Şehristânî'nin Allah'ın Varlığını ve Birliğini İspat için Kullandığı Deliller

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 147 - 170, 25.04.2017

Halil Çurak

Öz

Şehristânî (ö. 467-548/1074-1153)
İslâm dünyasının yetiştirdiği önemli şahsiyetlerden birisidir. Kelâm, Dinler ve
Mezhepler Tarihi, Felsefe ve Tefsir ilimlerinde müstakil eserler bırakan birisi
olup, Fıkıh ve Hadis gibi alanlarda da yazmış olduğu eserlerden hareketle bu
alanlarda da bilgi birikimine sahip olan birisi olduğu görülmektedir. VI/XII. yüzyıl
Horasan bölgesinin Şehristân, Bağdat, Nişabur, Harizm, Merv gibi önemli ilim
merkezlerinde hayatını geçirmiş ve Eş’­arî kelam ekolünün metodolojisine büyük
ölçüde bağlı kalarak fikirlerini ortaya koymuştur. Allah’ın varlığı ve
birliğini ispat etmek için kullandığı deliller de Sünnî-Eş’arî anlayışta
olduğunu göstermektedir.

Bu çalışma, 2017 tarihinde
tamamladığımız “Abdülkerîm Şehristânî’nin Kelâmî Görüşleri” başlıklı doktora
tezi dikkate alınarak hazırlanmıştır.[1]

---

⃰
 Dr. , İl Müftülüğü, Cezaevi Vaizi. Sivas/Türkiye
([e-mail]).

[1] Bu konuda
detaylı bilgi için bk. Halil Çurak, ‘‘Abdülkerîm Şehristânî’nin Kelâmî
Görüşleri’’ ( Doktora tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2017), 208-220.

Anahtar Kelimeler

Şehristânî, Allah, Kelam, Varlık, Delil

Kaynakça

• Askalânî, İbn Hacer. Lisânu’l-mîzân. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 1987.
• Aslan, Adnan. Tanrı’nın Varlığına Dair Argümanlar: Ateist Din Felsefesi Eleştirisi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2007.
• Beyhakî, Ebu’l-Hasan Zâhiruddîn. Tetimmetü sıvâni’l-hikme. Beyrut: b.y.y, 1994.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Arap-İslâm Aklının Oluşumu. trc. İbrahim Akbaba. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2000.
• Cevzî, İbnü’l-Kayyim. Şifâu’l-alîl. thk. Ebû Firâs Bedred. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1995.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Kitâbu’t-Ta’rîfât: Arapça-Türkçe Terimler Sözlüğü. trc. Ali Erkan. İstanbul: Bahar Yayınları, 1997.
• Cüveynî, İmâmu’l-Haremeyn. İnanç Esasları Kılavuzu: Kitâbu’l-irşâd. trc. A. Bülent Baloğlu ve dğr. . Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Çurak, Halil. ‘’Abdülkerîm Şehristânî’nin Kelâmî Görüşleri’’. Doktora tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2017.
• Ebû Hanîfe, Numan b. Sâbit. el-Fıkhu’l-ekber (İmam-ı Azamın Beş Eseri içinde). nşr. Mustafa Öz. İstanbul: İFAV Yayınları, 1992.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasan. Kitâbu’l-Luma’ fi’r-reddi alâ ehli’z-zeyğ ve’l-bida’. tas. Hamude Gurabe. London: Matbaatü Mısır, 1955.
• Fârâbî, Ebû Nasr. İhsâu’l-ulûm. çev. Ahmet Ateş. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid. el-İktisâd fi’l-i’tikâd, haz. İbrahim Âğah Çubukçu-Hüseyin Atay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1962.
• Hamevî, Yakut. Mu’cemü’l-buldân. thk. Ferid Abdülaziz el-Cündî. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Hallikân, Şemseddin Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtü’l-a’yân ve enbâu ebnâi’z-zamân. thk. İhsan Abbas. 8 cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1978.
• İbnü’l-İmâd, Şehâbuddîn Ebi’l-Felâh. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Mahmut el-Arnavût. 10 cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr: 1991.
• İbn Sînâ, Ebû Ali. Kitâbu’ş-şifâ: Metafizik. çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker. 2 cilt. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2004.
• Kâdî Abdulcebbâr, Ahmed b. Halil. Şerhu’l-Usûli’l-Hamse: Mu’tezile’nin Beş İlkesi. çev. İlyas Çelebi. 2 cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2000.
• Kâdî Beyzâvî, Ömer b. Muhammed. Tavâli’u’l-Envâr: Kelâm metafiziği. çev. İlyas Çelebi-Mahmut Çınar. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2000.
• Kehhale, Ömer Rıza. Mu’cemü’l-müellifîn. 4 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
• Kılavuz, A. Saim. Anahatlarıyla İslâm Akaidi ve Kelâm’a Giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1993.
• Kutluer, İlhan. ‘’Halâ’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 221-225. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Mağnisavî, Ebu’l-Münteha Ahmed b. Muhammed. Fıkh-ı Ekber Şerhi. çev. Y. Vehbi Yavuz. İstanbul: Bayrak Yayınları, 1992.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr, Kitâbu’t-Tevhîd. thk. Bekir Topaloğlu-Muhammed Arûçî. İstanbul: Mektebetü’l-İrşâd, 2007.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn. Tasıratü’l-edille fî usûli’d-dîn. thk. Hüseyin Atay. 2 cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2004.
• Özler, Mevlüt. İslâm Düşüncesinde Tevhid. İstanbul: Nûn Yayıncılık, 1995.
• Sem’ânî, Muhammed Abdilkerîm. el-Ensâb. thk. Abdullah Ömer el-Barûdî. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Cinân, 1988.
• Sem’ânî, Muhammed Abdilkerîm. et-Tahbîr fî mu’cem’i-kebîr. thk. Münire Naci Salim. 2 cilt. Bağdat: Matbaatü’l-İrşâd, 1975.
• Sinanoğlu, Mustafa. ‘’Şehristânî (Kelama Dair Görüşleri)’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38:90-92. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Subkî, Tacuddîn. Tabakatü’ş-şafiiyyeti’l-kübrâ. thk. A. Muhammed el-Halû-M. Muhammed et-Tanâhî. 10 cilt. Kahire: Dâru’l-Ahbâri’l-Kütübi’l-Arabî, 1992.
• Şehristânî, Muhammed Abdülkerîm. Nihâyetü’l-ikdâm fî ilmi’l-kelâm. thk. Ahmed Ferid el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Şehristânî, Muhammed Abdülkerîm. Kitâbu’l-Musâraa: Filozoflarla Mücadele. çev. Aygün Akyol-Aytekin Özel. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2010.
• Şirinov, Agil. Nasîrüddin Tûsî’de Varlık ve Ulûhiyyet. İstanbul: İSAM Yayınları, 2011.
• Taftazânî, Sa’duddîn. Şerhu’l-akâid. çev. Talha Hakan Alp. İstanbul: Rıhle Kitap Yayınları
• Topaloğlu, Bekir. İslâm Filozoflarına ve Kelamcılarına Göre Allah’ın Varlığı ( İsbât-ı Vâcib). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1995.
• Topaloğlu, Bekir. ‘’Allah’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 471-498. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Topaloğlu, Bekir ve İlyas Çelebi. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Turan, Osman. Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2009.
• Yavuz, Yusuf Şevki. ‘’Vahdâniyyet’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 428-429. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Yörükan, Yusuf Ziya. ‘’Şehristânî’’. Dâru’l-Fünûn İlahiyat Fakültesi Mecmuası 1, sy. 3 (Ağustos 1926): 263-314.
• Zehebî, Ahmed b. Osman. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhir ve’l-a’lâm. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmûrî. 36 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1995.
• Zehebî, Ahmed b. Osman. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnavût-M. Naim el-Argasusî. 25 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.