Bir Modernleşme Ütopyası: Geç Osmanlı Döneminde Galata ve Pera

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 113 - 127, 30.07.2019

Nilay Özlü

Öz

Öz

Osmanlı fethinden sonra Suriçi İstanbul hızla dönüşmüş ve klasik Osmanlı mimari eserleriyle donatılmış olsa

da, Haliç’in karşı yakasında yer alan Galata ve uzantısı olan Pera’da farklı bir hikaye süregelmiştir. Ceneviz

döneminden itibaren otonom bir statüye sahip olan bu bölge, gayri-Müslim yoğunluklu bir nüfus barındırmaya

devam etmiş, özellikler yabancı elçiliklerin kurulması ile Avrupalı ve Levanten nüfus için bir çekim alanı haline

gelmiştir. 19. yüzyıla gelindiğinde ise bölge, kozmopolit yapısı, mimari dokusu ve kentsel yerleşimi ile “tipik” bir

Avrupa kenti görünümüne bürünmüş, Osmanlı başkentinin “modern” yüzünü temsil etmeye başlamıştır. Bu

makale 19. yüzyılda Osmanlı “modernleşme ütopyası”nın kentsel alandaki etkilerini incelemektedir. Dolayısıyla

Tanzimat’ın ilanından Jön Türk devrimine kadar olan süreçte, Galata ve Pera’nın kentsel ve mimari dönüşümü

modernleşme penceresinden değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, Altıncı Daire’nin kurulması, ilk belediyecilik

hizmetleri ve tarihi Galata surlarının yıkılması gibi örnekler, kentsel modernleşme bağlamında incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Galata, Pera, Modernleşme Ütopyası, Altıncı Daire, Kentsel Dönüşüm

A Modernization Utopia: Galata and Pera During the Late Ottoman Era

Öz

Abstract

Following the Ottoman conquest in 1453, Intra Muros Stamboul was adorned with edifices reflecting Ottoman

monumental and vernacular architecture. With all the Muslim influence dominating the Historic Peninsula, a

different story was taking place just across the Golden Horn. The autonomous Genoese city, Galata, and its

extension Pera continued housing Levantine, European, and non-Muslim populations. By the 19th century,

due to its cosmopolitan population, architectural fabric, and urban layout, this area has developed into a

“typical” European city and accepted as the “modern” face of the Ottoman capital. This paper develops an

understanding of the “modernization utopia” of the Ottomans and focuses on the urban implications of this

utopia in Galata and Pera. This paper offers a critical, yet, theoretical framework for reading architectural and

urban transformations that took place in Beyoğlu, beginning with the declaration of Tanzimat until the Young

Turk revolution. The article also discusses the first municipal body that was established at Galata and Pera and

presents some of the projects conducted by the Sixth District in urban scale as modernization interventions.

Anahtar Kelimeler

Galata, Pera, Modernization Utopia, Sixth District, Urban Transformation

Kaynakça

• Akın, N. 1998. 19. yüzyılın ikinci yarısında Galata ve Pera. Beyoğlu, İstanbul: Literatür.
• Barata, A. 1840. Constantinopoli effigiata e descritta, Fontana Editore.
• Cerasi, M. 1998. “The Formation of Otoman House Types: a Comparative Study in Interaction with Neighboring Cultures”, Muqarnas 15, 116-56.
• Çelik, Z. 1993. The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century. University of California Press.
• Çulcu, M.,2006. Spekülatif Marjinal Tarih Tezleri, İstanbul: E Yayınları.
• De Amicis, E. 1878. Constantinople. New York: G.P. Putnam’s sons.
• Eren, A.C. 2001. “Tanzimat”, İslam Ansiklopedisi, vol.11, İstanbul: MEB Devlet Kitapları.
• Ergin, O. N. 1995. Mecelle-i umûr-ı belediyye. 1-9 1-9. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı.
• Ergin, O. N., and A. N. Galitekin. 1996. İstanbul şehreminleri. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı.
• Eyice, S. 2006. Eski İstanbul’dan Notlar, İstanbul: Küre Yayınları.
• Foucault, M. 2000. “Different Spaces”, Aesthetics, Method, and Epistemology: Essential Works of Michel Foucault 1954-1984 v. 2, Penguin Books.
• Girardelli, P. 2007. “Levantine Architecture in Late Otoman Istanbul”, eds. M. Cerasi,. A. Petruccioli, A.
• Sarro, S. Weber, Multicultural Fabric and Architectural Types in the South and Eastern Mediterranean, Beirut.
• İnalcık, H. and D. Quataert. 2004. An economic and social history of the Ottoman empire. Cambridge: Cambridge University Press.
• İnalcık, H. 1993-1994. “Galata”, Dünden Bügüne İstanbul Ansiklopedisi, vol. 3, İstanbul: Tarih Vakfı.
• Le Corbusier, 1987. Journey to the East, ed. Ivan Zaknic, Cambridge, Massachusetts: MIT Press.
• Lefebvre, H. 2000. Writings on Cities, Oxford /Massachusetts: Blackwell Publishers.
• Lewis, B. 2002. The emergence of modern Turkey. London: Oxford University Press.
• Keyvaoğlu, M. C. 2017. 1870 “The Great Beyoølu Fire” in OTAM, 41 /Bahar 2017, 169-190.
• More, T. 2004. Utopia, Coradella Collegiate Bookshelf Edditions
• Ortaylı, İ. 1985. Tanzimattan Cumhuriyete yerel yönetim geleneği. İstanbul: Hil Yayın.
• Özer, İlbeyi. 2005. Avrupa yolunda batılaşma ya da batılılaşma: İstanbul’da sosyal değişimler. Sirkeci, İstanbul: Truva.
• Özlü Kayaalp, N. & E.Ö. Eyüce. 2007. “Contextualism and Adaptive Reuse: An Evaluation of a Case, La Rue Française”, ed. Ş.Öymen Gür, Livenarch III Contextualism in Architecture Procedings, vol. II, İstanbul, 413-426.
• Rosenthal, S. T. 1980. The politics of depency: urban reform in Istanbul. Wesport: Greenwood Press.
• Salzmann, A. 2000. “The Age of Tulips: Confluence and Conflict in Early Modern Consumer Culture”, ed. D. Quataer, Consumption Studies and the History of the Ottoman Empire, 1550-1922, An Introduction, New York: SUNY Press.
• Shaw, S. J. & E.K. Shaw, 2002. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, vol. 2, Cambridge: Cambridge University.
• Tanju, B. 2007. “Representation Starts the Fire”, İ. B. Ayvaz, (ed.), 10th International İstanbul Biennial, Optimism Not Only Possible But Also Necessary In the Age of Global War, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tanju, B., German-Turkish House of Friendship Competition: A Competition’s Story as Unterhaltung, Unpublished Article.
• Tanyeli, U., “Pera Mimarisinin Doğumu ve Ölümü”, http://www.obarsiv.com/guncel_ugur_tanyeli.html
• Taylor, C. 2001. “Two Theories of Modernity”, ed. D. P. Gaonkar, Alternative Modernities, Duke University Press.
• Tümerkan, S. 1946. Türkiye‘ de belediyeler (Tarihi gelişim ve bugünkü durum). İstanbul: İçişleri Bakanlığı.