Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi Ve Mevcut Durumu

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 33 - 61, 04.03.2021

Ceren Özcan , Emrah Yılmaz , Barış Lafcı , Tuncay Küçükpehlivan , Talha Aksoy , Balca Ağaçsapan , Serhat Sarı

Öz

İnsan türü Dünya’da var olduğundan beri doğayı, çevresi ve çevresinde gerçekleşen olayları anlama ve biçimlendirme çabası içerisindedir. Yer seçiminden üretime, yapılaşmadan tüketime tüm faaliyetlerinde doğadan edindiği bilgiyi kullanmış; iklim, toprak, topografya gibi çevresel verileri analiz ederek yeni kararlar üretmiştir. Ancak özellikle Sanayi Devrimi sonrası, doğadan kopuş yaşanmış ve doğaya ilişkin bilgiler unutulmaya başlanmıştır. Bunun yanında nüfusun artması ile ihtiyaçlar da artmış ve bu ihtiyaçların karşılanması için doğanın kısıtları göz ardı edilmeye başlanmıştır. Bunların bir sonucu olarak çevresel kaynaklar insan ihtiyaçlarını karşılayamaz ve kendini yenileyemez hale gelmiştir. Yaşanan çevresel felaketler, bu etkinin ne denli keskin olduğunu göstermektedir. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), bu sorunlara çözüm arayışından çıkmış, insanların sınırsız ihtiyaçlarını sınırlı kaynaklarla karşılamak ve gezegenin problemlerini analiz edip onlara çözüm bulmak için kullanılan gelişmiş bir araçtır. Günümüzde CBS, özellikle planlama çalışmaları için etkin bir karar verme mekanizmasıdır. Dünyada CBS kullanımı teknolojinin gelişimine paralel biçimde ilerlemiştir. Türkiye’de CBS kullanımı ise kamu kurumlarında gerekli ve yeterli altyapı eksikliğinden kaynaklı kısıtlı iken çoğunlukla özel sektörde karşılık bulmaktadır. Bu çalışmada, CBS’nin dünyada ve Türkiye’deki tarihsel gelişimi; kamu, özel sektör ve akademik çalışmalar açısından incelenmiş, Türkiye’deki mevcut durumu ortaya konmuş ve geleceği için olanaklar tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de CBS’nin Tarihsel Gelişimi, CBS’nin Tarihi, Kamuda CBS Gelişimi, Akademide CBS’nin Gelişimi, Özel Sektörde CBS’nin Gelişimi

Historical Development and Current Situation of Geographical Information Systems in Turkey

Öz

Since its existence on Earth, the humankind has been in an effort to understand and shape the nature, its environment and the events happening around it. Humankind has used the knowledge gained from nature in all activities from location selection to production, construction to consumption, and has made decisions by analysing environmental data such as climate, soil and topography. However, especially after the Industrial Revolution, humankind was detached from the nature, and the information about it began to be forgotten. In addition, with the increase in the population, the needs have also increased, and the constraints of nature were ignored to meet the increasing human needs. As a result, environmental resources have become unable to meet human needs and renew themselves. The environmental disasters prove how sharp this impact is. Geographical Information Systems (GIS) has emerged from the search for solutions to these problems, and it is an advanced tool used to meet the unlimited needs of people with limited resources and to analyse the problems of the planet and find solutions to them. The use of GIS in the world has progressed in parallel with the development of technology. On the other hand, it has not been established necessary and sufficient infrastructure in public institutions in Turkey, therefore, GIS is used by more private sector users. This study examined the historical development of GIS around the world in general and development of GIS in public and private sectors and academic field in Turkey, revealed the current situation in Turkey and the possible opportunities in the future were discussed.

Anahtar Kelimeler

Development of GIS in Turkey, History of GIS, Development of GIS in Public Services, Development of GIS in Academy, Development of GIS in Private Sector

Kaynakça

• 49 No’lu Coğrafi Bilgi Sistemleri Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. (2019). T.C. Resmi Gazete (30941, 7 Kasım 2019).
• Aranoff, S. (1989). Geographical Information Systems: A Management Perspective, Ottawa: WDL Publications.
• Başarsoft Bilgi Teknolojileri. (2020). Firma Profili. https://www.basarsoft.com.tr/firma-profili/ adresinden 24.11.2020 tarihinde alınmıştır.
• Carson, R. (2011). Sessiz Bahar (Çev. Ç. Güler), Ankara: Palme Yayıncılık.
• CBS Genel Müdürlüğü. (2020). ATLAS. https://cbs.csb.gov.tr/atlas-i-5439 adresinden 25.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Chrisman, N. (2006). Charting the Unknown: How Computer Mapping at Harvard Became GIS. Redlands, CA: Esri Press.
• Coppock, John T., and Rhind D.W.. (1991). The History of GIS. D. Maguire, M. F. Goodchild, and D. W. Rhind (Ed.), Geographical Information Systems içinde (ss. 21–43). Londra: Longman.
• Cömert Ç., Durduran S.S., Ekincioğlu İ., Gül H., Güngör H., Haşal F., Özege Z., Şeker D.Z. (2005). Ülkemizde ve Sektörümüzde Coğrafi Bilgi Sistemleri Alanındaki Gelişmeler, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 28 Mart - 1 Nisan, Ankara.
• Çabuk, A. (2015a, 25 Ağustos). Heroes of the 21st Century. GIM International. https://www.gim-international.com/ adresinden erişilmiştir.
• Çabuk, A. (2015b, 10 Nisan). Delicate Touches of Geomatics on the Earth. GIM International. https://www.gim-international.com/ adresinden erişilmiştir.
• Çabuk, S. N. (2014a). Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Tasarlamak: Geotasarım Kavramı. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 6(1), 37-54.
• Çabuk, S. N. (2014b). CBS’de Proje Planlama ve CBS’nin Ülkemizdeki Gelişimi. Erdoğan, S. (Ed.), Bilgisayar Destekli Harita Yapımı ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Temelleri – 1 içinde (ss. 278-351). Ankara: Uyum Ajans
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı CBS Genel Müdürlüğünden Türkiye CBS Kurulu Kararı. (2020). T.C. Resmî Gazete (21171, 30 Haziran 2020)
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019). Plan CBS Masaüstü Uygulaması Kullanım Kılavuzu. http://www.bulut-kbs.gov.tr/giris/content/plan/dosya/PlanCBS_HTML_V.1.0/cografi_bilgi_sistemlerinde_veri_yap_s_.htm?ms=AQQ=&mw=MjQw&st=MA==&sct=Nzc= adresinden 19.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Dicle, M. (2011). Türk Kamu Yönetiminde Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Uygulamaları ve TR83 Bölgesi Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• ESRI. (t.y.a). What is GIS?. https://www.esri.com/en-us/what-is-gis/overview adresinden 19.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• ESRI. (t.y.b) Who We Are?, https://www.esri.com/en-us/about/about-esri/who-we-are adresinden 21.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Geospatial World (2020, 22 Ocak). Jack Dangermond shares his journey from a landscape architect to the GIS pioneer [video]. https://www.youtube.com/watch?v=xQ8T4RIuJMM adresinden 19.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Goodchild. M. F. (2010). Twnety Years of Progress: GIScience in 2010. Journal of Spatial Information Sicence, 1, 3-20.
• Goodchild, M. F. (2007). Citizens as Sensors: The World of Volunteered Geography. GeoJournal, 69: 211–221.
• Goodchild, M. F. (1992). Geographical Information Science. International Journal of Geographical Information Systems, 6(1), 31–45.
• Infotech. (2020). Hakkında. https://www.infotech.com.tr/hakkinda adresinden 24.11.2020 tarihinde erişilmiştir. İşlem GIS. (t.y.). Tarihçe. https://www.islem.com.tr/contents/tarihce adresinden 23.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Longley, P. A., Goodchild, M.F., Maguire, D.J., ve Rhind D.W. (2001). Geographic Information Systems and Science. Chichester: John Wiley & Sons.
• Mark, D. M., Chrisman N. , Frank A.U.. (1997). The GIS History Project. UCGIS Summer Assembly, Bar Harbor, ME. http://www.ibrarian.net/navon/paper/The_GIS_History_Project.pdf?paperid=1965613 adresinden 14 Ekim 2020 tarihinde erişilmiştir.
• McHarg, I. L. (1969). Design with Nature. New York: Doubleday.
• Miller, H. J. (2007). Place-Based versus People-Based Geographic Information Science. Geography Compass, 1(3): 503–535.
• Miller, H. J., ve Goodchild M.F. (2015). Data-Driven Geography. GeoJournal, 80: 449–461.
• NİK Sistem. (2020). Hakkımızda. http://www.nik.com.tr/content_main.asp?id=4 adresinden 24.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Sevinç, İ. (2006). Bilgi Teknolojilerinin Kullanımının Kamu Kurumları Üzerideki Etkileri: Kavramsal ve Ampirik Bir Çalışma (Konya Örneği). Yayınlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi
• Steinitz, C., Parker, P. ve Jordan L. (1976). Hand-drawn Overlays: Their History and Prospective Uses. Landscape Architecture, 66(5): 444–455.
• Tomlinson, R.F. (1987). Current and Potential Uses of Geographical Information Systems: The North American Experience. International Journal of Geographical Information Systems, 1(3): 203–218.
• USGS. (t.y.) What is geographic information system (GIS)?. https://www.usgs.gov/faqs/what-a-geographic-information-system-gis?qt-news_science_products=0#qt-news_science_products adresinden 19.11.2020 tarihinde erişilmiştir. Uyguçgil, H. (2011). Coğrafi bilgi sistemlerinin tarihçesi. Çabuk, A. (Ed.), Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş içinde (ss. 134- 136). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Taştan, H. (1991). Coğrafi Bilgi Sistemleri, Bir Coğrafi Bilgi Sisteminin (AKBIS) Tasarımı ve Gerçekleştirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• TKGM. (2005). Türkiye’de Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin Oluşturulması İçin Ön Çalışma Raporu – Eylem 47, Ankara.
• Vinten-Johansen, P., Brody, H., Paneth, N, Rachman S, ve Rip M. (2003). Cholera, Chloroform and the Science of Medicine: A Life of John Snow. Oxford: Oxford University Press.
• Waters, N. (2017) GIS: History. Richardson, D. vd. (Eds.) The International Encyclopedia of Geography: People, the Earth, Environment and Technology içinde (ss. 1-12), Hoboken, NJ: Wiley-Blackwell Publishing.
• Waters, N. (2013): The Geographic Information Science Body of Knowledge 2.0: Toward a New Federation of GIS Knowledge.” Arnold, O., Spickermann, W., Spyratos, N., ve
• Tanaka, Y. (eds.) Webble Technology içinde (ss. 129–142). Communications in Computer and Information Science 372. Heidelberg: Springer.
• Waters, N. (1998). Geographic Information Systems. Encyclopedia of Library and Information Science, 63: 98–125.
• Yomralıoğlu, T. (2010) Coğrafi Bilgi Teknolojileri, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, 710: 48-51.
• Yomralıoğlu, T. (2000). Coğrafi Bilgi Sistemleri Temel Kavramlar ve Uygulamalar. İstanbul: Akademi Kitabevi.
• YÖK. (2020). Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp adresinden 24.11.2020 tarihinde erişilmiştir.