı Ölçeği" ve Yellice-Yüksel vd. (2008) tarafından geliştirilen "Öğretmen Mesleki Tükenmişlik Ölçeği" kullanılmıştır. Araştırma modeli betimsel-bağıntısal olan bu araştırmada veriler SPSS 23 paket programı ile analiz edilmiştir. Betimsel analizlerin yanında, t testi, ANOVA ve korelasyon analizleri de yapılmıştır. Araştırmanın bulgularında, yeterlik algısı puan ortalamalarına bakıldığında eğitim durumu, lisans programı ve okul türü değişkenlerinde anlamlı fark bulunmuştur. Kaygı puanları incelendiğinde cinsiyet, yaş, eğitim durumu, lisans programı, meslekte geçen yıl ve okul türü değişkenlerinden elde edilen puan ortalamalarının farklarının anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Tükenmişlik puan ortalamaları ise cinsiyet değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır. Son olarak yeterlik, kaygı ve tükenmişlik puan ortalamaları arasında negatif yönlü bir ilişkisinin olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özel Eğitim, Yeterlik, Kaygı, Tükenmişlik, Özel Eğitim Öğretmenliği

Kaynakça

• 573 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (1997). T.C. Resmî Gazete, 23011, 6 Haziran 1997.
• Abel, M. H., & Sewell, J. (1999). Stress and burnout in rural and urban secondary school teachers. The Journal of Educational Research, 92(5), 287-293. https://doi.org/10.1080/00220679909597608
• Adler, A. (1995). İnsan tabiatını tanıma (Çev. A. Yörükan). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal çalışma 1927 yılında yayımlandı.)
• Akçamete, G., Kaner, S., & Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik, iş doyumu ve kişilik. Nobel Yayıncılık.
• Akgün, A., Gönen, S., & Aydın, M. (2007). İlköğretim fen ve matematik öğretmenliği kaygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(20), 283-299.
• Aksoy, V., & Diken, İ. H. (2009). Rehber öğretmenlerin özel eğitimde psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin öz yeterlik algılarının incelenmesi. İlköğretim Online, 8(3), 709-719.
• Avşaroğlu, S., Deniz, M. E., & Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 115-129.
• Aydemir, H., Diken, İ. H., Yikmiş, A., Aksoy, V., & Özokçu, O. (2015). Özel eğitim alaninda çalişan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve yaşam doyumlarinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(Özel Sayı), 68-86.
• Aydın, A., & Soyer, U. (2012). Özel eğitim öğrencilerinin öz duyarlık ve sürekli kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 35, 5-18.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191.
• Bandura, A. (1984). Recycling misconceptions of perceived self-efficacy. Cognitive Therapy and Research, 8(3), 231-255.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Prentice-Hall, Inc.
• Bandura, A. (1995). Exercise of personal and collective efficacy in changing societies. In A. Bandura (Ed.), Self-efficacy in Changing Societies (pp. 1-45). Cambridge Univercity Press.
• Başaran, S. S. (2010). Müzik öğretmeni adaylarının sürekli kaygı düzeyleri, müzik öğretmenliği mesleğine yönelik tutumlarını ve öz-yeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Karaelmas Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Bayrakdar, U., Batık, M., & Barut, Y. (2016). Özel eğitim öğretmen adaylarının öğretmen özyeterlik düzeyleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 133-149.
• Bıkmaz, F. H. (2004). Öz yeterlik inançları. Y. Kuzgun (Ed.), Eğitimde bireysel farklılıklar içinde (ss. 281-304). Nobel Yayın Dağıtım.
• Bozdam, A. (2008). Öğretmen adaylarının mesleki kaygı düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Brouwers, A., & Tomic, W. (1998). A longitudinal study of teacher burnout and percevied self-efficacy in classroom management. Teaching and Teacher Education, 16(2000), 239-253. https://doi.org/10.1016/S0742-051X(99)00057-8
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. (7. Baskı). Pegem Akademi.
• Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. (3. Baskı). Pegem Akademi.
• Cemaloğlu, N., & Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
• Chan, D. W. (2003). Multiple intelligences and perceived self-efficacy among Chinese secondary school teachers in Hong Kong. Educational Psychology, 23(5), 521-533. https://doi.org/10.1080/0144341032000123778
• Chan, D. W. (2008). General, collective, and domain-specific teacher self-efficacy among Chinese prospective and in-service teachers in Hong Kong. Teaching and Teacher Education, 24(4), 1057-1069. https://doi.org/10.1016/j.tate.2007.11.010
• Çetin, Ç. (2004). Özel eğitim alanında çalışmakta olan farklı meslek grubundaki eğitimcilerin yaşadığı güçlüklerin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(1), 35-46.
• Çiftçi, H. D. (2015). Özel eğitim merkezlerinde çalışan öğretmenlerin mesleki yetkinlik ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Mediterrean Journal of Humanities, 1, 221-241. DOI: 10.13114/MJH.2015111378
• Çitil, M. (2012). Yasalar ve özel eğitim. Vize Yayıncılık.
• Davis, K. D. (2007). The academic librarian as instructor: A study of teacher anxiety. College & Undergraduate Libraries, 14(2), 77-101. https://doi.org/10.1300/J106v14n02_06
• DeBettencourt, L. U., & Howard, L. (2004). Alternatively licensing career changers to be teachers in the field of special education: Their first-year reflections. Exceptionality, 12(4), 225-238. https://doi.org/10.1207/s15327035ex1204_4
• Develi, E. (2006). Konya'da ilköğretim okullarında görev yapan beden eğitimi öğretmenlerinin sürekli kaygı durumlarının incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Doğan, T., & Çoban, A. E. (2009). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 34(153), 157-168.
• Ekşi, F. (2006). Rehber öğretmenlerin okul iklimi algıları ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. [Yüksek Lisans, Tezi Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Ergül, C., Baydık, B., & Demir, Ş. (2013). Özel eğitim öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin zihin engelliler öğretmenliği lisans programı yeterliklerine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 499-522.
• Friedman, I. A. (1999). Turning our schools into a healthier workplace: Bridging between professional self-efficacy and professional demands. In Vanderberghe & A. M. Huberman (Eds.), Understanding and preventing teacher burnout: A sourcebook of international research and practice (pp. 166-175). Cambridge University Press.
• Girgin, G., & Baysal, A. (2005). Zihinsel engelli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi ve bazı değişkenler. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(18), 1-10.
• Jennett, H. K., Harris, S. L., & Mesibov, G. B. (2003). Commitment to philosophy, teacher efficacy, and burnout among teachers of children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 33(6), 583-593.
• Karabulut, A., Yandı, A., & Kaya, A. (2019). Özel eğitim bölümünde öğrenim gören öğretmen adaylarının öz yeterlik inançlarının belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(2), 555-574.
• Karahan, Ş., & Balat, G. U. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz-yeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 1-14.
• Karaman, S. (2009). Sağlık ile ilgili programlarda öğrenim gören üniversite öğrencilerinin durumluk ve sürekli kaygı düzeyler. [Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kargın, T. (2003). Cumhuryetin 80. Yılında özel eğitim. Millî Eğitim Dergisi, 160, 106-116.
• Kaya, Ö. (2008). Inclusion and burnout: Examining general education teacher' experiences in Turkey. [Doktora Tezi]. Indiana University.
• Köknel, Ö. (1995). Kişilik: Kaygıdan Mutluluğa (13. Baskı). Altın Kitaplar Yayınevi.
• Köknel, Ö. (2013). Kaygıdan korkuya (1. Baskı). Remzi Kitapevi.
• Küçüksüleymanoğlu, R. (2011). Burnout syndrome levels of teachers in special education schools in Turkey. International Journal of Special Education, 26(1), 53-63.
• Maslach, C. (1982). Burnout: The cost of caring. Englewood Cliffs, Newjersey: Prentice Hall.
• Maslach, C. (2003). Burnout: The cost of caring. ISHK.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1985). The role of sex and family variables in burnout. Sex Roles, 12(7-8), 837-851.
• McKeachie, W., & Svinicki, M. (2013). McKeachie's teaching tips (14. Baskı). Wadsworth: Cengage Learning.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2014). Tebliğler Dergisi. 77(2678). Ankara.
• Öksüz, Y., & Coşkun, K. (2012). Öğretmenlik uygulaması ı-ıı derslerinin zihin engelliler öğretmen adaylarının öz-yeterlilik algılamaları üzerindeki etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 131-155.
• Öner, N., & Compte, A. L. (1983). Süreksiz durumluk/sürekli kaygı envanteri el kitabı. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Özmen, F. (2016). Aday öğretmenlerin öz yeterlikleri ve öğretmenlik mesleki kaygıları arasındaki ilişki. Tezsiz Yüksek Lisans Projesi. Pamukkale Üniversitesi.
• Pajares, F. (2002). Gender and perceived self-efficacy in self-regulated learning. Theory into practice, 41(2), 116-125. https://doi.org/10.1207/s15430421tip4102_8
• Peurifoy, R. Z. (1995). Anxiety, Phobias and Panic: Taking Charge and Conquering Fear. Worner Books Edition.
• Salkind, N. (2015). İstatistikten nefret edenler için istatistik (Çev. A. Cuhadaroğlu, Z. Ç. Özcan & Y. İmamoğlu). Pegem Akademi. (Orijinal çalışma 2000 yılında yayımlandı.)
• Sarıçam, H., & Sakız, H. (2014). Burnout and teacher self-efficacy among teachers working in special education instituons in Turkey. Educational Studies, 40(4), 423-437. https://doi.org/10.1080/03055698.2014.930340
• Schwarzer, R., & Hallum, S. (2008). Perceived teacher self‐efficacy as a predictor of job stress and burnout: Mediation analyses. Applied Psychology, 57(1), 152-171. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.2008.00359.x
• Sekmenli, T. (2000). Lise 1. sınıf öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeyleri ise sürekli kaygı düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. [Yüksek Lisans, Tezi İnönü Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Senemoğlu, N. (2007). Gelişim öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya. Anı Yayıncılık.
• Sivrikaya, T., & Yıkmış, A. (2016). Özel eğitim sınıflarında görev yapan özel eğitim mezunu olan ve olmayan öğretmenlerin öğretim süreciyle ilgili gereksinimleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (4), 1984-2001
• Skaalvik, E. M., & Skaalvik, S. (2009). Teacher self-efficacy and teacher burnout: A study of relations. Teaching and Teacher Education, 26(2010), 1059-1069. https://doi.org/10.1016/j.tate.2009.11.001
• Şenel, H. G. (1998). Türkiye’de özel eğitim. Avrupa Özel İhtiyaç Eğitimi Dergisi, 13(3), 254-261.
• Tekkoyun, M. (2008). Sınıftaki öğrenci sayısının ilköğretim birinci kademe öğretmenlerinin stres ve kaygısı üzerine etkisinin K. Çekmece ilköğretim okulları örneğinde incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Tuğrul, B., & Çelik, U. P. E. (2002). Normal çocuklarla çalışan anaokulu öğretmenlerinde tükenmişlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(12), 1-11.
• Tytherleigh, M. Y., Webb, C., Cooper, C. L., & Ricketts, C. (2005). Occupational stress in UK higher education institutions: A comparative study of all staff categories. Higher Education Research & Development, 24(1), 41-61. https://doi.org/10.1080/0729436052000318569
• Uysal, İ., & Kösemen, S. (2013). Öğretmen adaylarının genel öz yeterlik inançlarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 217-226.
• Vandenberghe, R., & Huberman, A. M. (1999). Understanding and preventing teacher burnout: A sourcebook of international research and practice. Cambridge University Press.
• Yavuz, M. (2020). Özel Eğitim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Öz-Yeterlilik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (55), 1-25. https://doi.org/10.21764/maeuefd.546612
• Yellice-Yüksel, B. Kaner S., & Şekercioğlu G. (2008). Öğretmen mesleki tükenmişlik ölçeği geliştirme çalışması. Ulusul Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Kongresi, Türkiye.
• Yıldırım, F., & İlhan, İ. Ö. (2010). Genel özyeterlilik ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(4), 301-308.