7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Çokkültürlülük Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 3, 1616 - 1648, 15.09.2024

Mustafa Doğan , Selman Ablak , Ceylan Akcan

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1426721

Öz

: Bu araştırmada 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer alan çokkültürlülük konuları ele alınmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analizi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma materyali olarak 2023-2024 eğitim öğretim yılında Ekoyay Yayınevi tarafından 7. sınıflar için yayımlanan ders kitabı kullanılmıştır. 7. sınıf ders kitabında yer alan çok kültürlülük konuları içerik analiziyle incelenerek “Farklı Kültürleri Tanımaya Yönelik Farkındalık, Farklı Kültürlerin Bir Arada Yaşaması, İnsan Hak ve Özgürlükleri Bağlamında Çok Kültürlülük” temaları oluşturulmuştur. Bu temalar kendi içinde alt temalara göre sıralanmış, frekans ve yüzde değerleriyle gösterilerek tablo hâlinde sunulmuştur. Farklı kültürleri tanımaya yönelik farkındalık teması altında ‘Farklı Kültürler Arası Etkileşim’, Farklı kültürlerin bir arada yaşaması teması altında ‘Dini Hoşgörü’, İnsan hak ve özgürlükleri bağlamında çok kültürlülük teması altında ise ‘Düşünce Özgürlüğü’ alt temasının ilk sırada yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan bu çalışmanın çokkültürlülük kavramına ilişkin farkındalık düzeyinin artmasına, sosyal bilgiler öğretiminde kullanılan ders kitaplarında çok kültürlülük gibi temel insan hak ve özgürlükleriyle ilgili güncel konulara daha fazla yer verilmesine katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, Kültür, Çokkültürlülük

An Investigation of the 7th Grade Social Studies Textbook in the Context of Multiculturalism

Öz

: In this research, multiculturalism issues in the 7th grade social studies textbook were discussed. The research was carried out using document analysis, which is one of the qualitative research methods. The textbook published by Ekoyay Publishing House for 7th grades in the 2023-2024 academic year was used as the research material. Multiculturalism topics in the 7th grade textbook were examined through content analysis and the themes of "Awareness to Recognize Different Cultures, Coexistence of Different Cultures, Multiculturalism in the Context of Human Rights and Freedoms" were created. These themes are listed according to sub-themes and presented in a table with frequency and percentage values. It has been concluded that the sub-theme of 'Interaction between Different Cultures' is ranked first under the theme of awareness of knowing different cultures, 'Religious Tolerance' is ranked first under the theme of coexistence of different cultures, and 'Freedom of Thought' is ranked first under the theme of multiculturalism in the context of human rights and freedoms. It is expected that this study will contribute to increasing awareness about the concept of multiculturalism and include more current issues related to basic human rights and freedoms, such as multiculturalism, in textbooks used in social studies teaching.

Anahtar Kelimeler

Social studies, Culture, Multiculturalism

Kaynakça

• Açıkalın, M. (2010). Sosyal bilgiler eğitiminde yeni yaklaşımlar: çokkültürlü ve küresel eğitim. İlköğretim Online, 9(3), 1226–1237.
• Açıkalın, M., & Tarman, B. (2013). Çeşitlilik, çoğulculuk ve çokkültürlülük. İ. Acun, B. Tarman, & E. Dinç (Ed.), İnsan hakları demokrasi ve vatandaşlık eğitimi (s. 177). Pegem Akademi.
• Akpınar, M., & Cantürk, A. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının kültürel farklılık, kültürlerarası duyarlılık algıları ve kültürlerarası eğitime yönelik görüşleri. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (42), 444-470. https://doi.org/10.33418/ataunikkefd.855873
• APA. (2002). Guidelines on multicultural education, training, research, practice, and organizational change for psychologists. In American Psychological Association. Copyright, American Psychological Association.
• Bahadır, Ö. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çokkültürlülük ve çokkültürlü eğitim algılarının değerlendirilmesi: kocaeli örneği [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Banks, J. A. (1993). Multicultural education: historical development, dimensions, and practice. American Educational Research Association. https://doi.org/10.2307/1167339
• Banks, J. A., & Banks, C. M. (2010). Multicultural Education: Issues and Perspectives.
• Başar, H. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çokkültürlü eğitime yönelik eğilimleri [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Başarır, F., Sarı, M., & Çetin, A. (2016). Öğretmenlerin çok kültürlü eğitim algılarının incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 4(2), 91–110. https://doi.org/10.14527/pegegog.2014.011
• Başbay, A., & Bektaş, Y. (2009). Çokkültürlülük bağlamında öğretim ortamı ve öğretmen yeterlikleri. Eğitim ve Bilim, 34(152), 30–43.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (15. Basım). Pegem Akademi.
• Cırık, İ. (2008). Çok kültürlü eğitim ve yansımaları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(34), 27–40.
• Çelik, H. (2008). Çokkültürlülük ve türkiye’deki görünümü. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(15), 319–332.
• Demirsoy, M. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çokkültürlülüğe ilişkin görüşleri ve çokkültürlü eğitime yaklaşımları [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Doğan, A., & Duman, D. (2021). Çokkültürlülüğün 1968’den günümüze sosyal bilgiler ders kitaplarına yansıması: dönemsel bir inceleme (1968-1997/1998-2018). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 21(43), 903–933).
• Doğu, E. (1995a). Çokkültürlülük, Türkiye ve yeni dünya düzeni. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 50(1), 201–208.
• Doğu, E. (1995b). Çokkültürlülük ve çokdillilik. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 95(3). https://doi.org/https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001847
• Durmuş, G. (2017). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının küresel vatandaşlık ve çokkültürlü eğitime yönelik tutumlarının incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Amasya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Erci̇ns, G., & Görüşük, L. (2016). Türkiye’de ve batıda çok kültürlülük gerçeği. Turkish Studies, 11(2), 383–401. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.9364
• Fergeson, L. (2008). Çok kültürlülüğe giriş (Y. Laouris (ed.); p. 10). Future Worlds Center.
• Görmez, E. (2019). Sosyal bilgiler dersini almış ortaokul öğrencilerinin farklılıklara saygı konusundaki görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(5), 2077–2088. https://doi.org/10.24106/KEFDERGI.3315
• Günay, M. (2010). Çokkültürlülük gerçeği ve Türkiye. kaygı. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 0(14), 141–151.
• Kaba, S. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kişilik özellikleri ile çok kültürlü eğitime yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Karaçam, M. Ş., & Koca, C. (2012). Beden eğitimi öğretmenlerinin çokkültürlülük farkındalıkları. Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 89–103. https://doi.org/10.17644/SBD.171349
• Karadağ, Y., & Özden, D. Ö. (2020). Çokkültürlü eğitim ortamlarına geleceğin sosyal bilgiler öğretmenlerini hazırlamak: öğretmen adaylarının çokkültürlü yeterlikleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(2), 179–201. https://doi.org/10.7822/OMUEFD.764913
• Kardaş İşler, N. (2021). Multiculturalism in social studies teaching: a meta-synthesis study. Kastamonu Eğitim Dergisi, 29(1), 169–185. https://doi.org/10.24106/kefdergi.740432
• Keçeci, Y. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının göçmen sorununa ve çok kültürlü eğitime yönelik bakış açıları [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Keskin, Y., Keskin Coşkun, S., & Taş, C. (2019). Türkiye’de sosyal bilgiler dersi öğretim programlarında çokkültürlülük olgusu: 1998 ve 2004 tarihli programlara yönelik bir karşılaştırma. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 4(1), 10–20. https://doi.org/10.21733/IBAD.504002
• Keskin, Y., & Yaman, E. (2014). İlköğretimde sosyal bilgiler programı ve ders kitaplarında yeni bir paradigma: çokkültürlü eğitim. Turkish Studies, 9(2), 933–960.
• Komalasari, K., Abdulkarim, A., & Saripudin, D. (2018). Culture-based social studies learning model in developing student multiculturalism. New Educational Review, 51(1), 173–183. https://doi.org/10.15804/TNER.2018.51.1.14
• McFadden, J., Merryfield, M. M., & Barron, K. R. (1997). Multicultural & global international education: guidelines for programs in teacher education. AACTE.
• Merryfield, M. M. (2002). The difference a global educator can make . Educational Leadership: Journal of the Department of Supervision and Curriculum Development, 60(2), 18–21.
• Özensel, E. (2014). Doğu toplumlarında ve Türkiye’de birlikte yaşama arayışı: çokkültürlülük mü? yoksa yeni bir model mi? Akademik İncelemeler Dergisi, 8(3), 1–17.
• Özer Koçak, Y. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çokkültürlü eğitim tutumları ile kültürel zekâları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Öztürk, C. (2006). Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. C. Öztürk (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi- Yapılandırmacı Bir Yaklaşım. Pegem A Yayıncılık.
• Pang, V. O. (2001). Multicultural education: A caring centered, reflective approach. McGraw Hill.
• Parekh, B. (2002). Çokkültürlülüğü yeniden düşünmek. Pohenix Yayınları.
• Polat, S., & Güler, H. (2020). Multiculturalism in social studies education programs. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 15(3), 267–289. https://doi.org/10.29329/epasr.2020.270.13
• Salako, E. T. (2013). Effect of concept mapping ınstructional strategy on junior secondary school student’s knowledge of multiculturalism in the global 21st century social studies classroom. Journal of Education and Practice, 4(13), 15–22.
• Salako, E. T. (2019). Teaching social studies from multicultural perspective: a practical approach to re-fashion african studies for transformation. Contemporary Journal of African Studies, 6(1), 96–113. https://doi.org/10.4314/contjas.v6i1.6
• Sleeter, C. E., & Grant, C. A. (2008). Making choices for multicultural education : five approaches to race, class, and gender (p. 272). John Wiley & Sons.
• Şan, M. K. (2006). Farklılık ve çokkültürlülük siyasetleri üstüne bir deneme. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 3(1–2), 69–117.
• Şan, M. K., & Haşlak, İ. (2012). Asimilasyon ile çokkültürlülük arasında anaakımını yeniden düşünmek. Akademik İncelemeler Dergisi, 7(1), 29–54.
• Şan, M. K., & Öğür, B. (2016). Çokültürlülük söylemleri ve milliyetçiliğin dönüşümü. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 11(1), 131–142.
• Taş, C. (2019). Sosyal bilgiler dersi öğretim programları ve ders kitaplarında çok kültürlülük: 1998 – 2017 sosyal bilgiler ders kitaplarının karşılaştırılması [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Tünkler, V. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin küresel, çokkültürlü eğitime ve küresel vatandaşlık eğitimine yönelik bakış açıları. Milli Eğitim Dergisi, 49(226), 255–290. https://doi.org/10.1080/233
• Uydaş, İ., & Genç, S. Z. (2015). Ortaöğretim öğrencilerinin küresel vatandaşlık bağlamında çokkültürlülük hakkındaki görüşlerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4(1), 415–429. https://doi.org/10.7884/TEKE.396
• Ünlü, İ., & Örten, H. (2013). Öğretmen adaylarının çokkültürlülük ve çokkültürlü eğitime yönelik algılarının incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 287–302.
• Yalçın, C. (2002) Küreselleşme, çokkültürcülük ve eğitim. Eğitim Araştırmaları, (6), 65-77
• Yanık, C. (2011). Postmodern siyaset anlayışı ve çokkültürlülük. kaygı. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 163–174.
• Yazıcı, S., Başol, G., & Toprak, G. (2009). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitim tutumları: bir güvenirlik ve geçerlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 229–242.
• Yıldırım, A. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çokkültürlü eğitim farkındalıkları ve uygulamaları [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (12. Baskı). Seçkin Yayınevi.
• Yıldırım, İ. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çok kültürlü eğitime bakış açıları [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Zong, G., Garcia, J., & Wilson, A. (2002). Multicultural education in social studies. Social Education, 66(7), 447–448.