Öğretmenlerin Gözüyle Çevre Sorunları ve Çevre Sorunlarına İlişkin Çözüm Önerileri

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 379 - 396, 25.03.2023

Fatıma Betül Demir , Ülkü Ulukaya Öteleş

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1224985

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada sosyal bilgiler öğretmenlerinin ulusal ve küresel boyuttaki çevre sorunlarına ilişkin farkındalıkları ve bu çevre sorunlarının çözümüne yönelik görüşlerinin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen bu araştırma, bir durum çalışmasıdır. Araştırmanın örneklemini resmi ortaokullarda görev yapmakta olan 30 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Elde edilen bulgular içerik analizleri ile çözümlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular, sosyal bilgiler öğretmenlerinin su sorunu, çevre kirliliği ve ormansızlaşmayı en önemli ulusal çevre sorunu olarak gördüğü yönündedir. Bu sorunlara yönelik bilinçlendirme çalışmaları, çevre bilincini geliştirme faaliyetleri, bireylerde farkındalık oluşturma çalışmaları ve geri dönüşüm faaliyetleri öğretmenlerin ilk sıraladıkları çözüm önerileridir. Öğretmenler en önemli küresel çevre sorunlarını ise küresel ısınma, su sorunu, ormansızlaşma, hava kirliliği ve iklim değişikliği olarak belirtmişlerdir. İlgili sorunların çözümlerine yönelik dünya ülkelerinin ortak karar alması, ceza ve yaptırımların olması ve alternatif kaynakların kullanımı öğretmenlerin en fazla tercih ettiği çözüm önerileridir. Bu sonuçlardan hareketle öğretmenlerin çevre sorunlarının mimarını insan olarak gördüğü, ulusal ve küresel çevre sorunlarının çözümünde çevre bilinci kazandırma ve uluslararası iş birliğine gidilmesine önem verdiği söylenebilir. Bu doğrultuda çevre sorunlarına yönelik farkındalık sahibi, çözüm üretebilen ve küresel iş birliğine inanan bireylerin yetiştirilmesini amaçlayan çevre eğitimine ağırlık verilmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Çevre sorunları, sosyal bilgiler, öğretmen görüşleri.

Environmental Problems and Solution Suggestions for Environmental Problems from the Perspective of Teachers

Öz

In this research, it is aimed to determine the awareness of social studies teachers about national and global environmental problems and their views on solving these environmental problems. This research, which is carried out using the qualitative research method, is a case study. The sample of the research consists of 30 social studies teachers working in official secondary schools. Data were collected with an open-ended interview form. The findings obtained were analyzed by content analysis. The findings obtained from the research indicate that social studies teachers consider the water problem, environmental pollution and deforestation as the most important national environmental problem. Awareness-raising activities for these problems, activities to develop environmental awareness, awareness-raising activities for individuals and recycling activities are the first solution suggestions listed by teachers. The teachers stated the most important global environmental problems as global warming, water problem, deforestation, air pollution and climate change. The joint decision-making of the countries of the world for the solutions of the related problems, the presence of penalties and sanctions and the use of alternative resources are the most preferred solution proposals of the teachers. The common decisions of the countries of the world for the solutions of the related problems, the existence of penalties and sanctions and the use of alternative resources are the solution suggestions most expressed by the teachers. Based on these results, it is said that teachers see the architect of environmental problems as a human being, attach importance to gaining environmental awareness and international cooperation in solving national and global environmental problems. In this direction, it may be suggested to focus on environmental education, which aims to raise individuals who have awareness of environmental problems, can produce solutions and believe in global cooperation.

Anahtar Kelimeler

Environmental problems, social studies, teacher opinions.

Kaynakça

• Akbaş, T. (2007). Fen bilgisi öğretmen adaylarında çevre olgusunun araştırılması [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Akınoğlu, O. ve Sarı, A. (2009). İlköğretim programlarında çevre eğitimi. M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30, 5-29.
• Aksoy, B. ve Karatekin, K. (2011). Farklı programlardaki lisans öğrencilerinin çevreye yönelik duyuşsal eğilimleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 153, 23-36.
• Aktepe, V. ve Temur, M. (2018). Öğretim programlarında çevre eğitimi. R. Sever ve E. Yalçınkaya (Ed.), Çevre Eğitimi içinde (ss. 131-160). Pegem Akademi.
• Aarnio-Linnanvuori, E. (2019). How do teachers perceive environmental responsibility?. Environmental Education Research, 25(1), 46-61.
• Atasoy, E. (2010). Genel Coğrafya (2. Baskı). Ezgi Kitabevi Yayınları.
• Aydın, N. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının ve öğretmenlerinin çevre eğitimine yönelik öz-yeterlik inançları üzerine sınıf düzeyi, kıdem ve değer yönelimlerinin etkisi [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Birleşmiş Milletler Çevre Programı (United Nations Environment Programme) [UNEP]. (2018). Annual Report 2018. UN Environment Annual Report 2018 (unep.org) in 10.06.2022.
• Chasek, P. S. and Downie, D. L. (2020). Global environmental politics. Routledge.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. M. Bütün ve S. B. Demir (Çev. Ed). Siyasal Kitabevi.
• Devlet Su İşleri. (2022). 2022 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara. https://www.dsi.gov.tr/Sayfa/Detay/754#:~:text=Yap%C4%B1lan%20et%C3%BCtlere%20g%C3%B6re%3B%20mevcut%20su,edilmi%C5%9F%20modern%20sulama%20%C5%9Febekesine%20sahiptir. 08.10.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Ediger, V. Ş. (2017). Enerji jeopolitiğinin uluslararası iklim değişikliği girişimleri üzerindeki etkisi. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 14(54), 45-70. https://doi.org/10.33458/uidergisi.513227
• Erdoğan, K. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çevre eğitimi konusundaki görüşleri ve yeterlilikleri [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Erten S. (2005). Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların artırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28), 91-100.
• Ertürk, R. (2017). İlkokul öğrencilerinin çevre sorunları ve çevre eğitimine yönelik algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 12-24. https://doi.org/10.17679/inuefd.354142
• Glesne, C. (2013). Nitel araştırmaya giriş A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu (Çev.). Anı Yayıncılık.
• Güler, T. (2009). Ekoloji temelli bir çevre eğitiminin, öğretmenlerin çevre eğitimine karşı görüşlerine etkileri. Eğitim ve Bilim, 34, 30-43.
• Hamalosmanoğlu, M. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunları hakkındaki görsel imajlarının incelenmesi. Öğretmen Eğitimi ve Öğretim, 1(1), 45-51.
• Kanat, T. (2020). Orman okulu uygulamalarının okul öncesi dönem çocukları üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Karagözoğlu, N. (2020). Çevre sorunları, nedenleri ve çözüm önerileri: Yozgat örneği. İnternational Journal of Geography and Geography Education, (42), 356-373. https://doi.org/10.32003/igge.680120
• Karakoçan, E. (2016). Sınıf Öğretmenlerinin çevre eğitimine yönelik farkındalıkları [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Karataş, A. (2018). Çevre eğitiminin tarihsel kökenleri. R. Sever ve E. Yalçınkaya (Ed.). Çevre eğitimi içinde (ss. 21-35). Pegem Akademi.
• Karatekin, K., Kuş, Z. ve Merey, Z. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarının çözümünde sosyal katılımları. İlköğretim Online, 13(2). 345-361.
• Kaya, E. S. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çevre olguları ve çevre sorunlarını kavrayabilme, algılayabilme ve tanımlayabilmesi (Balıkesir örneği) [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kaya, M. F. ve Tomal, N. (2011). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının sürdürülebilir kalkınma eğitimi açısından incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(2), 49-65.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı: 4-7. Sınıflar. http://mufredat.meb.gov.tr/ ProgramDetay.aspx?PID=155 adresinden 12.05.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Miles, M. B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd Ed.). SAGE Publications.
• OECD (2022), Policy challenges for the next 50 years, https://www.oecd.org/economy/lookingto2060.htm 05.10.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Öcal, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 333-352.
• Özgen, N. ve Kahyaoğlu, M. (2012). Yaşamsal mekanların bozulması: Çevre sorunları. N. Özgen (Ed.), Günümüz Dünya Sorunları içinde (ss. 71-105). Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Öztürk, T. ve Zayimoğlu Öztürk, F. (2016). Sosyal bilgiler öğretim programının çevre eğitimi açısından analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1533-1550.
• Patton. M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. M. Bütün, S. Beşir Demir (Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Recepoğlu, S. (2021). Examination of secondary school students' views on environmental issues. International Online Journal of Education and Teaching (IOJET), 8(4). 2701-2719
• Roth, C. E. (1992). Environmental literacy: Its roots, evolution and directions in the 1990s. Columbus, OH: ERIC/SMEAC Information Reference Center.
• Sipahi, E. B. (2010). Küresel çevre sorunlarına kolektif çözüm arayışları ve yönetişim. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24), 331-344.
• Stapp, W. B., Bennett, D., Bryan, W., Fulton J., Mac Gregor, J., Nowak, P., Swan, J., Wall, R. and Havlick, S. (1969). The concept of environmental education. Journal of Environmental Education, 181, 30-31.
• Ulukaya Öteleş, Ü. (2020). 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programına Çokkültürlü Eğitimin Yansımaları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3), 500-516.
• Ünal, S. ve Dımışlı, E. (1999). UNESCO-UNEP himayesinde çevre eğitiminin gelişimi ve Türkiye'de ortaöğretim çevre eğitimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(17), 142-154.
• Ürey, M. (2005). İlköğretim öğretmen ve öğrencilerinin çevreye karşı tutumları, yeterlilikleri ve çevre eğitiminde bölgesel farklılıklar (Kars ili örneği) [Yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Genişletilmiş 10. baskı). Seçkin Yayınları.