Kahramanmaraş Merkezli Depremler Bağlamında Travma Sonrası Uzaktan Psikososyal Destek Hizmetlerinin Sunulması

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 709 - 731, 24.06.2024

Semra Kiye

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1337473

Öz

Uzaktan yürütülen psikolojik hizmetler yüz yüze yürütülen hizmetlere bir alternatif olarak değerlendirilse de belirli durumlarda bir zorunluluk veya birinci tercih olabilmektedir. Bu araştırmanın amacı 06.02.2023 tarihli, Kahramanmaraş merkezli yaşanan ve Türkiye’nin 11 ilini doğrudan etkileyen iki büyük deprem felaketinde ruh sağlığı profesyonellerinin uzaktan yürüttüğü psikososyal destek hizmetlerine ilişkin algı ve görüşlerinin incelenmesidir. Araştırma nitel yaklaşımlar arasında yer alan fenomenoloji çalışması olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, uygun ve amaçlı örnekleme yöntemiyle oluşturulmuştur. Araştırmaya Kahramanmaraş merkezli iki büyük deprem felaketinde uzaktan psikososyal destek hizmetleri yürüten 20 ruh sağlığı profesyoneli gönüllü olarak katılmıştır. Verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından geliştirilen Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu ve Demografik Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin analiz edilmesinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Betimsel analiz sonucu 5 temaya ulaşılmıştır. Bu temalar; (1) Kahramanmaraş merkezli depremlerde sunulan uzaktan psikososyal destek deneyimi, (2) Ulaşım kanalları, (3) Olumlu Yönler, (4) Olumsuz yönler, (5) Uzaktan yürütülen psikolojik hizmetleri değerlendirme şeklinde isimlendirilmiştir. Elde edilen ilk 4 tema doğrudan Kahramanmaraş merkezli depremlerde uzaktan yürütülen psikososyal desteklerle ilgiliyken 5. ve son tema ruh sağlığı profesyonellerinin uzaktan yürütülen psikolojik hizmetlere ilişkin genel görüş ve algılarını yansıtmaktadır. Sonuç olarak Kahramanmaraş merkezli iki büyük deprem sonrasında uzaktan sunulan psikososyal destek hizmetlerinin son derece gerekli hatta zaruri ve ilk adım olarak çok işlevsel olduğu bulunmuştur. Bu hizmetlerin kolaylaştırıcı olmakla birlikte bir takım sınırlılıkları olduğu saptanmıştır. Uzmanların bu süreçte sesli, yazılı ve çevrimiçi pek çok yöntem ve araç kullandıkları tespit edilmiştir. Katılımcıların tamamı tarafından bu hizmetlerin olumlu yönlerinin olumsuz yönlerinden çok daha fazla olduğu ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Uzaktan psikolojik hizmetler, Çevrimiçi psikolojik hizmetler, Psikososyal hizmetler, Travma

Providing Post-Traumatic Distance Psychological Services in the Context of Kahramanmaraş Centered Earthquakes

Öz

Although remote psychological services are considered as an alternative to face-to-face services, in some cases they may be a necessity or first choice. The aim of this study was to examine the perceptions of mental health professionals regarding psycho-social support conducted from a distance during the two major earthquake disasters, which centered in Kahramanmaraş and directly affected eleven provinces of Turkey on February 6, 2023. The research adopted a phenomenological design within the framework of qualitative approaches. The study group was formed using the purposive sampling method Twenty mental health professionals who provided distance psycho-social support participated in the study. A semi-structured Interview form and a demographic information form were used to collect data. Descriptive analysis method was used to analyze the data. As a result of descriptive analysis, five themes were identified. These themes were named as; (1) the experience of distance psycho-social support provided during the earthquakes centered in Kahramanmaraş, (2) Transportation channels, (3) Positive aspects, (4) Negative aspects, (5) Evaluation of distance psychological services. While the first four themes are directly related to the psycho-social support carried out remotely, the fifth and final theme reflects the general views and perceptions of mental health professionals regarding psychological services carried out from a distance. As a result, in the current study, it was found that psychosocial support services provided remotely after two major earthquakes centered in Kahramanmaraş were extremely necessary, even essential, and very functional as a first step. Although these services are facilitative, it has been determined that they have some limitations. Experts were found to utilize various methods and tools in this process, including voice, written, and online communication All participants stated that the positive aspects of these services far outweigh the negative aspects.

Anahtar Kelimeler

Distance psychological services, Online psychological services, Psychosocial services, Trauma

Kaynakça

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) (2023). Erişim Adresi: https://www.afad.gov.tr/kahramanmaras-pazarcikta-meydana-gelen-deprem-hk-basin-bulteni5
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Bastemur, S. ve Bastemur, E. (2015). Technology based counseling: Perspectives of Turkish Counselors. Procedia Social and Behavioral Sciences, 176, 431-438
• Bodur Atalay, G. (2022). Çevrimiçi sanatla grup terapisinin üniversite öğrencilerinin kişisel ve duygusal farkındalıkları üzerine etkileri: Nitel bir çalışma. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 9 (3), 559-587. https://10.31682/ayna.978581
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri (26. baskı). Pegem Akademi.
• Cipolletta, S.& Damiano, M. (2018). Online counseling: An exploratory survey of Italian psychologists’ attitude towards new ways of interaction. Psychotherapy Research, 28 (6). 909- 924. https://doi.org/10.1080/10503307.2016.1259533
• Cook. E. ve Doyle, C. (2004). Working alliance in online therapy as compared to face-to-face therapy: Preliminary results. CyberPsychology and Behavior, 5 (2). https://doi.org/ 10.1089/109493102753770480
• Creswell, J.W. (2009). Research design: qualitative, quantitative and mixed methods approaches (3th Edition). Los Angeles: Sage Publications.
• Creswell, J. W. (2017). Eğitim Araştırmaları. Nitel ve nicel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlen-dirilmesi. (Ed. Halil Ekşi, Çev.). İstanbul: EDAM Yayınları.
• Çamaş, G., & Anayurt, A. (2022). Travma Mağdurlarına Yönelik Grup Müdahaleleri. Current Approaches in Psychiatry. 14(2), 143-151.
• Çetintulum Huyut, B. (2019). Anksiyete bozukluklarının tedavisinde internet tabanlı bilişsel davranışçı terapi uygulamaları. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 3(6), 251-263.
• Çiller, A., Köskün, T., Akca, A. Y. E. (2022). Post Traumatic Stress Disorder and Behavioral Therapy Intervention Techniques Used in Treatment. Current Approaches in Psychiatry. 14(4), 499-509.
• Damar, E. (2019). Çevrimiçi psikolojik danışmaya yönelik danışmanların görüşleri. [Yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Demircioğlu, M., Şeker, Z. & Aker, A. T. (2019). Psikolojik ilk yardım: Amaçları, uygulanışı, hassas gruplar ve uyulması gereken etik kurallar. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 11(3), 351-362.
• Donat Bacıoğlu, S., & Onat Kocabıyık, O. (2019). Counseling trainees’ views towards usage of online counseling in psychological services. European Journal of Education Studies, 5(12), 46-60.
• Eken, E., Koç, İ., & Esen, E. (2022). Psikolojik danışman adaylarının çevrimiçi psikolojik danışma deneyimlerine ilişkin görüşleri: Bir durum çalışması. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi. 16(40), 74-104.
• Erdur Baker, Ö., Doğan, T., Aksöz Efe, İ., Sancak Aydın G. (2014). Psikolojik ilk yardım: Saha çalışanları için rehber. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği. Ankara
• Erus, S. M. ve Zeren, Ş. G. (2020). Danışan ve psikolojik danışmanın penceresinden terapötik işbirliği: çevrimiçi, yüz yüze ve plasebo gruplarının karşılaştırılması. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 81, 139-152.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th Ed.). McGraw-Hill.
• Glasheen, K. J., Shochet, I., & Campbell, M. A. (2016). Online counselling in secondary schools: Would students seek help in this medium? British Journal of Guidance and Counselling, 44(1), 108–122. https://doi.org/full/10.1080/03069885.2015.1017805
• Housley, J. & Beutler, L. E. (2007). Treating victims of mass disaster and terrorism. Hogrefe & Huber Publishers.
• Kiye, S. (2021, Haziran 2-4). Dijitalleşme sürecinde çevrimiçi psikolojik danışma. [Çevrimiçi Sözlü Sunum]Sosyal Bilimlerde Dijital Dönüşüm Konferansı, Beykent Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Kiye, S. (2022). Kovid-19 pandemisi sürecinde psikolojik danışmanların çevrimiçi çalışma deneyimleri: Metaforik bir analiz. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, SPECIAL ISSUE OF PANDEMIC AND DISTANCE EDUCATION, 21-42. https://doi.org/10.51460/baebd.1065274
• Koçyiğit Özyiğit, M. & Erkan Atik, Z. (2021). Covid-19 sürecinde psikolojik danışma ve süpervizyon: # evdekal deneyimi. Başkent University Journal of Education, 8(1), 253–274.
• Lewis, J., Coursol, D., & Wahl, K. H. (2003). Researching the cybercounseling process: A study of the client and counselor experience. Cybercounseling and Cyberlearning: AnEncore, 307–325.
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (2013). The Constructivist Credo. California: Left CoastPress.
• Maheu, M. M. ve Gordon, B. L. (2000). Counseling and therapy on the Internet. Professional Psychology: Research and Practice, 31, 484–4890
• Mallen, M. J., Vogel, D. L., Rochlen, A. B., & Day, S. X. (2005). Online counseling: Reviewing the literature from a counseling psychology framework. The Counseling Psychologist, 33, 819–871.
• Mishna, F., Bogo, M., & Sawyer, J. L. (2015). Cyber counseling: Illuminating benefits and challenges. Clinical Social Work Journal, 43(2), 169-178.
• Oktay, S., Merdan-Yıldız, E. D., Karaca-Dinç, P. ve Erden G. (2021). Çevrimiçi psikoterapi yöntemlerinin farklı gruplar (yetişkin, çocuk, ergen ve aile) temelinde incelenmesi. Klinik Psikoloji Dergisi, 5(3), 304-322.
• Özdemir, B.M., Barut, Y. (2020). Postmodern Perspective in Psychological Counselling Practices: Online Psychological Counselling. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology, 2(3), 192-99.
• Poyrazlı, S. ve Can, A. (2020). Çevrimiçi psikolojik danışma: Etik kuralları, Covid-19 süreci ve öneriler. Okul Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 3(1), 59-83.
• Ramazan, M. & Arslan-Tomas, s. (2017). Afetlerde psikososyal müdahaleler. içinde (Editörler Erdur Baker, Ö., Doğan T). Afetler, Krizler, Travmalar ve Psikolojik Yardım. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği. Ankara.
• Savaş, A. C. ve Harmancı, Z. (2010). Okullarda rehberlik hizmetlerinin internet üzerinden yürütülmesine ilişkin veli, öğrenci ve psikolojik danışmanların görüşlerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 147-158.
• Spagnolli, A., Bracken, C. C., & Orso, V. (2014). The role played by the concept of presence in validating the efficacy of a cybertherapy treatment: A literature review. Virtual Reality, 18(1), 13-36.
• Teh, L. A., Hechanova, M. R. M., Garabiles, M. R., & Alianan, A. S. (2014). Attitudes of psychology graduate students toward face-to-face and online counseling. PhilippineJournal of Psychology, 47(2), 65–97.
• Türkçapar, H. (2023, Şubat 10). Travmada erken psikolojik müdahaleler: Ne yapmalı? Ne yapmamalı? [Video]. https://www.youtube.com/watch?v=Tfu7QCbIApU
• Psikolojik ilk yardım: Saha çalışanları için rehber. içinde (Editörler Erdur Baker, Ö., Doğan T). Afetler, Krizler, Travmalar ve Psikolojik Yardım. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği. Ankara.
• Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. New Delhi: SAGE Publications.
• World Health Organization (WHO). (2011). Psychological First Aid: Guide for Field Workers. Genava, World Health Organization.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zeren, Ş. G. (2014). Information and communication technology in education of psychological counselors in training. International Online Journal of Educational Sciences, 6(2), 494- 509.
• Zeren, Ş. G. (2015). Face to face and online counseling: Client problems and satisfaction. Eğitim ve Bilim, 40 (182), 127-141. https:/doi.org/10.15390/EB.2015. 4696.
• Zeren, Ş. G. (2017). Therapeutic alliance in face-to-face and online counseling: Opinions of counselor candidates. Yüz yüze ve çevrimiçi psikolojik danışmada terapötik işbirliği: Psikolojik danışman adaylarının görüşleri. Journal of Human Sciences, 14(3), 2278-2307.
• Zeren, Ş. G. (2020). Psikolojik danışmada yeni açılımlar ve çevrimiçi psikolojik danışmaya giriş. Ş. G. Zeren (Ed.), Psikolojik danışmada yeni açılımlar ve çevrimiçi psikolojik danışma uygulayıcılar için el kitabıiçinde (s.2-29). Ankara: Pegem Akademi.