Okul Öncesi Din Eğitiminde Alternatif Eğitim Yaklaşımlarından Yararlanma İmkânı

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 908 - 933, 24.06.2024

Gülsüm Pehlivan Ağırakça

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1353394

Öz

Birçok ülkede okul öncesi din eğitimi, genel din eğitim politikası ile ilişkili olarak yürütülmekte, bir kısmında ise alternatif din eğitimi modelleri uygulanmaktadır. Türkiye’de de benzer şekilde okul öncesi din eğitimi gerek politik gerek pedagojik sebeplerle, aktüel bir mesele olarak gündemde yerini almaktadır. Bir taraftan da eğitim kurumlarının, daha çok eklektik olmakla birlikte okul öncesi din eğitimi için model ve program arayışında oldukları görülmektedir. Araştırmanın amacı, öne çıkan eğitim yaklaşımlarından olan ve Türkiye’de uygulama alanı bulan Montessori, Waldorf ve Reggio Emilia gibi eğitimlerin karakteristik özelliklerini ortaya koymak ve din eğitimi veren resmi veya özel okul öncesi kurumların yararlanmasını kolaylaştırıcı bir çerçeve sunmaktır. Çalışma, nitel bir araştırma olup doküman incelemesi yöntemi kullanılmış, elde edilen bilgiler betimsel analize tabi tutulmuştur. Araştırmanın sonunda, alternatif eğitim kabul edilen yaklaşımların öğrenci, öğretmen, veli, sınıf ortamı, yöntem ve materyal, ölçme ve değerlendirme ile ilgili ilkelerinin ülkemiz din eğitimine katkısı ve okul öncesi din eğitimi veren kurumların uygulamalarında kullanılma imkânı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okul Öncesi, 4-6 Yaş, Eğitim Yaklaşımları, Dini Gelişim, Din Eğitimi

The Possibility of Utilising Alternative Education Approaches in Preschool Religious Education

Öz

In many countries, preschool religious education is conducted in relation to the general religious education policy, while in some, alternative religious education models are implemented. Similarly, in Turkey, preschool religious education is currently a significant issue on the agenda due to both political and pedagogical reasons. On the other hand, educational institutions are actively seeking models and programs for preschool religious education, often displaying an eclectic approach. The aim of the research is to highlight the characteristic features of prominent educational approaches such as Montessori, Waldorf, and Reggio Emilia – which have found application in Turkey – and to provide a facilitating framework for public or private preschool institutions that offer religious education. The study is a qualitative research that utilizes document analysis as the method. The gathered information has been subjected to descriptive analysis. At the end of the research, the contribution of the principles of alternative education approaches related to students, teachers, parents, classroom environment, methods and materials, measurement and evaluation to religious education in our country and the possibility of using them in the practices of preschool religious education institutions were tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Preschool, Ages 4-6, Education Approaches, Religious Development, Religious Education

Kaynakça

• Akyüz, Y. (1999). Türk eğitim tarihi (Başlangıçtan 1999’a). İstanbul: Alfa Yayınları. Alternatif Okullar. Montessori okulları. 26 Ağustos 2023 tarihinde http://alternatifokullar.com adresinden erişildi.
• Alternatif Okullar. Reggio E. anaokulları. 26 Ağustos 2023 tarihinde http://alternatifokullar.com adresinden erişildi.
• Armon, J. (1997 March 24-28). The Waldorf curriculum as a framework for moral education: one dimension of a fourfold system. American Educational Research Association Conference. Chicago.
• Aytaç, K. (1999). Avrupa eğitim tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Başal, H. A. (1998). Okul öncesi eğitime giriş. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• Bayhan, P. & Bencik Kangal, S. (2008). Erken çocukluk dönemi eğitim programlarından waldorf yaklaşımına genel bir bakış. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 15-25. Becoming a waldorf teacher. Center for Anthroposophy. 28 Ağustos 2023 tarihinde https://centerforanthroposophy.org/about/becoming-a-waldorf-teacher/ adresinden erişildi.
• Bennet, T. (2001). Reactions to visiting the ınfant-toddler and preschool centers in Reggio Emilia. Early Research and Practice, 3/1, 2-9.
• Cadwell, L. B. (2020). Eğitimciler ve anne babalar için Reggio Emilia yöntemiyle harika çocuk yetiştirmek. (Çev. Aslıhan Akman & Hande Yavuz Topaç). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Coşkun, H. & Durakoğlu, A. (2015). A project-based approach in child education: reggio emilia. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 1/2, 141-153.
• Coşkun, L. (2022). The Reggio Emilia approach in early childhood education. Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi Dergisi (MREFD), 4/1, 74-86.
• Çakıroğlu Wilbrant, E. (2009). Maria montessori yöntemiyle çocuk eğitimi sanatı. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Çamlıbel Çakmak, Ö. (2010). Okulöncesi eğitim kurumlarında aile katılımı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10/1, 1-18.
• Çelebi, M. (2022). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çiydem, E. & Ahi, B. (Mart 2019). II. Meşrutiyet dönemi okul öncesi eğitim alanında pedagojik yaklaşım ve etkilenmeler. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8/1, 24-43. https://doi.org/10.30703/cije.444887
• Dahlin, B. (2017). Rudolf Steiner: The Relevance of Waldorf Education. Springer International Publishing. Deretarla Gül, E. (2008). Meşrutiyet’ten günümüze okul öncesi eğitim. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17/1, 269-278.
• Duru, K. N. (1339). Çocuk bahçesi rehberi. İstanbul: Matbaa-i Âmire. Edwards, C., Gandini, L. & Forman, G. (Ed.) (1998). The hundred languages of children the Reggio Emilia approach advanced reflections. (2. edition). Elements of a waldorf early childhood classroom. Charlottesvılle Waldorf School. 29 Ağustos 2023 tarihinde https://www.cwaldorf.org/programs/early-childhood/elements-of-a-waldorf-early-childhood-classroom/ adresinden erişildi.
• Elibol, F. (2014). Alternatif değerlendirme. P. Bayhan, (Ed.), Her yönüyle okul öncesi eğitim: Okul öncesinde alternatif değerlendirme içinde (ss. 365- 375). Ankara: Hedef CS.
• Erakkuş, Ö. (2015). Alternatif okul yaklaşımlarında din ve değerler eğitimi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Erden, M. (2016). Okul öncesi eğitime temel yaklaşımlar ve din eğitimi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara..
• Garcin, F. (1340). Frobel usuliyle küçük çocukların terbiyesi. (Çev. Kâzım Nami Duru). İstanbul: Matbaa-i Amire. Geçmişten günümüze millî eğitim şûraları. (05.11.2018). Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). 27 Ağustos 2023 tarihinde https://ttkb.meb.gov.tr/www/gecmisten-gunumuze-mill-egitim-sralari/icerik/328 adresinden erişildi.
• Goldman, R. (1965). Readiness for religion-a basis for developmental religious education.’dan aktaran Oruç, C. (2013). Erken çocukluk dönemi dini gelişim teorileri bağlamında din eğitimi. Türk Araştırmaları Dergisi, 8/8, 971-987. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4804
• Gurbetoğlu, A. & Sibel A. (Nisan 2014). Kazım Nami Duru’nun okul öncesi eğitime katkıları ve “Çocuk Bahçesi Rehberi” adlı eserinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 15/1, 225-243.
• Gürkan, T. & Ültanır, G. (1994). Rudolf Steiner’in eğitim felsefesi ve Waldorf okullarına genel bir bakış. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 27/2, 509-528. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000373
• Hadley, N. E. (1959). Education in the kindergarden’dan aktaran Türk, İ. C. (2011). Osmanlı Devletinde okulöncesi eğitim. Milli Eğitim, 92, 160-173.
• İnan, H. Z. (2012). Okul öncesi eğitiminde çağdaş yaklaşımlar Reggio Emilia yaklaşımı ve proje yaklaşımı. Ankara: Anı Yayıncılık. Kalkınma planları. SBB, T.C Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. 28 Ağustos 2023 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ adresinden erişildi.
• Kansu, N. A. (1930). Türkiye maarif tarihi. I. Kitap. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphânesi.
• Karaca, F. (2007). Dini gelişim teorileri. İstanbul: DEM Yayınları.
• Karadoğan, U. C. (2019/1). Çocuk ve çocukluk kavramının tarihsel süreçte değerlendirilmesi. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 4/7, 195-226.
• Kaya, D. & Gündüz, M. (2015). Alternatif eğitim ve toplumsal değişim üzerindeki etkisi: Waldorf okulları örneği. Milli Eğitim Dergisi, 205, 5-25.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. SUSBID, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 170-189.
• Korkmaz, E. (2006). Montessori metodu: Eğitimde bir alternatif. İstanbul: Algı Yayınları.
• Korkmaz, E. (2012). Montessori metodu: Özgür çocuklar için eğitim. İstanbul: Algı Yayınları.
• Kotaman, H. (2009). Rudolf Steiner ve Waldorf okulu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6/1, 174-194.
• Köylü, M. & Oruç, C. (2017). Çocukluk dönemi din eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kramer, R. (1988). Maria Montessori: A biography. Da Capo Press.
• Kurtulmuş, Z. (2019). Waldorf yaklaşımı ve Steiner pedagojisi. Fulya Temel (Ed.), Erken çocukluk eğitiminde yaklaşımlar ve programlar içinde (ss. 79-98). Ankara: Vize Basın Yayın.
• Lillard, A. S. (2017). Montessori: Science behind the genius. Oxford: Oxford University Press.
• Lillard, P. P. (2014). Sınıfta Montessori. (Çev. Okhan Gündüz). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Lillard, P. P. (2021). Montessori modern yaklaşım. (Çev. Okhan Gündüz). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Mason, R. (11 Aralık 1997). Mideast: a waldorf education in İsrael. Jewısh Journal. 8 Kasım 2023 tarihinde https://jewishjournal.com/old_stories/606/ adresinden erişildi.
• Mcafee, O. & Leong, D. J. (2020). Erken çocukluk döneminde gelişim ve öğrenmenin değerlendirilmesi ve desteklenmesi (Çev. B. Ekinci). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mehmet Sami Bey. (2020). Fröbel ve Pestalozzi usullerinde terbiye ve talim dersleri. (1330). (Haz. H. Yavuz Yaşar ve M. Emin Ünal). İstanbul: Yeni İnsan Kitapevi. (1330).
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2006). Okul öncesi eğitim programı (36-72 aylık çocuklar için). Ankara: MEB Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013). Okul öncesi eğitim programı. Ankara: MEB Basımevi.
• Montessori, M. (1992). Çocuk eğitimi. (3. Bs.). Özgür Yayıncılık.
• Montessori, M. (2015). Emici zihin. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Montessori, M. (2016). Çocukluğun sırrı. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Montessori, M. (2019). Çocuğun keşfi. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Montessori, M. and Others. (2017). The child in the church. E. M. Standing (Ed.). Hillside Education.
• Morrison, G. S. (2021). Günümüzde erken çocukluk eğitimi. (Çev. Aysun Turupçu Doğan vd.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mustafayeva, L. (2020). Montessori eğitim sistemi ve İslam eğitim sisteminin karşılaştırılması. Ankara: Akademisyen Kitapevi.
• Nicol, J. & Taplin, J. (2018). Understanding the Seteiner Waldorf approach. David Fulton Book.
• Oktay, A. (2000). Yaşamın sihirli yılları: Okul öncesi dönem. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Onur, B. (1994). Toplumsal tarihte çocuk sempozyumu (23-24 Nisan 1993). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Oruç, C. (2019). Montessori eğitim yaklaşımının din eğitimine uygulanması: Godly Play örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 17/38, 235-266. https://doi.org/10.34234/ded.552117
• Özdoğan, M. (2020). Rudolf Steiner’in düşünce dünyası ve çalışmaları. İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3/2, 665-683.
• Ratcliff, D. (1988). Handbook of preschool religious education. Religious Education Press’ten aktaran Oruç, C. (2013). Erken çocukluk dönemi dini gelişim teorileri bağlamında din eğitimi. Türk Araştırmaları Dergisi, 8/8, 971-987.
• Reggio emilia yaklaşımı. Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV). 28 Ağustos 2023 tarihinde https://www.acevokuloncesi.org/egitim-program/farkli-program-ve-yaklasimlar/reggio-emilia-yaklasimi/ adresinden erişildi.
• Rinaldi, C. (2005). In dialogue with Reggio Emilia: listening, researching and learning. Routledge.
• Sakaoğlu, N. (2003). Osmanlıdan Günümüze Eğitim Tarihi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Selçuk, Z. (2018). Eğitim psikolojisi. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Seldın, T. (2008). Montessori yöntemiyle harika çocuk nasıl yetiştirilir?. Ankara: Kaknüs Yayınları.
• Sezgin, Ş. (2021). Montessori’de erken çocukluk dönemi din eğitimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya. 15 Ağustos 2023 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi.
• Sözen, H. & Şimşek, V. (2018). Waldorf okullarında din eğitimi yaklaşımı ve uygulamaları. Serkan Dinçer (Ed.), Değişen Dünyada Eğitim içinde (ss. 290-296). Ankara: Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786052412480.20
• Steiner Waldorf Education. (July 2020). National Steiner Waldorf teachers’ standards. Steiner Waldorf Schools Fellowship. 10 Ağustos 2023 tarihinde https://waldorfeducation.uk/careers/waldorf-teacher adresinden erişildi.
• Şahin Zeteroğlu, E. & Bağçeli Kahraman, P. (2010). Waldorf Okulları ve Steiner Yaklaşımı. H. A. Başal (Ed.), Okul Öncesi Eğitiminde Uygulanan Farklı Modeller içinde (ss. 121-136). İstanbul: Dora Basım Yayın.
• Şahin, F. (2019). Reggio Emilia yaklaşımı. Z. F. Temel (Ed.), Erken çocukluk eğitiminde yaklaşımlar ve programlar içinde. Ankara: Vize Yayınları.
• Temel, Z. F. & İmir, H. M. (ty). Erken çocukluk eğitiminde yaklaşımlar ve programlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
• Temel, Z. F. (2017). Reggio Emilia yaklaşımı ve uygulamalar. Z. F. Temel (Ed.). Okul öncesi eğitimde alternatif yaklaşımlar. Ankara: Hedef CS Yayıncılık.
• Toran, M. (2012). Çocukluğun ve erken çocukluk eğitiminin tarihi ve kuramsal temelleri. Okul öncesi eğitimine giriş. N. Avcı & M. Toran (Ed.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Toran, M. (2015). Steıner pedagojisi ve Waldorf okulları. Z. F. Temel (Ed.). Okul öncesi eğitimde alternatif yaklaşımlar. Ankara: Hedef Yayıncılık.
• Tosun, A & Yıldız, K. (1 Haziran 2023). Waldorf yaklaşımına göre erken çocukluk döneminde spiritüel eğitim ve uygulamalar. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2, 709-736.
• Tosun, A. & Yıldız, K. (Haziran 2019). Erken çocukluk dönemi din eğitimi yaklaşımları üzerine karşılaştırmalı bir analiz. Amasya İlahiyat Dergisi, 12, 121-151. https://doi.org/10.18498/amailad.539556.
• Türkiye’de Waldorf pedagojisinden esinlenen kuruluşlar. Eğitim Sanatı Dostları Derneği. Waldorf Girişimi İstanbul. 26 Ağustos 2023 tarihinde https://egitimsanatidostlari.org/turkiyede-waldorf-pedagojisinden-esinlenen-kuruluslar/ adresinden erişildi.
• Ummanel, A. (2017). Okul öncesi eğitimin felsefi temelleri. Okulöncesi eğitime giriş. Z. Seçer (Ed.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Waldorf Early Childhood Education. What is waldorf early childhood education?. IASWECE International Association for Steiner. 27 Ağustos 2023 tarihinde https://iaswece.org/waldorf-education/what-is-waldorf- education/ adresinden erişildi.
• Waldorf Education. Are Waldorf schools religious?. 30 Ağustos 2023 tarihinde https://waldorfy.com/are-waldorf-schools-religious/ adresinden erişildi.
• Waldorf Shefa Amr Okulu. Tamrat El Zeitoun. 8 Kasım 2023 tarihinde https://www.tamratelzeitoun.org/new-index adresinden erişildi.
• Waldorf yaklaşımı - Öğretmenin rolü. Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV). 28 Ağustos 2023 tarihinde https://www.acevokuloncesi.org/egitim-program/farkli-program-ve-yaklasimlar/waldorf-yaklasimi/2/#split_content adresinden erişildi.
• Waldorf yaklaşımı. Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV). 27 Ağustos 2023 tarihinde https://www.acevokuloncesi.org/egitim-program/farkli-program-ve-yaklasimlar/waldorf-yaklasimi/ adresinden erişildi.
• Wardle, F. (2009). Approaches to early childhood and elementary education. Nova Science Publishers. What ıs Waldorf educatıon?. Rudolf Steiner School New York City. 27 Ağustos 2023 tarihinde https://www.steiner.edu/early-childhood/ adresinden erişildi.
• Yazgan İnanç, B., Bilgin, M. & Kılıç Atıcı, M. (2021). Gelişim psikolojisi .(17. Bs.). Ankara: Pegem Akademi. (17. baskı).
• Yıldız, F. Ü. (2019). Geçmişten günümüze Montessori eğitiminde aile katılımı ve aile eğitimi çalışmalarına örnekler. M. Uslu, S. Çiftçi, C. Arslan & E. Hamarta (Ed.), İnsan ve Medeniyet Araştırmaları (1. bs.) içinde (ss. 67-76). 1. Baskı. İstanbul: Çizgi Kitapevi.
• Yıldız, K. & Tosun, A. (Eylül 2023). Waldorf yaklaşımına göre erken çocukluk döneminde spiritüel eğitim ve uygulamalar. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10/2, 710-736. https://doi.org/10.51702/esoguifd.1308375