Sınıflarında Mülteci Çocuklar Bulunan Okul Öncesi Öğretmenlerinin Aile Katılımı Çalışmalarına İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 3, 1649 - 1677, 15.09.2024

Burcu Güngör , Rabia Hümeyra Gügen , Aleyna Çap , Ayşenur Gündoğdu Zehra Öztürk Mina Ecem Yanıkcan Rabia Yaren Bekar

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1412051

Öz

Bu araştırma, sınıfında mülteci çocukların bulunduğu okul öncesi öğretmenlerinin aile katılımı çalışmalarına yönelik görüşlerini incelemeyi ve deneyimlerini belirlemeyi amaçlamaktadır. Fenomenolojik bir araştırma yaklaşımı benimsenmiştir. Araştırmanın verileri, ölçüt örneklem yöntemiyle belirlenen 12 farklı okuldan 28 okulöncesi öğretmeni ile yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler aracılığıyla toplanmıştır. Elde edilen veriler kodlanarak temalara ayrılmış ve içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, öğretmenler mülteci ailelerle en sık telefon aracılığı ile arama ve mesajlaşma, yüz yüze iletişim, çeviri programları ve tercümanlar aracılığı ile iletişim kurmaktadır. Ayrıca, aile katılımı çalışmaları çoğunlukla anne – çocuk etkinlikleri, bilgilendirme toplantıları, kültür tanıtımı ve mutfak etkinlikleri şeklinde gerçekleştirilmektedir. Öğretmenlerin mülteci ailelerle yaşadıkları sorunlar arasında sınıfların kalabalık olmasından dolayı öğretmenlerin mülteci çocuklara ve ailelerine ayıracak vaktinin ve göstereceği ilginin yeterli olmaması, dil sorunu yüzünden mülteci aileler ile sağlıklı bir iletişim kuramaması, güvenilir çeviri kaynaklarının az olması ve Türkçe dil kurslarının yetersiz olması öne çıkmaktadır. Çalışmaya katılan öğretmenler, ailelerden çocuğun evdeki gelişimlerine destek olmalarını ve okulla iş birliği yapmalarını beklemektedir. Bu çalışma, mülteci aileler ile çalışan öğretmenlerin çocukların gelişimlerini destekleme, maddi ve manevi olarak çabalarının karşılığını alma gibi içsel – dışsal motivasyon kaynaklarına sahip olduklarını ancak zaman zaman mülteci ailelerin dilini bilmedikleri ve mülteci ailelerle çalışmada deneyimsiz oldukları için kendilerini yetersiz hissettiklerini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mülteci çocuklar, Aile katılımı, Okul öncesi dönem, Öğretmen görüşleri.

Examining the Perspectives of Preschool Teachers with Refugee Children in their Classes on Parental Involvement

Öz

This research aims to examine the views of preschool teachers who have refugee children in their classes regarding parental involvement studies and to determine their experiences. Employing a phenomenological research approach, data were collected through semi-structured interviews with 28 preschool teachers from 12 different schools, selected through criterion sampling. The findings reveal that teachers commonly utilize communication channels like telephone calls and messaging, face-to-face communication, translation programs and interpreters when engaging with refugee families. Family involvement initiatives predominantly take the form of mother-child activities, informative meetings, cultural introductions, and kitchen activities. Among the challenges experienced by teachers with refugee families, teachers' lack of time and attention to refugee children and their families due to crowded classrooms, inability to establish healthy communication due to the language problem, lack of reliable translation resources and insufficient Turkish language courses stand out. Furthermore, teachers expect families to support the child's development at home and collaborate with the school. The study reveals that teachers working with refugee families have both internal and external motivational resources such as supporting children’s development and being rewarded for their efforts financially and morally. However, teachers sometimes feel inadequate because of language barriers and lack of experiences in working with refugee families.

Anahtar Kelimeler

Refugee children, Parental involvement, Preschool education, Teacher perspectives

Kaynakça

• Abbak, B. S. (2008). Okul öncesi eğitim programındaki aile katılımı etkinliklerinin anasınıfı öğretmenleri ve veli görüşleri açısından incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi], Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Ada, Ş., Akan, D., Ayık, A., Yıldırım, İ. ve Yalçın, S. (2013). Öğretmenlerin motivasyon etkenleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 151-166.
• Alemin, E. ve Çavuş Bekce, F. Ö. (2021). Suriyeli göçmen çocukların eğitim gereksinimleri ve okula uyum süreçlerinde karşılaştıkları güçlükler. Disiplinlerarası Çocuk Hakları Araştırmaları Dergisi, 1(2), 55-72.
• Albez, C. ve Ada, Ş. (2017). Okul-aile ortaklığı: güçlükler, beklentiler, gereksinimler, öneriler. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 5(2), 1-8. https://dergipark.org.tr/en/pub/ajeli/issue/33394/338942
• Arabacı, N. (2018). Aile Katılımı. Aksoy, A. B. (Ed.), Aile eğitimi ve katılımı içinde (s. 125-148). Hedef CS Yayınları.
• Arslan, Ü. ve Ergül, M. (2022). Mülteci öğrencilerin eğitimlerinde yaşadıkları sorunlar: Öğretmenlerin perspektifinden bir delphi çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 54, 1-31. https://doi.org/10.9779.pauefd.820780
• Avcı, F. (2019). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden mülteci öğrencilerin sınıf ortamında karşılaştıkları sorunlara ilişkin öğretmen görüşleri. Language Teaching and Educational Research, 2(1), 57-80. https://doi.org/10.35207/later.537817
• Aykırı, K. (2017). Sınıf öğretmenlerinin sınıflarındaki Suriyeli öğrencilerin eğitim durumlarına ilişkin görüşleri. Turkish Journal of Primary Education, (2), 44-56.
• Biçer, N. ve Özaltun, H. (2020). Mülteci ortaokul öğrencilerinin Türkçe dil becerilerine ve okula uyum süreçlerine ilişkin Suriyeli ve Türk öğrencilerin görüşleri. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(23), 348-364. https://doi.org/10.33692/avrasyad.668251
• Binicioğlu, G. (2010). İlköğretimde okul-aile iletişim etkinlikleri: öğretmen ve veli görüşleri. [Yüksek Lisans Tezi], Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Bozkurt, M. ve Sönmez, S. (2022, Haziran). Suriyeli çocukların ebeveynlerinin gözünden okul öncesi eğitim. IXth International Eurasian Educational Research Congress’te sunulan bildiri. Ege Üniversitesi, İzmir.
• Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments in nature and design. Harvard University Press. https://doi.org/10.4159/9780674028845
• Bronfenbrenner, U. (1994). Ecologicalmodels of human development. In T. Husen ve T. N. Postlethwaite (Eds.), International Encyclopedia of Education, 3(2), 1643–1647, Oxford: Elsevier
• Brücker, H., Croisier, J., Kosayakova, Y., Kröger, H., Pietrantuono, G., Rother, N., ve Schupp, J., (2019). Language skills and the employment rate of refugees in Germany improving with time. DIW Weekly Report, 9 (4/6), 49–61.
• Cheung, C. ve Pomerantz, E. M. (2012) Why does parents' involvement enhance children's achievement? the role of parent-oriented motivation. Journal of Educational Psychology, 104(3), 820-832.
• Cırıt Karaağaç, F. ve Güvenç, H. (2019). Resmi ilkokullara devam eden Suriyeli mülteci öğrencilerin eğitim sorunları. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 530-568. https://doi.org/10.26466/opus.530733
• Cömert, D. ve Güleç, H. (2004). Okul öncesi eğitim kurumlarında aile katılımının önemi: Öğretmen- aile- çocuk ve kurum. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 131-145.
• Cunha, F. ve Heckman, J. J. (2006a). The Evolution of Labor Earnings Risk in the USA Economy, 2006 Meeting Papers, 665.
• Cunha, F. ve Heckman, J. J. (2006b). A New Framework for the Analysis of Inequality. NBER Working Paper, 12505. https://doi.org/10.3386/w12505
• Doğan, B. ve Ateş, A. (2018). MEB’e bağlı okullarda öğrenim gören Suriyeli öğrencilere yönelik verilen Türkçe dersinin öğreticiler tarafından değerlendirilmesi (Malatya örneği). Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitim Dergisi, 1(1), 105-124.
• Duğan, Ö. ve Gürbüz, S. (2018). Suriyeli sığınmacıların sosyal entegrasyonuna yönelik bir araştırma. Turkish Studies Social Sciences, 13(26), 529-546. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14625
• Elklit, A. (2001). Psycho-education with refugee children: torture. Journal on Rehabilitation of Torture Victims and Prevention of Torture, 11(3), 68-74.
• Erdoğan, M. M. (2022), Suriyeliler barometresi – 2021 Suriyelilerle uyum içinde yaşamın çerçevesi. Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Feinstein, L. (2003). Inequality in the early cognitive development of British children in the 1970 cohort. Economica, 70(277), 73-97. https://doi.org/10.1111/1468-0335.t01-1-00272
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. ve Hyun, N. (2012). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill Book Company.
• Gambaro, L., Neidhöfer, G. ve Spiess, C. K. (2021). The effect of early childhood education and care services on the integration of refugee families. Labour Economics, 72. https://doi.org/10.1016/j.labeco.2021.102053
• Gencer, T. E. (2017). Göç ve eğitim ilişkisi üzerine bir değerlendirme: Suriyeli çocukların eğitim gereksinimi ve okullaşma süreçlerinde karşılaştıkları güçlükler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54), 838-851. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20175434652
• Gözübüyük Tamer, M. (2017). Geçici koruma kapsamındaki Suriyeli çocukların Trabzon devlet okullarındaki durumu. Göç Dergisi, 4(1), 119-152. https://doi.org/10.33182/gd.v4i2.594
• Güngör, F. (2015). Yabancı uyruklu ilkokul öğrencilerinin eğitim-öğretiminde yaşanan sorunlara ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri [Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Güven, S. ve İşleyen, H. (2018). Sınıf yönetiminde iletişim, iletişim engelleri ve Suriyeli öğrenciler. Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 5(23), 1293-1308. https://doi.org/10.26450/jshsr.485
• Harris, A., and J. Goodall. (2008). Do parents know they matter? engaging all parents in learning. Educational Research, 50 (3), 277-289. https://doi.org/10.1080/00131880802309424
• Hart, R. (2009). Child refugees, trauma and education: interactionist considerations on social and emotional needs and development. Educational Psychology in Practice, 25(4), 351-368. https://doi.org/10.1080/02667360903315172
• Henderson, A. T. ve Mapp K. L. (2002). A new wave of evidence: the impact of school, family, and community connections on student achievement. Austin, TX: National Center for Family and Community Connections with Schools.
• Hill, N. E. ve Taylor, LC. (2004). Parental school ınvolvement and children's academic achievement: pragmatics and issues. Current Directions in Psychological Science, 13,161-164. https://doi.org/10.1111/j.0963-7214.2004.00298.x
• Kanbay Ak, G., Yıldırım, B. ve Kadıoğlu Ateş, H. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki yeterlilik algılarının incelenmesi (Başakşehir ilçesi örneği). Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (55), 89-108.
• Kardeş, S. ve Akman, B. (2018). Suriyeli mültecilerin eğitimine yönelik öğretmen görüşleri. İlköğretim Online, 17(3), 1224-1237. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2018.466333
• Kiremit, R.F., Akpınar, U. ve Tüfekçi Akcan, A. (2018). Suriyeli öğrencilerin okula uyumları hakkında öğretmen görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(6), 2139-2149. https://doi.org/10.24106/kefdergi.428598
• Kovacevic, Z., Klimek, B., ve Drower, I. S. (2018). Refugee children and parental ınvolvement in school education: A field model. In K. Norris ve S. Collier (Eds.), Social Justice and Parent Partnerships in Multicultural Education Contexts (pp. 139-161). Hersley, PS: IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-5225-3943-8.ch008
• Koyuncu Şahin, M. (2018). Okul öncesi eğitimde aile iletişim etkinliklerine yönelik öğretmen ve yönetici bakış açıları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(55), 670-684. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20185537238
• Kuziemko, I., (2014). Human capital spillovers in families: Do parents learn from or lean on their children? Journal of Labor Economics, 32 (4), 755–786. https://doi.org/10.1086/677231
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50, 370-396. https://doi.org/10.1037/h0054346
• Mattingly, D. J., Prislin, R., Mckenzie, T. L. ve Rodriguez, J. L. (2002). Evaluating evaluations: The case of parent involvement programs. Review of Educational Research, 72(4), 549-576. https://doi.org/10.3102/00346543072004549
• Millî Eğitim Bakanlığı (2013). Okul öncesi eğitimi ile bütünleştirilmiş aile destek eğitim rehberi (OBADER). Temel Eğitim Genel Müdürlüğü.
• Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü (HBÖGM). 2021 – 2022 eğitim – öğretim yılı verileri. https://hbogm.meb.gov.tr/ adresinden 10.08.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü. Suriyeli çocukların Türk eğitim sistemine entegrasyonunun desteklenmesi projesi (PICTES). http://pictes.meb.gov.tr/www/projemiz/icerik/36 adresinden 11.08.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. Milli eğitim istatistikleri örgün eğitim 2021–2022. https://sgb.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=460 adresinden 10.08.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Özer, Y. Y., Komşuoğlu, A. ve Ateşok, Z. Ö. (2016). Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitimi: Sorunlar ve çözüm önerileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(37), 76-110 https://doi.org/10.17679/inuefd.535845
• Özlen Demircan, H. (2018). Okulöncesi eğitimde aile katılımı sistemini genişletmek: Aile “bağlılığı, ortaklığı, katılımı ve eğitimi. İlköğretim Online, 17(4), 1-19. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2019.507008
• Özoruç, N., ve Dikici Sığırtmaç, A. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin mülteci çocukların eğitim sürecinde karşılaştıkları sorunlara ilişkin görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 51(233), 237-258. https://doi.org/10.37669/milliegitim.779155
• Packer, M. (2011). Nitel araştırma bilimi. Cambridge Üniversitesi Yayınları. Pilanci, H., Çalışır Zenci, S., ve Saltık, O. (2020). HEM’lerde Suriyeliler’e Türkçe öğreten öğretmenler üzerine bir araştırma. Dil Eğitim ve Araştırma Dergisi, 6(1), 127-144. https://doi.org/10.31464/jlere.672475
• Ragnarsdóttir, H. (2021). Multilingual childhoods of refugee children in Icelandic preschools: educational practices and partnerships with parents. European Early Childhood Education Research Journal, 29(3), 410-423. https://doi.org/10.1080/1350293X.2021.1928719
• Robbins, A. (1993). Sınırsız güç. (M. Değirmenci, Çev.) İnkılap Kitabevi.
• Sallan Gül, S. ve Kâhya Nizam, Ö. (2021). Sosyal bilimlerde içerik ve söylem analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42(1), 181-198. https://doi.org/10.30794/pausbed.803182
• Sarıer, Y. (2020). Türkiye’de mülteci öğrencilerin eğitimi üzerine bir meta-sentez çalışması: Sorunlar ve çözüm önerileri. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 3(1), 80-111.
• Sarıtaş, E., Şahin, Ü., ve Çatalbaş, G. (2016). İlkokullarda yabancı uyruklu öğrencilerle karşılaşılan sorunlar. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 208-229.
• Sarvan, S. ve Efe, E. (2019). Suriyeli çocuk mülteciler ve sorunları. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(1), 55-62.
• Sözer, M. A. ve Işıker, Y. (2021). Suriyeli öğrencilerin eğitim süreçlerinde öğretmenlerin karşılaştığı sorunlar. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 183-200 https://doi.org/10.31592/aeusbed.803095
• Stewart, M., Spitzer, D. L., Kushner, K. E., Shiza, E., Letourneau, N., Makwarimba, E., Dennis, C. L., Kariwo, M., ve Edey, J. (2018). Supporting refugee parents of young children: “Knowing you’re not alone”. International Journal of Migration, Health and Social Care, 14(1), 15-29. https://doi.org/10.1108/IJMHSC-04-2016-0018
• Taşkın, P. ve Erdemli, O. (2018). Suriyeli mülteciler için eğitim: Türkiyede’ki öğretmenlerin karşılaştığı sorunlar. Eurasian Journal of Educational Research, 18(75), 155-178. https://doi.org/10.31592/aeusbed.803095
• Temel, Z. F., Aksoy, A. B. ve Kurtulmuş, Z. (2019). Erken çocukluk eğitiminde aile katılımı çalışmaları. Z. F. Temel (Eds.), Aile eğitimi ve erken çocukluk eğitiminde aile katılımı çalışmaları (6. baskı, s. 218). Anı Yayıncılık.
• Tümkaya, S. ve Çopur, E. (2020). Suriyeli ailelerin aile katılımına ilişkin öğretmen görüşleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(3), 368-386.
• United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). What is a refugee. https://www.unrefugees.org/refugee-facts/what-is-a-refugee/ adresinden 10.08.2023 tarihinde erişilmiştir.
• United Nations International Children's Emergency Found (UNICEF). Şartlı eğitim yardımı programı (ŞEY). https://www.unicef.org/turkiye/sartli-egitim-yardimi-programi-sey adresinden 11.08.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Ünüvar, P. (2010). Aile katılımı çalışmalarına yönelik ebeveyn ve öğretmen görüşlerinin karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(3), s. 719-730.
• Vatansever, M. ve Erden, G. (2018). Mülteci çocuklar ve ergenler ile yapılan psikolojik görüşme üzerine bir derleme. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 25(2), 175-186.
• Watkins, P. G., Razee, H. ve Richters, J. (2012). ‘I'm telling you… the language barrier is the most, the biggest challenge’: Barriers to education among Karen refugee women in Australia. Australian Journal of Education, 56(2), 126-141. https://doi.org/10.1177/00049441120560020
• White, M. D. ve Marsh, E. E. (2006). Content analysis: a flexible methodology. Library Trends, 55(1), 22-45. https://doi.org/10.1353/lib.2006.0053
• Yalçın, H. (2022). Bir araştırma deseni olarak fenomenoloji. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 213-232. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227345
• Yalman Polatlar, D. (2023). Çokkültürlü erken çocukluk eğitiminde aile katılımı. International Social Sciences Studies Journal, 9(116), 8778- 8788. http://dx.doi.org/10.29228/sssj.723 96
• Yanık Özger, B. ve Akansel, A. (2019). Okul öncesi sınıfındaki Suriyeli çocuklar ve aileleri üzerine bir etnografik durum çalışması: bu sınıfta biz de varız! Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(3), 942-966.
• Zengin, M. ve Ataş Akdemir, Ö. (2020). Teachers’ views on parent ınvolvement for refugee children’s education. Journal of Computer and Education Research, 8(15), 75-85. https://doi.org/10.18009/jcer.649547