Kapsayıcı Liderlik Ölçeği: Türkçeye Uyarlanması Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 1, 67 - 81, 30.06.2023

Bayram Bozkurt , Emrullah Akcan

Öz

Kapsayıcılık, tüm paydaşları odak noktasına aldığından dolayı demokratik bir anlayış olarak da görülebilir. Son yıllarda kavramsallaştırılmaya çalışılan ve yaş, cinsiyet, cinsel yönelim, etnik köken, dil, sağlık, yetersizlik durumu, yaşam tarzı gibi bireysel farklılıkları kabul etmeyi ve saygı duymayı ifade eden kapsayıcılık, odak noktasına toplumdaki tüm bireyleri alır. Bu yönüyle çok geniş bir kavramdır ve herhangi bir yönüyle farklılığı olan bireyleri çalışma konusu yapar. Geçmişi insanlık tarihi kadar eski olan liderlik olgusu, eğitimde de üzerinde en çok konuşulan, tartışılan ve araştırma yapılan konulardan biri olmuştur. Toplumsal hayatın ayrılmaz bir parçası olan bu önemli konu, binlerce akademik çalışmanın, filmin, kitabın konusu olmuştur. Bu çalışmalardan biri de kapsayıcı liderliktir. Örgütleri hedefledikleri başarıya ulaştıracak yeni liderlik modelleri geliştirilmeye ve araştırılmaya devam edilmektedir. Kapsayıcı liderlik farklı kültürlerin bir arada bulunduğu ortamların getirmesi muhtemel sorunları ortadan kaldırabileceği belirtilmektedir. Araştırmada Al- Atwi ve Al-Hassani (2021) tarafından geliştirilen, geçerlilik ve güvenirlik analizleri yapılan, “Inclusive Leadership: Scale Validation and Potential Consequences” ölçeğinin Türk kültürü bağlamında geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları yapılarak uyarlama çalışmasının yapılması amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu basit seçkisiz örnekleme yöntemi ile belirlenen 250 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada verilerin analiz sürecinde geçerlilik ve güvenirlik analizleri SPSS 22.0 ve AMOS 20 yazılımları kullanılmıştır. Yapılan AFA ve DFA kapsamında ölçekte yer alan iki madenin faktör yük değerlerinin .40’ın altında çıkması nedeni ile söz konusu maddeler ölçekten çıkarılmıştır (Hair vd., 2017). Diğer maddelerin faktör yük değerlerinin ise .75 ile .92 arasında olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Maddelerin ölçekten çıkarılması sonucunda beş faktör ve 23 madde ile birinci düzey DFA yapılmış, kapsayıcı liderliği oluşturan faktör yapılarının teorik birbirini desteklediği sonucuna ulaşılmıştır. Daha sonra bu beş faktörlü yapının üst düzey bir yapı olan kapsayıcı liderliğin bileşenleri olup olmadığının teorik olarak desteklenmesi bağlamında ikinci düzey DFA yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda model uyum iyiliği değerlerinin en az kabul edilebilir düzeyde olduğu görülmüştür. Ölçeğin geneli ve alt boyutlarına ilişkin elde edilen Cronbach alfa iç tutarlılık katsayılarının .90 ile .98 arasında değiştiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kapsayıcı liderlik ölçeği, kapsayıcılık, liderlik.

Kaynakça

• Adler, N. J. (1997). International dimensions of organizational behavior. South-Western College Publishing.
• Ainscow, M. & Sandill, A. (2010). Developing inclusive education systems: The role of organisational cultures and leadership. International Journal of Inclusive Education, 14(4), 401-416. https://doi.org/10.1080/13603110802504903 Akcan, E. & Türkmenoğlu, Ö. A. (2022). Hayat bilgisi ders kitaplarının farklılıklar açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(1), 423-459. https://doi.org/10.17152/gefad.951327
• Al-Atwi, A. A. & Al-Hassani, K. K. (2021). Inclusive leadership: Scale validation and potential consequences. Leadership & Organization Development Journal, 42 (8), 1222-1240. https://doi.org/10.1108/LODJ-08-2020-0327
• Altunoğlu, A. (2019). Kapsayıcı eğitim kavramının felsefi, sosyolojik ve psikolojik temelleri. Pervin O. Taneri (ed). Kuramdan uygulamaya kapsayıcı eğitim. içinde (ss. 25-43). Pegem Yayıncılık.
• Bakır, K. F. & Akcan, E. (2021). Hayat bilgisi ders kitaplarında yer alan metinlerin çok kültürlü eğitim bağlamında incelenmesi. TEBD, 19(2), 1323-1343. https://doi.org/10.37217/tebd.970889
• Başaran, İ. E. (1996). Türkiye eğitim sistemi. Yargıcı Matbaası.
• Başol, G. (2019). Eğitimde ölçme ve değerlendirme (6. Baskı). Pegem Akademi.
• Baykara-Özaydınlık, K. (2020). Kapsayıcı eğitime giriş. Pervin O. Taneri (ed). Kuramdan uygulamaya kapsayıcı eğitim. içinde (ss. 1-23). Pegem Yayıncılık.
• Bryman, A. & Cramer, D. (2001). Quantitative data Analysis with SPSS 12 and 13: A Guide for social scientists. Taylor & Francis Group.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications and programming. Taylor and Francis Group.
• Causton, J. & Theoharis, G. (2014). The principal’s handbook for leading inclusive schools. Brookes Publishing Company.
• Fu, P. P. & Yukl, G. (2000). Perceived effectiveness of influence tactics in the United States and China. The Leadership Quarterly, 11(2), 251–266. https://doi.org/10.1016/S1048-9843(00)00039-4
• Gouldner, A. W. (1957). Cosmopolitans and locals: Toward an analysis of latent social roles. Administrative Science Quarterly, 2 (3), 281-306. https://doi.org/10.2307/2391000
• Gülbahar, Y., & Büyüköztürk, Ş. (2008). Değerlendirme tercihleri ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(35), 148-161.
• Günay, R. & Aydın, H. (2015). Türkiye’de çokkültürlü eğitim ile ilgili yapılan araştırmalarda eğilim: Bir içerik analizi çalışması. Eğitim ve Bilim, 40 (178), 1-22. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.3294
• Hair, J.F.J., Black, W.C., Babin, B.J., & Anderson, R.E. (2017). Multivariate Data Analysis (7th ed.). Prentice Hall. Işık-İnan, Ö. & Serinkan, C. (2020). Liderlik yaklaşımları ve spor yönetiminde liderlik. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(2), 308-332 https://doi.org/10.47097/piar.824025
• Jiang, J. (2014). The Study of the Relationship between Leadership Style and Project Success. American Journal of Trade and Policy, 1 (1), 51-55. AJTP_1(1) _06.indd (publicationslist.org
• Keskin, H., Akgün, A. E. & Koçoğlu, İ. (2016). Örgüt teorisi. Nobel Yayıncılık.
• Kline, R.B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. The Guilford Press.
• Konan, N. (2015). Eğitim yönetiminde yeni liderlik yaklaşımları. Pegem Akademi.
• Lee, H.W. & Kim, E. (2019). Workforce diversity and firm performance: Relational coordination as a mediator and structural empowerment and multisource feedback as moderators. Human Resource Management, 59(1), 5-23. https://doi.org/10.1002/hrm.21970
• Lewis, K. (2016). Social justice leadership and inclusion: A genealogy. Journal of Educational Administration and History, 48(4), 324-341. https://doi.org/10.1080/00220620.2016.1210589
• Lord, R. G. & Maher, K. J. (1991). Leadership and information processing: Linking perceptions and performance. Unwin-Hyman publishing.
• Lunenburg, F. C. & Ornstein, A. C. (2013). Educational administration. Cengage Learning.
• Meydan, C.H., & Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• Nembhard, I. M. & Edmondson, A. C. (2006). Making it safe: The effects of leader inclusiveness and professional status on psychological safety and improvement efforts in health care teams. Journal of Organizational Behavior, 27(7), 941-966. https://doi.org/10.1002/job.413
• Ogawa, R. T. ve Scribner, S. P. (2002). Leadership: Spanning the Technical and insitutional dimensions of organizations. Journal of Educational Administration, 40 (6), 576-588. https://doi.org/10.1108/09578230210446054
• Pugh, K., Every, D. & Hattam, R. (2012). Inclusive education for students with refugeeexperience: Whole school reform in a South Australian primary school. Australian Educational Researcher, 39(2), 125-141. s13384-011-0048-2.pdf (springer.com)
• Randel, A.E., Galvin, B.M., Shore, L.M., Ehrhart, K.H., Chung, B.G., Dean, M.A. & Kedharnath, U. (2012). Inclusive leadership: Realizing positive outcomes through belongingness and being valued for uniqueness. Human Resource Management Review, 28 (2), 190-203. https://doi.org/10.1016/j.hrmr.2017.07.002
• Sanyal, C., Wilson, D., Sweeney, C., Rachele, J. S., Kaur, S. & Yates, C. (2015). Diversity and inclusion depend on effective engagement. Human Resource Management International Digest, 23(5), 21-24. https://doi:10.1108/HRMID-05-2015-0087
• Schumacker, R.E & Lomax, R.G. (2010). A beginner’s guide to structural equation modelling. Routledge.
• Scott, W. R. (2003). Organizations: Rational, natural, and open systems. Prentice Hall.
• Shafritz, J., Ott, J. V. & Jang, Y. (2011). Classics of organization theory. Cengage Learning.
• Srikanth, K., Harvey, S. & Peterson, R. (2016). A dynamic perspective on diverse teams: moving from the dual-process model to a dynamic coordination-based model of diverse team performance. The Academy of Management Annals, 10, 453-493. https://doi.org/10.1080/19416520.2016.1120973
• Stone, A. G., & Patterson, K. (2023). The history of leadership focus (pp. 689-715). Springer.
• Şişman, M. (2012). Eğitimde mükemmellik arayışı: Etkili okullar. Pegem Akademi.
• Van Knippenberg, D. & Schippers, M.C. (2007). Work group diversity. Annual Review of Psychology, (58), 515-541. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.58.110405.085546
• Yukl, G. (2013). Leadership in organizations. Pearson publishing.
• Zeng, H., Zhao, L. & Zhao, Y. (2020). Inclusive leadership and taking-charge behavior: Roles of psychological safety and thriving at work. Frontiers in Psychology, 11(62), 1-11. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.00062