The Mediating Role of Collaborative Climate in the Relationship between Shared Instructional Leadership and School Effectiveness: A Structural Equation Modeling

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 4, 2029 - 2049, 15.12.2024

Muhammed Demir , Ümit Dilekçi

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1426989

Öz

This study investigated the mediator role of collaborative climate in the relationship between shared instructional leadership and perceived school effectiveness based on teachers’ perceptions adopting a structural equation model. The research universe included 402 physical education teachers working in Batman (Türkiye) in the 2022-2023 academic year. Since the researchers aimed to reach all the teachers in the population (N=402), they did not employ a sampling method. The participants were 272 physical education teachers, with a response rate of 67.66%. Pearson correlation coefficients were calculated to reveal the associations among study variables. The findings revealed statistically significant, positive, and high-level correlations among variables. On the other hand, a structural equation model was used to test the hypotheses. The findings suggested that shared instructional leadership had a significant effect on collaborative climate and but not on perceived school effectiveness, and the effect of collaborative climate on perceived school effectiveness was also statistically significant. Lastly, collaborative climate mediated the relationship between shared instructional leadership and perceived school effectiveness. The findings were discussed based on the previous literature, and suggestions were brought for practitioners and researchers.

Anahtar Kelimeler

Shared instructional leadership, School effectiveness, Collaborative climate, Structural equation modeling.

Okul Müdürlerinin Paylaşılan Öğretimsel Liderlik Davranışları İle Okul Etkililiği İlişkisinde İşbirlikçi İklimin Aracı Rolü: Bir Yapısal Eşitlik Modellemesi

Öz

: Bu araştırma öğretmen algılarına göre paylaşılan öğretimsel liderlik ile okul etkililiği arasındaki ilişkide işbirlikçi iklimin aracı rolünü incelemektedir. Araştırmada yapısal eşitlik modellemesinden yararlanılmıştır. Araştırma evreni, 2022-2023 öğretim yılında Batman ilinde (Türkiye) görev yapan 402 beden eğitimi öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırmacılar, evrendeki öğretmenlerin tamamına ulaşmayı amaçladıklarından (N=402) örnekleme yöntemi kullanılmamıştır. Araştırmada 272 beden eğitimi öğretmeni ölçme araçlarını yanıtlamış ve geri dönüş oranı %67.66 olarak hesaplanmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkileri ortaya koymak için Pearson korelasyon katsayıları hesaplanmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkilere ilişkin bulgular, değişkenler arasında istatistiksel olarak anlamlı, pozitif ve yüksek düzeyli ilişkilere işaret etmektedir. Öte yandan, araştırma hipotezlerini test etmek için yapısal eşitlik modeli kullanılmıştır. Elde edilen bulgular, paylaşılan öğretim liderliğinin işbirlikçi iklimi istatistiksel olarak anlamlı bir biçimde yordadığını, ancak algılanan okul etkililiği üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığını; işbirlikçi iklimin algılanan okul etkililiği üzerindeki etkisinin istatistiksel olarak anlamlı olduğunu ortaya koymuştur. Öte yandan, işbirlikçi iklimin paylaşılan öğretimsel liderlik ile algılanan okul etkililiği arasındaki ilişkide aracı bir role sahip olduğu saptanmıştır. Söz konusu bulgular, mevcut alanyazına dayalı olarak tartışılarak uygulayıcılar ve araştırmacılar için öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Paylaşılan öğretimsel liderlik, Okul etkililiği, İşbirlikçi iklim, Yapısal eşitlik modellemesi.

Etik Beyan

Araştırma kapsamında verinin toplanabilmesi için öncelikle ölçeklerin yazarlarından izin alınmıştır. Daha sonra Batman İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden 22.11.2022 tarih ve E-71214596-604.02-64000997 sayı ve Batman Üniversitesi Etik Kurulu’ndan 04.01.2023 tarih ve 2023/01 sayı ile gerekli izinler alınmıştır.

Kaynakça

• Abdurrezzak, S., & Uğurlu, C. T. (2016). Okul liderliği davranış ve uygulamalarının okulların etkililiği üzerindeki etkisinin öğretmen algılarına göre incelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40(1), 215-242.
• Akan, D., & Kılıç, M. (2019). Öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri ile okul etkililiği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ekev Akademi Dergisi, 23(80), 123-136. https://doi.org/10.17753/Ekev1266
• Akyurek, M. I., Ozdogru, M., & Sarier, Y. (2024). The impact of shared instructional leadership and social capital on school effectiveness. Journal of School Leadership, 1-25. https://doi.org/10.1177/10526846241230950
• Alagöz, T., Aydoğan, A., Durmaz, S., & Alagöz, A. (2022). Paylaşılan liderliğin okul etkililiği üzerindeki etkisi. International Journal of Active Learning, 7(1), 84-99. https://doi.org/ijal.1110702
• Atılkan, N. (2019). Okul müdürünün dağıtımcı liderlik davranışları ile okulların etkililiği arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karabük Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Ayık, A., & Şayir, G. (2014). Okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışları ile örgüt iklimi arasındaki ilişki. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(49), 253-279. https://doi.org/10.17755/esosder.39460
• Bakkal, M., & Radmard, S. (2020). Okul müdürlerinin eğitimsel liderlik standartlarını karşılama düzeyleri ile öğretmenlerin okul iklimi algıları ve motivasyonları arasındaki ilişki. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 163-195.
• Balcı, A. (2014). Etkili okul: okul geliştirme kuram, uygulama ve araştırma. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Barlett, B., & Burton, D. (2007). Introduction to education studies. SAGE.
• Bellibaş, M. Ş., & Kılınç, A. Ç. (2022). Sürdürülebilir okul gelişimi ve liderlik. İçinde (Edt.: K. Özcan), Sürdürülebilir Kalkınma ve Eğitim (ss. 235-261). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bellibaş, M. Ş., Polatcan, M., & Akyürek, M. İ. (2022). Principal leadership typologies and their relationship with teacher self-efficacy and commitment: A latent profile mediation analysis. Educational Management Administration & Leadership, 1-22. https://doi.org/10.1177/17411432221139932
• Bilgi, R. (2020). Ortaokul yöneticilerinin liderlik stilleri ile örgüt iklimi arasındaki ilişkinin öğretmen algılarına göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Bush, T. (2018). Eğitim liderliği ve yönetimi kuramları (Çev. Ed.: R. Sarpkaya). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cerit, Y., & Yıldırım, B. (2017). İlkokul müdürlerinin etkili liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 902-914. https://doi.org/10.14686/buefad.312405
• Coe, R., & Fitz‐Gibbon, C. T. (1998) School Effectiveness Research: criticisms and recommendations, Oxford Review of Education, 24:4, 421-438. https://doi.org/10.1080/0305498980240401
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve Lisrel uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Çolak, İ., & Altınkurt, Y. (2017). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi, 23(1), 33-71. https://doi.org/10.14527/kuey.2017.002
• Dalbudak, K., & Özgenel, M. (2022). Okul etkililiği, okul imajı, öğretmenlerin performansı ve öğrencilerin akademik başarıları arasındaki ilişkiler örüntüsü. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(1), 1-15.
• Demir, D. H. (2019). Okul müdürleri liderlik stillerinin örgüt iklimi ve öğretmenlerin kolektif yeterlik algısı üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Demir, K. (2021). Eğitim yönetimi kuram ve uygulama. İçinde (Edt.: K. Yılmaz ve K. Demir) Eğitimde Liderlik, (ss. 139-168). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Dilekçi, Ü. (2021). Paylaşılan öğretimsel liderlik: Ölçek uyarlama çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 2484-2508. https://dx.doi.org/10.17679/inuefd.1016019
• Dilekçi, Ü., & Limon, İ. (2020). Okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışları ile öğretmenlerin mesleki adanmışlıkları arasındaki ilişkide öznel iyi oluşun aracı rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26(4), 743-798. https://doi.org/10.14527/kuey.2020.017
• Dilekçi, Ü., Limon, İ., & Kaya, A. (2023). The relationship between teacher demoralization in educational policy context and school effectiveness. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 213-228. https://dx.doi.org/ 10.17240/aibuefd.2023..-1182443
• Diş, O., & Ayık, A. (2016). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile örgüt iklimi arasındaki ilişki. Akademik Bakış Dergisi, 58, 499-518.
• Ermeydan, M., & Can, N. (2020). Okul yöneticilerin liderlik stilleriyle etkili okul arasındaki ilişki. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 94-121.
• Fakılı, A. (2019). Mesleki profesyonellik ve işbirlikçi iklime yönelik öğretmen algıları Ankara ili Keçiören ilçesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. Los Angeles: Sage Publications.
• Fincham, J. E. (2008). Response rates and responsiveness for surveys, standards, and the journal. American Journal of Pharmaceutical Education, 72(2), 1-3. https://doi.org/10.5688/aj720243
• Goldstein, H. (1997). Methods in school effectiveness research. School Effectiveness and School Improvement, 8(4), 369-395. https://doi.org/10.1080/0924345970080401
• Gökbulut, B., & Turan, S. (2021). Exploring the link between principals visionary leadership and school effectiveness. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 6(14), 589-623. http://dx.doi.org/10.35826/ijetsar.320
• Gültekin, C. (2012). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin okul iklimi üzerine etkisi: İstanbul ili Anadolu yakası örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gümüş, S., Bellibaş, M. Ş., Esen, M., & Gümüş, E. (2018) A systematic review of studies on leadership models in educational research from 1980 to 2014. Educational Management, Administration & Leadership, 46(1) 25-48. https://doi.org/10.1177/1741143216659296
• Hallinger, P. (2005). Instructional leadership and the school principal: A passing fancy that refuses to fade away. Leadership and Policy in Schools, 4(3), 221-239. https://doi.org/10.1080/15700760500244793
• Hallinger, P. (2011). A review of three decades of doctoral studies using the principal instructional managementrating scale: A lens on methodological progress in educational leadership. Educational Administration Quarterly, 47(2), 271-306. https://doi.org/10.1177/0013161X10383412
• Hallinger, P., & Kovačević, J. (2021). Science mapping the knowledge base in educational leadership and management: A longitudinal bibliometric analysis, 1960 to 2018. Educational Management Administration & Leadership, 49(1), 5-30. https://doi.org/10.1177/1741143219859002
• Harris, A., & Jones, M. (2023). The importance of school leadership? What we know, School Leadership & Management, 43(5), 449-453. https://doi.org/10.1080/13632434.2023.2287806
• Heffernan, A., & Longmuir, F. (2019). 'A school full of instructional experts': Shared instructional leadership in rural schools. Leading and Managing, 25(2), 1-13.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2012). Eğitim yönetimi: Teori, araştırma ve uygulama (Çev. Ed.: S. Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Işık, A. N., & Gümüş, E. (2017). Yönetici öz yeterliliği ve okul etkililiği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(1), 419-434. https://doi.org/10.24106/kefdergi.309192
• Kandemir, A. (2022). Teacher perceptions of shared ınstructional leadership and ınnovative schools. I-manager’s Journal on Educational Psychology, 16(l), 48-57. https://doi.org/10.26634/jpsy.16.1.18908
• Karip, E., & Köksal, K. (1996). Etkili eğitim sistemlerinin geliştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 2(2), 245-257.
• Limon, İ. (2023). Okul etkililiği araştırmalarına yönelik bibliyometrik bir analiz. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 6(2), 522-542. http://doi.org/10.33400/kuje.1317097
• Limon, İ., & Durnalı, M. (2017). İşbirlikçi iklim ölçeğinin türkçeye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 282-294. https://doi.org/10.19126/suje.335818
• Liu, Y., Li, L., & Huang, C. (2022). To what extent is shared instructional leadership related to teacher self-efficacy and student academic performance in China? School Effectiveness and School Improvement: An International Journal of Research, Policy, and Practice, 33(3), 381-402. https://doi.org/10.1080/09243453.2022.2029746
• Marczyk, G., DeMatteo, D., & Festinger, D. (2005). Essentials of research design and methodology. New Jersey: John Wiley & Sons.
• Marks, M., & Printy, M. (2003). Principal leadership and school performance: an integration of transformational and instructional leadership. Educational Administration Quarterly, 39, 370-397. http://dx.doi.org/10.1177/0013161X03253412
• Metin, G. (2020). Kadın okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile okul iklimi arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Miskel, C., Fevurly, R., & Stewart, J. (1979). Organizational structures and processes, perceived school effectiveness, loyalty, and job satisfaction. Educational Administration Quarterly, 15(3), 97-118. https://doi.org/10.1177/0013131X7901500308
• Mott, P. (1972). The characteristics of effective organizations. New York: Harper and Row.
• Mumtaz., Ali, N., & Khan, R. (2024). Instructional leadership and school effectiveness: A correlational study at secondary level ınstitutions in the context of district Bannu. Qlantic Journal of Social Sciences and Humanities, 5(1), 176-183. https://doi.org/10.55737/qjssh.679125316
• Nulty, D. D. (2008). The adequacy of response rates to online and paper surveys: what can be done? Assessment & Evaluation in Higher Education, 33(3), 301-314. https://doi.org/10.1080/02602930701293231
• Oplatka, I. (2016). Eğitim yönetiminin mirası (Çev.: S. Turan, F. Bektaş & M. Yalçın). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özdemir, S., & Sezgin, F. (2002). Etkili okullar ve öğretim liderliği. Kırgızistan Manas Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 266-282.
• Özkan, Y. (2014). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile okulların etkililik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mevlana Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Reynolds, D., & Packer, A. (1992). School effectiveness and school improvement in the 1990’s. In D. Reynolds & P. Cuttance (Eds.), School Effectiveness: Research, Policy, and Practice (pp. 171-188). London: Cassell.
• Robinson, V. M., Lloyd, C. A., & Rowe. K. J. (2008). The impact of leadership on student outcomes: An analysis of the differential effects of leadership types. Educational Administration Quarterly, 44(5), 635-674. https://doi.org/10.1177/0013161X08321509
• Rutter, M., Maughan, B., Mortimore, P., & Oulston, J. (1979). Fifteen thousand hours: Secondary schools and their effects on children. Open Books.
• Saylık, N., & Arastaman, G. (2022). Okul işbirliği ölçeğinin geliştirilmesi geçerlik ve güvenirlik çalışması. Van Yüzüncü Yıl University Journal of Education, 19(2), 462-483. https://doi.org/10.33711/yyuefd.1079626
• Scheerens, J. (2000). Improving school effectiveness (Fundamentals of Educational Planning No. 68). Paris: UNESCO/International Institute for Educational Planning.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Sezgin-Nartgün, Ş., & Fakılı, A. (2020). Teacher perceptions of occupational professionalism and collaborative climate. Political Economy and Management of Education, 1(1), 26-40.
• Sezgin-Nartgün, Ş., Limon, İ., & Dilekçi, Ü. (2020). The relationship between sustainable leadership and perceived school effectiveness: the mediating role of work effort. Bartın University Journal of Faculty of Education, 9(1), 141-154. https://doi.org/10.14686/buefad.653014
• Singh, K. (2007). Quantitative social research methods. New Delhi: Sage Publications. https://doi.org/10.4135/9789351507741
• Stringfield, S. (1994). The analysis of large data bases in school effectiveness research, İçinde D. Reynolds, B. Creemers, P. Nesselrodt, E. Schaffer, S. Stringfield ve C. Teddlie (ed.), Advances in School Effectiveness Research and Practice. Oxford: Pergamon Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-042392-0.50008-5
• Stringfield, S., & Teddlie, C. (1991). School, classroom, and student level indicators of rural school effectiveness. Journal of Research in Rural Education, 7(3), 15-28.
• Sveiby, K. E., & Simons, R. (2002). Collaborative climate and effectiveness of knowledge work–an empirical study. Journal of Knowledge Management, 6(5), 420-433. https://doi.org/10.1108/13673270210450388
• Şenel, T., & Buluç, B. (2016). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. TÜBAV Bilim Dergisi, 9(4), 1-12.
• Thapa, A., Cohen, J., Gufey, S., & Higgins-D’Alessandro, A. (2013). A review of school climate research. Review of Educational Research, 83, 357-385. https://doi.org/10.3102/0034654313483907
• Turan, S., & Bektaş, F. (2021). Eğitim yönetimi. İçinde (Edt.: S. Turan), Liderlik (ss. 347-389). Elazığ: Asos Yayınları.
• Turhan, M., Şener, G., & Gündüzalp, S. (2017). Türkiye’de okul etkililiği araştırmalarına genel bir bakış. Turkish Journal of Educational Studies, 4(2), 103-151.
• Urick, A. (2016). Examining US principal perception of multiple leadership styles used to practice shared instructional leadership. Journal of Educational Administration, 54(2), 152-172. https://doi.org/10.1108/JEA-07-2014-0088
• Yıldırım, İ., & Ada, Ş. (2018). Algılanan okul etkililiği ölçeği’nin (SE-Index) Türkçeye uyarlanması. Milli Eğitim, 47(219) 19-32.
• Yılmaz, F. Ç. (2021). Okul müdürlerinin çevik liderlik özellikleri ile okul etkililiği arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, K., & Altınkurt, Y. (2013). Örgütsel iklim ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-11.
• Yukl, G. (2018). Örgütlerde liderlik (Çev. Ed.: Ş. Çetin & R. Baltacı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Yumlu, E. (2020). Okul yöneticilerinin sahip oldukları teknolojik liderlik yeterlilikleri ile okul etkililiği arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Yumuşak, H., & Korkmaz, M. (2021). Liderlik ve okul etkililiği düzeyleri arasındaki ilişki: bir meta analiz çalışması. Erciyes Journal of Education, 5(2), 121-148. https://doi.org/10.32433/eje.980997
• Zhan, X., & Cao, M. (2023). Contextual imperatives for effective shared instructional leadership: a fuzzy-set qualitative comparative analysis. Journal of Educational Administration, 61(2), 144-161. https://doi.org/10.1108/JEA-07-2022-0109
• Zhan, X., Anthony, A. B., Goddard, R., & Beard, K. S. (2020). Development, factor structure, and reliability of the Shared Instructional Leadership Scale in public secondary schools. Educational Management Administration & Leadership. https://doi.org/10.1177/1741143220963103