DOĞU AKDENİZ’DE YAŞAMAKTA OLAN ANLAŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜNDE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ÖNLEYİCİ DİPLOMASİSİNİN ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1, 21 - 47, 30.06.2023

Sarp Kayrak

Öz

Son yıllarda değişen ekonomik ve siyasal konjonktürle beraber Doğu Akdeniz bölgesi önem kazanmıştır. Avrupa Birliği (AB) komşu coğrafyası olan Doğu Akdeniz’den gelen fırsat ve tehditlere kayıtsız kalamayacağı için bölgede değişen dengelere karşı bir politika geliştirmek zorundadır. Dış politikasında yumuşak güç olmayı önceleyen AB bölgedeki anlaşmazlıkların çözümü için modern bir anlaşmazlık çözümü yöntemi olan önleyici diplomasiyi geliştirirken mevcut enerji ihtiyacını Doğu Akdeniz’de bulunan kaynaklarla karşılamayı planlamaktadır. AB’nin bölgeyle ilgili diğer iki endişesi de güvenlik ve göçle alakalıdır. AB ülkelerine bölgeden akan sürekli göç Birlik’i bu konuda önlem almaya itmektedir. Doğu Akdeniz’de son yıllarda yaşanan gelişmeler geçmişten itibaren devam eden anlaşmazlıkların yeniden gün yüzüne çıkmasına neden olmuştur. Bu anlaşmazlıklardan biri olan Kıbrıs meselesi AB’yi üyeleri olan Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ve Yunanistan’ı doğrudan ilgilendirdiği için otomatikman bir taraf yapmaktadır. Bu çalışmadaki diğer vaka olan Libya zengin petrol kaynaklarıyla ön plana çıkarken Muammer el-Kaddafi rejiminin devrilmesinden beri yaşanan derin politik bölünmüşlükle de dikkat çekmektedir. Arap Baharı’nın siyasal etkilerini üzerinden atamayan Libya’nın iç savaşı Doğu Akdeniz’de siyasal istikrarı tehdit ettiği gibi AB için de bir güvenlik ve göç tehlikesi yaratmaktadır. AB’nin önleyici diplomasisi kapsamında Kıbrıs ve Libya vakalarıyla ilgili diğer uluslararası kuruluşlarla eşgüdümlü bir şekilde atacağı adımlar anılan meselelerin çözümünde önemli bir rol oynayacaktır. Bu çalışma Doğu Akdeniz’deki gelişmeler doğrultusunda vaka çalışmaları üzerinden AB’nin önleyici diplomasisinin etkinliğini inceleyip literatüre katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Önleyici Diplomasi, Avrupa Birliği, Doğu Akdeniz, Kıbrıs, Libya

THE EFFECT OF THE PREVENTIVE DIPLOMACY OF THE EUROPEAN UNION ON THE RESOLUTION OF THE CONFLICTS IN THE EASTERN MEDITERRANEAN

Öz

Anahtar Kelimeler

Preventive Diplomacy, European Union, Eastern Mediterranean, Cyprus, Libya

Kaynakça

• Acer, Y. (2020). Perspektif: Türkiye-Libya Deniz Sınırı Antlaşması'nın Birleşmiş Milletler Tarafından Tescilinin Önemi. SETA, Sayı 298. https://setav.org/assets/uploads/2020/10/P298.pdf (Erişim Tarihi: 06.06.2022).
• Adar, S., ve Toygür, İ. (2020). Turkey, the EU and the Eastern Mediterranean Crisis. Berlin: Stiftung Wissenschaft und Politik (SWP).
• Aşkar Karakır, İ., ve Aknur, M. (2015). Arap-İsrail Çatışmasının Avrupa Birliği'nin Akdeniz Politikalarına Etkisi. U. B. Yıldız (Ed.). Avrupa Birliği'nin Dış İlişkileri: Bölgesel Politikalar, Bölgeler ve Uluslararası Aktörler ile İlişkiler (s. 13-40). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Avrupa Birliği Başkanlığı. (2021). Avrupa Birliği'nin Tarihçesi. https://www.ab.gov.tr/avrupa-birliginin-tarihcesi_105.html (Erişim Tarihi: 27.08.2022).
• Babbitt, E. F. (2009). The evolution of international conflict resolution: From Cold War to peacebuilding. Negotiation Journal 25(4), 539-549.
• Banim, G. ve Pejsova, E. (2017). Prevention Better Than Cure the EU's Quiet Diplomacy in Asia. The European Union, Introduction. Paris: European Union Institute for Security Studies (ISSUE).
• Bilali, R. ve Mahmoud, R. (2017). Confronting History and Reconciliation. C. Psaltis, M. Carretero, S. Cehajic-Clancy, R. Bilali, ve R. Mahmoud (Ed.). History, Education and Conflict Transformation (s. 77-96). Cham: Palgrave Macmillan.
• Britannica, T. E. (2022). Libya Summary. https://www.britannica.com/summary/Libya
• Brown, L. C. (2022). Libya. Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/place/Libya (Erişim Tarihi: 04.09.2022).
• Çelik, V. ve Çelebi, İ. (2020). 1960'ta Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Kuruluşundan 2004 Annan Planı'na Kadar Olan Süreçte Kıbrıs Meselesi. Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi (JEBPIR), 6(2), 168-193.
• DPPA. (1992). European Union (EU). https://dppa.un.org/en/european-union (Erişim Tarihi: 08.09.2022). 43
• Doğu Akdeniz’de Yaşanmakta Olan Anlaşmazlıkların Çözümünde Avrupa Birliği’nin Önleyici Diplomasisinin Etkisi
• Diamantopoulou, A. (2020). A Schuman Plan for the Eastern Mediterranean. https://ecfr.eu/article/commentary_a_schuman_plan_for_the_eastern_mediterranean/ (Erişim Tarihi: 23.08.2023).
• Dumlu, H. (2022). Kıbrıs'taki İngiliz Üslerinin Jeopolitik ve Jeostratejik Açıdan Önemi. Türk-İngiliz İlişkileri Dergisi, 3(1), 126.
• Düzsöz, E. (2021). Kaos İçerisinde Düzen Arayışı: Kaddafi Dönemi ve Sonrası Libya. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 9(2), 315-316.
• Efe, H. (2008). Avrupa Birliği'nin Ortak Dış ve Güvenlik Politikası. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 66.
• Erdem, A. K. (2020, Haziran 9). Türkiye, Libya'da Savaşın Gidişatını Nasıl Değiştirdi? Uzmanlar, O Kritik Hamleleri Anlattı. Independent Türkçe.
• European Commission. (1951). Sanctions (Restrictive Measures). https://finance.ec.europa.eu/eu-and-world/sanctions-restrictive-measures_en (Erişim Tarihi: 17.06.2023).
• European Parliament. (1951). Global Democracy Support. https://www.europarl.europa.eu/globaldemocracysupport/en/mediation-and-dialogue/overview adresinden alındı (Erişim Tarihi: 03.08.2022).
• Gardner, H. (2011). International Negotiation and Conflict Resolution. Oxford Bibliographies.
• Gingeras, R. (2020). Blue Homeland: The Heated Politics Behind Turkey's New Maritime Strategy. War on the Rocks. https://warontherocks.com/2020/06/blue-homeland-the-heated-politics-behind-turkeys-new-maritime-strategy/ (Erişim Tarihi: 31.08.2022).
• Grigoriadis, I. N. (2014). Energy Discoveries in the Eastern Mediterranean: Conflict or Cooperation? Middle East Policy, 21(3), 1.
• Güler, Y. (2004). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Kuruluşuna kadar Kıbrıs Meselesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 101-102.
• Günay, N. (2007). Kıbrıs'ın İngiliz İdaresine Bırakılması ve Bunun Anadolu'da Çıkan Ermeni Olaylarına Etkisi. Gazi Akademik Bakış, 1(1), 115-116.
• HukukBook. (2022). Maastricht Antlaşması. https://hukukbook.com/maastricht-antlasmasi/ (Erişim Tarihi: 11.06.2023). 44
• Doğu Akdeniz’de Yaşanmakta Olan Anlaşmazlıkların Çözümünde Avrupa Birliği’nin Önleyici Diplomasisinin Etkisi
• Illionis Library. (2022). Arab Spring: Libya. https://guides.library.illinois.edu/c.php?g=348276&p=2346881 (Erişim Tarihi: 04.09.2022).
• Irrera, D. (2015). The Relevance of Third-Party Intervention in Conflict Management. Conflict Management and Peace Science (CMPS), 31(1), 1-11.
• Juncos, A. E. ve Blockmans, S. (2018). The European Union's (EU) Role in Conflict Prevention and Peacebuilding: Four Key Challenges. Global Affairs, 4(2-3), 131-140.
• Kayrak, S. (2019). The Assessment of the United Nations Peacekeeping Operations in West Africa. The Assessment of the United Nations Peacekeeping Operations in West Africa. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kurban, E. (2020). Libya’nın Enerji Kaynakları Nelerdir? Enerji Portalı. https://www.enerjiportali.com/libyanin-enerji-kaynaklari-nelerdir/ (Erişim Tarihi: 02.09.2022).
• Kurtbağ, Ö. (2003). Avrupa-Akdeniz Ortaklığı: Barcelona Süreci. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 3(1), 73-92.
• Malla, H. (2020, Haziran 7). Libya'nın Petrol Rezervleri Ne Kadar? Euronews. https://tr.euronews.com/2020/06/07/ic-savas-n-pencesindeki-libya-n-n-petrol-rezervleri-ne-kadar (Erişim Tarihi: 05.09.2022).
• Mavi Vatan. (2021). Doğu Akdeniz Neden Önemli. https://mavivatan.net/dogu-akdeniz-neden-onemli/ (Erişim Tarihi: 27.08.2022).
• Moore, C. W. (2014). The Mediation Process. Practical strategies for resolving conflict. John Wiley & Sons. Peace and Conflict Tool Box. (2017). Conflict Prevention: Opportunities and Challenges in Implementing Key Policy Commitments and Priorities. 62115. Stockholm: Swedish International Development Cooperation Agency (SIDA).
• Ramcharan, B. G. (1945). Preventive Diplomacy at the United Nations. The United Nations (UN). https://www.un.org/en/chronicle/article/preventive-diplomacy-united-nations (Erişim Tarihi: 07.09.2022). 45 Doğu Akdeniz’de Yaşanmakta Olan Anlaşmazlıkların Çözümünde Avrupa Birliği’nin Önleyici Diplomasisinin Etkisi
• Ramsbotham, O., Woodhouse, T. ve Miall, H. (2016). Contemporary Conflict Resolution. Cambridge: Polity Press.
• Ray, M. (1768). Lisbon Treaty. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/event/Lisbon-Treaty (Erişim Tarihi: 22.08.2022).
• Rodriguez, N. (2020). Cem Gürdeniz; Maritime Turkey Represents the Entire Turkish World from Central Asia to the Balkans. Quixote Globe. https://quixoteglobe.com/maritime-turkey-represents-the-entire-turkish-world/ (Erişim Tarihi: 31.08.2022).
• Samur, H. (2009). Avrupa Komşuluk Politikası ve Amaçları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(27), 163-196.
• Simkin, J. (1997). Schuman Plan. Spartacus Educational. https://spartacus-educational.com/2WWschumanP.htm (Erişim Tarihi: 22.08.2022).
• The European Parliament. (2018). Procedure File. The European Union, The Committee on Foreign Affairs. Brüksel: The European Parliament.
• The European Union. (1951). History of the European Union 1945-1959. The European Union. https://european-union.europa.eu/principles-countries-history/history-eu/1945-59_en (Erişim Tarihi: 22.08.2022).
• The United Nations. (1945). Fundamentals of Negotiation. https://www.un.org/en/model-united-nations/fundamentals-negotiation (Erişim Tarihi: 31.08.2022).
• The United Nations Security Council. (1945). Sanctions. https://www.un.org/securitycouncil/sanctions/information (Erişim Tarihi: 11.09.2022).
• Tsafos, N. (2020). Getting East Med Energy Right. Center for Strategic and International Studies (CSIS). https://www.csis.org/analysis/getting-east-med-energy-right (Erişim Tarihi: 30.08.2022).
• Türk Denizcilik ve Global Stratejiler Merkezi. (2022). Cihat Yaycı; Mavi Vatan'ı Böyle Şekillendirdik. https://turkdegs.org/icerik/cihat-yayci-mavi-vatani-boeyle-sekillendirdik (Erişim Tarihi: 09.06.2023). 46Doğu Akdeniz’de Yaşanmakta Olan Anlaşmazlıkların Çözümünde Avrupa Birliği’nin Önleyici Diplomasisinin Etkisi
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (1923). Kıbrıs Meselesinin Tarihçesi, BM Müzakerelerinin Başlangıcı. https://www.mfa.gov.tr/kibris-meselesinin-tarihcesi_-bm-muzakerelerinin-baslangici.tr.mfa (Erişim Tarihi: 29.08.2022).
• Tziarras, Z. (2019). The New Geopolitics of the Eastern Mediterranean: Trilateral Partnerships and Regional Security. Nicosia, Nicosia, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi: PRIO Cyprus Centre. (Erişim Tarihi: 30.08.2022).
• Ülgen, S. (2020). Whose Sea? EU's Role in the Eastern Mediterranean-A View from Turkey. Institut Montaigne. https://www.institutmontaigne.org/en/analysis/whose-sea-eus-role-eastern-mediterranean-view-turkey (Erişim Tarihi: 01.09.2022).
• Wallensteen, P. (2002). Understanding Conflict Resolution: War, Peace and the Global System (1. b.). Londra: SAGE Publications.
• Wu, C., ve Yang, F. (2016). Reconciliation and Peace Building in International Relations: An Empirical Analysis of Five Cases. Chinese Political Scientific Review, 12(1), 645-669. Zartman, I. W. (1994). Multilateral Negotiation. Encyclopedia of Life Support Systems (EOLSS). II(3), 1-5. http://www.eolss.net/sample-chapters/c14/e1-40-03-02.pdf (Erişim Tarihi: 01.08.2022).
• Zartman, I. W. (2009). Conflict Resolution and Negotiation. J. Bercovitch, V. Kremenyuk, I. W. Zartman, J. Bercovitch, V. Kremenyuk, & I. W. Zartman (Ed.). The SAGE Handbook of Conflict Resolution. Los Angeles: SAGE Publications.
• Zyck, S. A., ve Muggah, R. (2012). Preventive Diplomacy and Conflict Prevention: Obstacles and Opportunities. Stability: International Journal of Security Development, 1(1), 68-75.