ÖĞRETMENLERİN OKUL KÜLTÜRÜ ALGILARININ OKUL YÖNETİCİLERİNİN ÇATIŞMA YÖNETİMİ STİLLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ (ŞIRNAK İLİ ÖRNEĞİ)*

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 41 - 62, 30.12.2018

Veysel Okçu , Emine Doğan İdil Dayanan

Öz

Bu araştırma ilk ve ortaokul öğretmenlerinin algılarına göre okul kültürünün okul yöneticilerin çatışma yönetimi
stilleri üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca algılanan okul kültürünün yöneticilerin kullandığı çatışma
yönetimi stillerinin anlamlı bir yordayıcısı olup olmadığını belirlemektir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır.
Araştırmanın evrenini 2014-2015 eğitim-öğretim yılında Şırnak ili merkezinde bulunan 37 ilkokul ve 41 ortaokullarda görev
yapan 757 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada öğretmen algılarına göre okul kültürünü belirlemek amacıyla Şimşek
(2003) tarafından geliştirilen "Okul Kültürü Ölçeği" ve yöneticilerin çatışma yönetimi stillerini belirlemek amacıyla Rahim
(1983) tarafından geliştirilen ve Gümüşeli (1994) tarafından Türkçeye çevrilmiş olan "Rahim Örgütsel Çatışma Ölçeği II”
kullanılmıştır. Toplanan veriler SPSS paket programında analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda araştırmaya katılan
öğretmenlerin görev yaptıkları okulların "güçlü fakat geliştirilmesi gereken" bir okul kültürüne sahip oldukları, okul
yöneticilerinin çatışma yönetiminin “tümleştirme” alt boyutundaki stili kullandıkları bunu sırasıyla uzlaşma, kaçınma, ödün
verme ve hükmetme stillerinin takip ettiği tespit edilmiştir. Araştırmada genel olarak okul kültürü ile çatışma yönetiminin
tümleştirme alt boyutundaki stili arasında pozitif yönde ve yüksek düzeyde, uzlaşma, ödün verme, kaçınma stilleri arasında
pozitif yönde ve orta düzeyde bir ilişki olduğu, ancak okul kültürü ile çatışma yönetiminin hükmetme alt boyutundaki stili
arasında ise negatif yönde ve orta düzeyde bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Ayrıca okul kültürünün yöneticilerin kullandığı
çatışma yönetimi stillerinin anlamlı bir yordayıcısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okul kültürü, çatışma yönetimi stilleri, okul, öğretmenler

THE EFFECT OF TEACHERS’ PERCEPTIONS RELATED TO SCHOOL CULTURE ON CONFLICT MANAGEMENT STYLES OF SCHOOL PRINCIPALS (ŞIRNAK PROVINCE SAMPLE)

Öz

In this study, it is investigated whether there is a relationship between perceptions of teachers working at primary and
secondary schools about school culture and conflict management styles of school directors; and whether school culture can
predict conflict management styles of school directors significantly. This study is in the model of relational survey. The
population of the study consists of a total of 757 teachers 37 of whom are primary 41 of who are secondary school teachers
working in the province of Şırnak in 2014-2015 education year. In the study conducted, in order to determine school culture
with regard to teachers’ perceptions, “School Culture Scale” developed by Şimşek (2003) and in order to determine directors’
conflict management styles, “ROCI II” often named in literature as “Rahim Organizantional Conflicting Inventory II” are
used. This scale developed by Rahim (1983) was translated into Turkish by Gümüşeli (1994). Data collected were analysed
in SPSS software program. According to the primary ad secondary school teachers’ perceptions, it is found outb that in
general, there is a relation between confilict management style of directors’ integration sub-division of school culture and in
positive direction and at high levels; on the other hand; between conflict management styles of sub-division of appeasement,
avoidance and reconciliiation, and organizational culture in positive direction and in mid levels; and between conflict
management styles of sub-division of dominating and organizational culture in negative direction and mid levels. However,
in the end of the regression analysis carried out, it is found out that school culture can significiantly predict all school
directors’ conflict management styles.

Anahtar Kelimeler

School culture, conflict management styles, school, teachers

Kaynakça

• Kaynakça Abacıoğlu. M. (2005). Okul müdürlerinin çatışma yönetim stilleri ile okul kültürü arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Akkirman, A. D. (1998). Etkin çatışma yönetimi ve müdahale stratejileri. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(13), 1-11. Atay, A. (2014). Okul yöneticilerinin çatışma yönetin stillerinin öğretmenlerin stres düzeyleriyle ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Arslantas, H. İ. ve Özkan, M. (2012). Okul müdürlerinin çatışma çözmede yapıcı-yıkıcı olmalar ile öğretim liderliği arasındaki ilişki. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal bilimler Dergisi, 34, 231-240. Arslantaş, İ. ve Özkan, M. (2011). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin görüşlerine göre okul müdürlerinin çatışma yönetimi yaklaşımlarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 2(20), 555-570. Arpaguş. A. U. (2011). Okul Kültürünün Öğretmen Davranışlarına Etkisi.(Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Atay. K. (2001). Öğretmen yönetici ve denetmenlerin bakış açısından okul kültürü ve öğretmen verimliliğine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26, 179-194. Aydınlı. H. İ. (2003). Örgüt kültürünün yönetim açısından önemi. bilgidergi.com alanından [PDF] [Erişim Tarihi: 22.02.2015] Balcı. A. (2002). Etkili Okul. Ankara: Pegem A Yayınları. Başar. H. (1994). Sınıf Yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık. Başer, M. U. ve Kaya, T. (2010). Okul müdürlerinin çatışma yönetim yöntemlerini kullanma sıklıkları ve bu yöntemlerinin etkililiğine ilişkin öğretmen algıları. E-International Journal of Educational Research, 1(2), 79-94. Baykal. K. ve Kovancı. A. (2008). Yönetici ve astlar arasındaki anlaşmazlıkların çözümüne yönelik bir araştırma. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 3(3). Bayrak. C. (1996). Örgütlerde çatışma üzerine düşünceler. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 17-27. Champoux. J. E. (2003). Organizational behaviour: essential tenets. Canada: South-Western Cameron. K. S. ve Quinn. R. E. (2006). Diagnosing and changing organizational culture: Based on the competing valued framework. Boston: Addison-Wesley Reading. Cameron. K. S. ve Quinn. R. E. (2017). Örgüt Kültürü (Çeviri Edit. M. G. Gülcan. ve N. Cemaloğlu). Ankara:PegemAkademi Yayınları. Çakır. A. (2007).İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri ve okul kültürü algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul). Çolak, A. (2013). Kurum kültürünün öğretmenler tarafından algılanma düzeyi (Henza Akın Çolakoğlu Lisesi Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Değirmenci. H. A. (2008). Örgüt kültürü ve çatışma yönetimi arasındaki ilişkiler ve bir uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Demirtaş. Z. ve Ersözlü. A. (2007). Okul kültürü ile öğrencilerin şiddete başvurma davranışları arasındaki ilişkiler. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2. Desivilya, S. D., and Yagil, D. (2005). The role of emotions in conflict management: The case of work teams. The International Journal of Conflict Management, 16(1), 55-69. Dimmock, C. and Walker, A. (2002). School leadership in context – societal and organisational cultures. The Principles And Practice Of Educational Management. (in Eds. Tony Bush and Les Bell). London: Paul Chapman Publishing. Dönmez. B. (2002). Müfettiş, okul müdürü ve öğretmen algılarına göre ilköğretim okulu müdürlerinin yeterlikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 8(1). Erol, E. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin çatışma yönetimi stratejileri ve bu çatışma yönetimi stratejilerinin öğretmenlerin stres düzeyine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak. Fırat, S. (2010). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin kullandıkları çatışma yönetimi stratejilerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, İzmir. Güçlü. N. (2003). Örgüt kültürü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2). Gümüşeli. İ. A. (1994). İzmir Ortaöğretim Okulları Yöneticilerinin Öğretmenler İle Aralarındaki Çatışmaları Yönetme Biçimleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Himmetoğlu. B. (2014). İlkokullardaki öğretmen görüşlerine göre okul kültürü ile yöneticilerin çatışma yönetimi stratejilerinin arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. Horata, C. S. (2013). İlköğretim okulu yöneticilerinin tercih ettikleri çatışma yönetimi stratejilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Hofstede. G. (1980). Culture and organizations. International Studies of Management & Organization, 15-41. Hongboontri. C.. and Keawkhong. N. (2014). School culture: teachers' beliefs. behaviors. and instructional practices. Australian Journal of Teacher Education, 39(5). Hoy. W. K. & Miskel. C.G. (2012). Eğitim Yönetimi Teori. Araştırma ve Uygulama. (Çev. Ed. S. Turan). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Hoy. W. K.. & Forsyth. P. (1986). Effective supervision: Theory into practice. Retrieved from http://www.waynekhoy.com/open_schools.html [Erişim Tarihi: 15.12.2014]. Hoy. W. K.. Tarter. C. J.. & Kottkamp. R. B. (1991). Open schools. healthy schools: Measuring organizational climate. Corwin Press. http://www.waynekhoy.com/open_schools.html [Erişim Tarihi: 15.12.2014]. Huck. S. W. (2012). Reading statistics and research. (6th Edition). Boston: Pearson Education Inc. Karaman. Ö. (2011). İlköğretim okullarında şiddetin yaygınlığı: okul iklimi. okul kültürü ve fiziksel özellikler. (Yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık. Karcıoğlu. F. ve Kahya. C. (2011). Lider-üye etkileşimi ve çatışma yönetim stili ilişkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2). Karip. E. (2010). Çatışma yönetimi. Ankara: Pegem Yayıncılık. Khalil. U.. Kalim. A.. and Abiodullah. M. (2013). Creating professional school culture through professional development of educational leadership. Far East Journal of Psychology and Business.12(5). Kılıç. S. (2006). Özel okul öğretmenlerinin çatışma yaklaşımları ile çatışmayı yönetme stilleri. (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul). Koçak. S. (2012). Öğretmenler arası çatışmalar ile okul müdürü-öğretmen çatışmalarında kullanılan yöntemlerin ve etkililik düzeylerinin karşılaştırılması (Uşak İli Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Kofman. F. and Senge. P.M. (1993). Communities of commitment: The heart oflearning organizations. Organizational Dynamics. 22 (2). Retrieved from http// www.axialent.com. [Erişim Tarihi: 24.03.2015]. Konak M. ve Erdem, M. (2015). Öğretmenlerin Görüşlerine Göre ilkokulu Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışları ile Çatışma Yönetme Stratejileri Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 21(1), 69-91. Kırçan, E. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin çatışmayı yönetmede kullandıkları çatışma yönetim stratejileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. Kotlyar, I., & Karakowsky L. (2006). Leading conflict? Linkages between leader behaviour and group conflict. Small Group Research, 37(4), 377-403. Mirzeoğlu, N. (2005). Örgütsel çatışma ve yönetimi: Spor eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında bir uygulama. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, III (2), 51–56. Mumby. D. K. & Stohl. C. (1996). Diciplining Organizational Communication Studies. Management Communication Quarterly. 10, 50-72. Niederauer. S. (2006). Üniversite üst düzey yöneticilerinin kişilik tipleri ve örgütsel çatışma çözme stilleri. (Yayımlanmamış Doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Nural, E., Ada, Ş. ve Çolak, A. (2012). Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin kullandıkları çatışma yönetimi yöntemleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 197-210. Ouchi. W. G. ve Wilkins. A. L. (1985). Organizational culture. Annual review of sociology. 457-483. Odabaşıoğlu, F. (2013). İlkokul ve ortaokul müdürlerinin liderlik davranışları ile çatışma yönetim stillerine ilişkin öğretmen algıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Oğuz, Y. (2007). Okul müdürlerinin demografik değişkenler ve kişilik özellikleri ile çatışma yönetimi stili tercihleri arasındaki farklılıklar ve ilişkiler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Özgan. H. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin çatışma yönetimi stratejilerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziant¬ep. Özgan. H. (2011). Örgütsel Davranış Bağlamında Öğretmenlerin Örgütsel Adalet. Güven. Bağlılık. Yönetici değerlendirme ve Çatışma Yönetimi Stratejileri Algıları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(1). Öztay, S. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin çatışma yönetim stratejileri (Bağcılar ilçesi örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Özmen, F., Aküzüm, C. (2010). Okulların kültürel yapısı içinde çatışmalara bakış açısı veçatışma çözümünde okul yöneticilerinin liderlik davranışları. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2( 2), 65-75. Özmen, F., Aküzüm, C. ve Aküzüm, L. (2011). Yönetici görüşlerine göre, okul mensuplarının okullardaki çatışma sonuçlarına yönelik tavır alışları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 86-100. Peterson. K. D.. & Deal. T. E. (2002). The Shaping School Culture Fieldbook. The Jossey-Bass Education Series. Retrieved from http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED479930.pdf [Erişim Tarihi: 24.03.2015]. Rahim. M. A. (1983). A measure of style of handling interpersonal conflict. Academy of Management Journal. 26(2). Rahim. M. A. (2001). Managing conflict in organizations. London: Wesport. Connecticut. Retrieved fromhttp://www.imsciences.net/wp-content/uploads/2011/05/Managing-Conflicts-in-Organizations.pdf [Erişim Tarihi: 18.07.2014]. Rahim, M. A. (2002). Toward a theory of managing organizational conflict. The International Journal of Conflict Management. Vol.13, Issue.3, s.206−235. Rickwood . G. (2013). School culture and physical activity: a systematic review. Canadian Journal of Educational Administration and Policy, 143(3). Schein, H. E. (1984). Coming to a New Awareness of Organizational Culture. Sloa Management Review, 25(2), 3-16. Schein, E. H. (1990). Organizational Culture. American Psychologist, 45(2), 109-119. Schein. E. H. (1995). The leadership of the future (No:3832-95). Retrieved from http//dspace.mit.edu [Erişim Tarihi: 24.03.2015]. Seval, H. (2006). Çatışmaların etkileri ve yönetimi. Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 245-254. Stoll. L. (1998). School Culture. Department of Education. University of Bath. Retrieved from Network’s Bulletin. 9. strongersmarter.com.au [PDF] [Erişim Tarihi: 30.03.2015] Şahin, A. (2007). İlköğretim okulu yöneticilerinin kişilerarası iletişim berileri ve çatışma yönetim stratejileri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya. Şahin. S. (2004). Okul müdürü ve öğretmenler ile okulun bazı özellikleri açısından okul kültürü üzerine bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 39, 458- 474. Şentürk. N. (2006).İlköğretim okullarında yaşanan çatışma türleri ve yöneticilerin izledikleri çözüm yöntemleri. (Yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Şimşek. Y. (2003). Okul Müdürlerinin İletişim Becerileri İle Okul Kültürü Arasındaki İlişki(Eskişehir ili örneği).(Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. Tan Kılıç, N. (2017). Okul örgütü yöneticilerinin çatışma yönetim stratejileri ve öz yeterlilik algıları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale. Tanrıverdi, M. (2008). İlköğretim okul yöneticilerinin öğretmenler tarafından algılanan çatışma yönetim stilleri ile öğretmenlerin okul iklimi algıları arasındaki ilişki (Bursa ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Tekkanat, D. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin çatışma yönetiminde kullandıkları iletişim tarzlarına yönelik öğretmen algıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya. Turan, S. (2014). Çatışma yönetimi. İçinde S. Turan (Çev. Ed.), Eğitim yönetimi: Teori, araştırma ve uygulama. Ankara: Pegem Akademi. Türnüklü, A. (2005). Lise yöneticilerinin çatışma çözüm strateji ve taktiklerinin sosyal oluşturmacılık kuramı perspektifinden incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (42), 255-278. Uras-Başer. M. ve Kaya. T. (2010). Okul müdürlerinin çatışma yönetim yöntemlerini kullanma sıklıkları ve bu yöntemlerin etkililiğine ilişkin öğretmen algıları. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2). Var, M. (2016). Mobbing davranışları ile örgüt kültürü arasındaki ilişki: bir kamu kurumu örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Yavuzyılmaz, C. (2008). Ortaöğretim kurumları yöneticilerinin liderlik özelliklerinin çatışma yönetimi yönetme düzeylerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yıldırım, A. (2003). İlköğretim okulu yöneticilerinin empatik eğilimleri ve çatışma yönetimi ve stratejileri arasındaki ilişki (Ankara İli örneği). (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Yıldızoğlu. H. ve Burgaz. B. (2014). Okul yöneticilerinin beş faktör kişilik özellikleriyle çatışma yönetimi stili tercihleri arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 29(2). Yılmaz, M. (2009). Çatışma yönetimi ve ilköğretim okulu yöneticileri üzerinde bir uygulama (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yılmaz, M. (2009). Çatışma yönetimi ve ilköğretim okulu yöneticileri üzerinde bir uygulama. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü EYTEPE Yüksek Lisans öğrencisi.