Türkiye’de Öğretmen Eğitiminde Toplumsal Cinsiyet: Bir Meta Sentez Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 350 - 383, 22.03.2025

Nilay Bumen , Ecehan Atmaca

https://doi.org/10.18039/ajesi.1375674

Öz

Son 20 yılda Türkiye’de toplumsal cinsiyet tartışmalarının hızlanması ve özellikle eğitim alanında eşitsizlikleri açığa çıkaran araştırmaların artmasıyla birlikte, öğretmen eğitiminde toplumsal cinsiyete yönelik ihtiyaçlar daha çok dikkat çeker hale gelmiştir. Bu çalışmada Türkiye’de öğretmen eğitiminde toplumsal cinsiyetle ilgili nitel araştırmalardan yararlanılarak ortak temaların belirlenmesi ve bu konuda yol gösterici bir sentez üretilmesi amaçlanmıştır. Çeşitli veri tabanlarından elde edilen nitel çalışmalar, belirli dâhil etme ölçütleriyle seçilerek (n=7) çözümlenmiştir. Çalışmaların bulgularından yararlanılarak birincil temalar; bunların analiz edilmesiyle ikincil (ortak) temalar elde edilmiş, ortak temaların tartışılmasıyla sentez üretilmiştir. Bulgular, okullarda cinsiyet eşitsizliği ve ayrımcılığının sıklıkla yaşandığını, öğretmen ve öğretmen adaylarının öğrencilerden geleneksel toplumsal cinsiyet rollerine ve kalıp yargılara göre davranmalarını beklediklerini göstermektedir. İlaveten incelenen nitel çalışmalardan çıkan ortak sonuçlar, okullarda cinsiyet eşitsizliğini besleyen öğretmen davranışlarına (cinsiyetçi dil kullanımı, mesleki rehberlikte cinsiyetçilik) ve okul kültürüne işaret etmektedir. Çalışmaların ortak temalarının değerlendirmeleri sonucunda ulaşılan nihai sentez öğretmen adaylarına, öğretmen ve öğretim programlarına, okul kültürüne yönelik öneriler olmak üzere üç ana başlıkta açıklanmıştır. Bu kapsamlı öneriler Türkiye’deki birçok kurum ve kuruluşun iş birliğini gerektiren, uzun süreli ve toplumsal seferberlik niteliğinde politikalar gerektiğine işaret etmektedir. Bu bağlamda makro düzeyde nihai sentez olarak, tüm bakanlıklarda, bürokraside ve sivil toplum çalışmalarında toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik girişimlerin acilen başlatılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

eğitimde toplumsal cinsiyet, öğretmen eğitimi ve toplumsal cinsiyet, toplumsal cinsiyet ve eğitim

Gender in Teacher Education in Türkiye: A Meta Synthesis Study

Öz

Over the past two decades, as the debate on gender issues has intensified in Türkiye and as studies have highlighted inequalities, particularly in the education sector, the need for a gender perspective in teacher education has become more apparent. The aim of this study is to use qualitative research to identify common themes related to gender in teacher education in Türkiye and to provide a guiding synthesis on the issue. Qualitative studies from various databases were analyzed by selecting (n=7) with specific inclusion criteria. Primary themes were derived from the studies' findings, and common (secondary) themes were derived by analyzing them, and the synthesis was produced by discussing the common themes. The findings indicate that gender inequality and discrimination are frequently experienced in schools and that teachers and pre-service teachers expect students to behave according to traditional gender roles and stereotypes. Additionally, findings from qualitative studies reveal teacher behaviors (sexist language, sexism in professional guidance) and school culture that contribute to gender inequality in schools. The final synthesis reached as a result of the evaluations of the common themes of the studies is explained under three main headings: recommendations for pre-service teachers, teachers and curricula, and school culture. These comprehensive recommendations indicate the necessity of a long-term and social mobilization policy, which requires the collaboration of many institutions and organizations in Türkiye. Consequently, as a final synthesis at the macro level, it was suggested that gender equality initiatives should be urgently launched in all ministries, bureaucracies and civil society activities.

Anahtar Kelimeler

gender and education, gender in education, teacher education and gender

Etik Beyan

Çalışmamız daha önce yapılan nitel araştırmaların meta sentezi olduğundan veri toplama işlemi yapılmamıştır. Bu nedenle etik kurul onayı gerekmemektedir.

Teşekkür

Editoryal süreçte gösterdiğiniz ilgi ve destek için çok teşekkür ederiz.

Kaynakça

• “*” ile işaretlenmiş kaynaklar meta sentez için kullanılmıştır.
• *Acar Erdol, T. (2017). Toplumsal cinsiyet eşitliği eğitim programının hazırlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi (Tez No.481736) [Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/88027/481736.pdf?sequence=1/ adresinden 10.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Acar Erdol, T., Bostancıoğlu, A. & Gözütok, F.D. (2022). Gender equality perceptions of preservice teachers: Are they ready to teach it? Social Psychology of Education, 25, 793-818. Retrieved March 9, 2023 from https://doi.org/10.1007/s11218-022-09712-8
• Acar Erdol, T., Özen, F. ve Toraman, Ç. (2019). Türkiye'deki eğitim fakültesi öğrencilerinin toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik görüşleri. Journal of Kirsehir Education Faculty, 20(2), 793-844. https://eds.s.ebscohost.com adresinden 12.7.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Aikman, S. & E. Unterhalter (2007). Gender equality in schools. In Aikman and Unterhalter (eds.) Practising gender equality in education, (pp.71-79). Insights Series, OxfamGB: Oxford. Retrieved May 2, 2023 from https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=t81d-/
• Akay Şahin, M. & Açıkalın, M. (2021). Gender representation in elementary and middle school social studies textbooks in Turkey. Journal of International Women's Studies, 22(1), 417-445. Retrieved May 9, 2023 from https://vc.bridgew.edu/jiws/vol22/iss1/25
• Akbulut-Uzun, Y. ve Gelmez-Burakgazi, S. (2021). Ortaöğretim İngilizce ders kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. TEBD, 19(2), 1277-1298. https://doi.org/10.37217/tebd.909152 adresinden 15.7.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Aktepe, S. ve Girgin, S. (2009). İlköğretimde eko-okullar ve klasik okulların çevre eğitimi açısından karşılaştırılması. İlköğretim Online. 8(2), 401-414, 2009. http://ilkogretim-online.org.tr adresinden 15.7.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Altan, S. (2019). Herkes için kapsayıcı eğitim. Eleştirel Pedagoji, 60, 27–30.
• Altunpolat, R. (2009). Heteroseksüel toplumsallaştırma temelli ayrımcılığın yeniden üretildiği bir alan olarak eğitim. International Meeting Against Homophobia: 6 Colours 6 Cities. (p.110–112) Ankara, Turkey: Kaos GL Publications.
• Arnot, M. (2002). Reproducing gender: Critical essays on educational theory and feminist politics. Routledge.
• Arslan Özer, D., Karataş, Z. ve Ergun, Ö. (2019). Analysis of gender roles in primary school (1st to 4th Grade) Turkish textbooks. Eurasian Journal of Educational Research. 79, 1-20. Retrieved January 10, 2022 from https://dergipark.org.tr/en/pub/ejer/issue/42986/520483
• Aslan, G. (2015). A metaphoric analysis regarding gender perceptions of preservice teachers. Education and Science, 40(181), 363-384. Retrieved May 29, 2022 from https://doi.org/10.15390/EB.2015.2930
• Aydagül, B. (2019). Turkey’s progress on gender equality in education rests on gender politics. Turkish Policy Quarterly, 18(1), 45-57. Retrieved June 9, 2023 from https://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/http://turkishpolicy.com/files/articlepdf/turkeys-progress-on-gender-equality-in-education-rests-on-gender-politics_en_8484.pdf
• Aydemir, S., Öz, E. & Erdamar, G. (2022). Gender in education: a systematic review of the literature in Turkey. International Journal of Contemporary Educational Research, 9(2), 232-247. Retrieved June 9, 2023 from https://doi.org/10.33200/ijcer.923247/
• Aydın, L. (2022). Ortaöğretim tarih öğretim programları ve ders kitaplarının toplumsal cinsiyet eşitliği açısından incelenmesi ve değerlendirilmesi. XVIII. Türk Tarih Kongresi, 1-5 Ekim 2022. https://www.ttk.gov.tr/wp-content/uploads/2022/03/15-LokmanAydin.pdf adresinden 21.7.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Aygüneş, A. ve Ok, O. C. (2020). COVID-19 pandemisi sürecinde toplumsal cinsiyet çalışmaları izleme raporu. Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi. https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/1218/pandemi_raporu.pdf?sequence=4&isAllowed=y adresinden 21.5.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Balcı, E. ve Burcu, S. E. L. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı ürünlerinde toplumsal cinsiyet eşitsizliğini besleyen düşünme biçimleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(3), 723-740. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/360303 adresinden 15.3.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Başaran, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimi [Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. https://acikerisim.erbakan.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12452/6991/582382.pdf?sequence=1 adresinden 17.3.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Başerer Berber, Z. B. (2021). Eğitimde toplumsal cinsiyet eşitsizliğini giderme yolları Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 10(3), 1215-1223. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1994909 adresinden 17.5.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Baştürk, M. (2021). Ders kitaplarının tarihçesi. Özcan Demirel ve Kasım Kıroğlu. (Ed.) Ders kitabı incelemesi içinde. (s.16-35). Ankara: Pegem Yayınevi.
• Bayhan, S. ve Aratemur-Çimen, C. (2019). 2017 müfredat reformu sonrası ders kitaplarında toplumsal cinsiyet eşitliği. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 17(67), 62-88. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/64661521/2017_M%C3%BCfredat_Reformu_Son/ adresinden 12.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Bondas, T., & Hall, E. O. (2007). Challenges in approaching meta synthesis research. Qualitative Health Research, 17(1),113-121. Retrieved June 19, 2022 from https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/45327825/Challenges_in_Approaching_Metasynthesis_20160503
• Bora, A. ve İnce, Ş. (2021). (Ed.) Toplumsal cinsiyet eşitliği. Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi (HÜKSAM). Ankara. https://huksam.hacettepe.edu.tr/Turkce/toplumsal_cinsiyet_esitligi250122.pdf
• Büyükalan Filiz, S., Kanlı, Y., Üstündağ, İ. ve Demircan, B. (2018). Anadolu İmam Hatip Lisesi öğrencilerinin toplumsal cinsiyet algısı: Ankara Hüseyin Gazi Anadolu İmam Hatip Lisesi Örneği. Electronic Turkish Studies, 13(19), 327-345. https://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.researchgate.net/profile/Sevil-Bueyuekalan-Filiz/publication/328286838_Ortaogretim_Anadolu_Imam_Hatip_Lisesi_Ogrencilerinin_Toplumsal_Cinsiyet_Algisi/links/5ca27760299bf1116956a684/Ortaoegretim-Anadolu-Imam-Hatip-Lisesi-Oegrencilerinin-Toplumsal-Cinsiyet-Algisi.pdf adresinden 01.6.2023 tarihinde erişilmiştir.
• *Cin, F. M., Karlıdağ-Dennis, E., & Temiz, Z. (2020). Capabilities-based gender equality analysis of educational policy-making and reform in Turkey. Gender and Education. 32(2), 244-261. Retrieved February 9, 2023 from https://www.tandfonline.com/doi/epdf/10.1080/09540253.2018.1484429?needAccess=true
• Çavdar, D. ve Çok, F. (2016) Türkiye'de LGBT'lerin okul yaşantıları. Kaos GL Dergisi. 151, 54-58. https://www.researchgate.net/profile/Duygu- Cavdar/publication/312472750_Turkiye'de_LGBT'lerin_Okul_Yasantilari_LGBTs'_School_Experiences_in_Turkey/links/587df48b08aed3826af410b2/Tuerkiyede-LGBTlerin-Okul-Yasantilari-LGBTs-School-Experiences-in-Turkey.pdf
• Çelik, T., Aydoğan Yenmez, A. ve Gökçe, S. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarındaki dilsel ve görsel metinlerin toplumsal cinsiyet rollerine göre incelenmesi. On dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(2), 206-224. DOI: 10.7822/omuefd.593411. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/913700 adresinden 21.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Çimen, F. & Bulut Serin, N. (2021). University students' attitudes towards gender roles predicting their value orientation. Participatory Educational Research, 8(4), 171-185. Retrieved June 9, 2022 from https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1611495
• Davarcı, Y. ve Zengin, Z. S. (2021). Din dersi ders kitapları görsellerinde toplumsal cinsiyet üzerine bir analiz. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 12, 283-300. https://doi.org/10.53112/tudear.981599 adresinden 12.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Demircioğlu, E. (2017). Tarih öğretmen adayları gözüyle lise tarih derslerinde toplumsal cinsiyet temsili: KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi Örneği. IJOESS, 8(30), 1513-1527. https://www.ijoess.com/Makaleler/434855186_13.%2015131527%20ebru%20demircio%C4%9Flu.pdf adresinden 17.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Durgun, K. S. ve Cambaz Ulaş, S. (2019). Ebelik/Hemşirelik öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Medical Science, 14(2), 93-103./ https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/696197 adresinden 12.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Dündar, S. (2021). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında toplumsal cinsiyet (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın, Türkiye. ERG-Eğitim Reformu Girişimi (2018). Eğitim İzleme Raporu 2017-2018. http://www.egitimreformugirisimi.org/wpcontent/uploads/2017/03/EIR_2017_2018_29.11.18.pdf adresinden 12.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Ergin, A., Bekar, T. ve Aydemir Acar, G. (2019). Tıp Fakültesi öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumları ve etkileyen faktörler. Fırat Tıp Dergisi, 24(3), 122-128. https://www.firattipdergisi.com/pdf/pdf_FTD_1163.pdf adresinden 10.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Erwin, E. J., Brotherson, M. J. & Summers, J. A. (2011). Understanding qualitative metasynthesis: Issues and opportunities in early childhood intervention research. Journal of Early Intervention, 33(3), 186-200. Retrieved February 9, 2020 from https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/43701354
• Esen, Y. (2013a). Gender discrimination in educational processes: an analysis on the experiences of studentship. International Online Journal of Educational Sciences, 5(3), 757-782. https://abis-files.ankara.edu.tr/avesis/d2724c08-3e31-48bf-8e84 adresinden 27.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Esen, Y. (2013b). Hizmet öncesi öğretmen eğitiminde toplumsal cinsiyet duyarlılığını geliştirme amaçlı bir çalışma. Eğitim ve Bilim. 38(169), 280-294. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/download/2066/514 adresinden 12.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Engebretson, K. E. (2016). Talking (fe)male: examining the gendered discourses of preservice teachers. Gender and Education, 28(1), 37-54.
• Filiz, S. ve Gözelyurt, K. (2017). Meslek lisesi öğretmenlerinin meslek alanları açısından toplumsal cinsiyet eşitliğine dair görüşleri. Journal f Turkish Educational Sciences, 15(2), 239-264. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/385931 adresinden 27.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Finfgeld-Connett, D. (2018). A guide to qualitative meta-synthesis. Routledge. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=espfDwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PT5&dq=Finfgeld-Connett,+D.+(2018).+A+guide+t adresinden 22.2.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Flinders, D. J., Noddings, N. & Thornton, S. J. (1986). The null curriculum: Its theoretical basis and practical implications. Curriculum Inquiry, 16(1), 33-42. Retrieved June 9, 2020 from http://www.jstor.org/stable/1179551
• Göçmen, i. & Yılmaz, V. (2017). Exploring perceived discrimination among LGBT individuals in Turkey in education, employment, and health care: results from an online survey. Journal of Homosexuality, 64(8), 1052-1068.
• Göğüş Tan, M. (2020). Eğitimde toplumsal cinsiyet eşitliği haritalama ve izleme çalışması: 2017-2020 güncellemesi. Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği Yayınları (CEID), Ankara. https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/1072/E%c4%9fitimde%20Toplumsal%20Cinsiyet%20E%c5%9fitli%c4%9fi%20G%c3%bcncelleme%20Raporu%20Son%20ISBN.pdf?sequence=5&isAllowed=y
• Gümüş, Z. (2019). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 2(3), 31-47. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/616015 adresinden 27.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Güneş, D. ve Erdem, R. (2022). Nitel araştırmaların analizi: Meta-sentez. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 81-98. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2864443 adresinden 22.6.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Gencer, E. G., Korlu, Ö., Kesbiç, K., Akay, S., Kotan, H., & Arık, B. M. (2023). Eğitim izleme raporu 2023.https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/2292/EgitimIzlemeRaporu2023.pdf?sequence=1adresinden 13.08.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Howell-Major, C. H. & Savin-Baden, M. (2010). Qualitative research synthesis: The scholarship of integration in practice. In M. Savin-Baden & C. Howell-Major (Eds.), New approaches to qualitative research: Wisdom and uncertainty (pp.108-118). New York: Routhledge. Retrieved June 9, 2021 from https://books.google.com.tr
• Işık Demirhan, E. (2021). Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından öğretim programı ve ders kitabı inceleme (4. Sınıf İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi). Journal of Innovative Research in Social Studies, 4(1), 69-82. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1856555 adresinden 17.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• İncikabı L., & Ulusoy, F. (2019). Gender bias and stereotypes in Australian, Singaporean and Turkish mathematics textbooks. Turkish Journal of Education, 8(4), 298−317. DOI: 10.19128/turje.581802 Retrieved May 9, 2023 from https://dergipark.org.tr/en/pub/turje/article/581802
• Josenhans, V., Kavenagh, M., Smith, S., & Wekerle, C. (2020). Gender, rights and responsibilities: The need for a global analysis of the sexual exploitation of boys. Child Abuse & Neglect, 110, 104291. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2019.104291
• Kafalı, B. (2020). Toplumsal cinsiyet eşitliğinde öğretmen eğitimi: Mor sertifika örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Bilgi Üniversitesi. YÖK Ulusal Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 12.6.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Kalaycı, N., ve Hayırsever, F. (2014). Toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında vatandaşlık ve demokrasi eğitimi ders kitabına yönelik bir inceleme ve bu konuya ilişkin öğrenci algılarının belirlenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(3), 1065-1072. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/35947104 adresinden 11.3.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Karaboğa, T. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarında cinsiyet rolleri. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(10. Yıl Özel Sayısı), 4847-4881. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1169460 adresinden 22.2.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Karakaya, H. ve Özkan, S. (2024). “Erkeklik” ve toplumsal cinsiyet: Nitel bir araştırma. Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 10(1), 118-139. https://dergipark.org.tr/tr/pub/guiibd
• Karakuş Özdemirci, Ö., ve Akar, H. (2022). Cinsiyetlendirilmiş yurttaşlık: Yurttaşlık dersi öğretim programının toplumsal cinsiyet açısından post-yapısalcı ve eleştirel bir analizi. Eğitim ve Bilim,47(211). http://213.14.10.181/index.php/EB/article/download/11245/3413 adresinden 23.2.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Karakuş, E., Mutlu, E., ve Coşkun, Y. D. (2018). Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından öğretim programlarının incelenmesi. Kadın Araştırmaları Dergisi, (17), 31-54. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/559860 adresinden 24.2.2022 tarihinde erişilmiştir.
• *Kılavuz, T., & Balcı Karaboğa, F. (2021). The reproduction of gender discrimination and the daily practices of primary schools in Turkey. Journal for Critical Education Policy Studies (JCEPS),19(2), 257-295. Retrieved February 9, 2023 from https://www.researchgate.net/profile
• Kılıç, A. Z., Beyazova, A., Akbaş, H. M., Zara, A. ve Serhatlı, İ. (2014). Okul çağı çocuklarının toplumsal cinsiyet algıları: Gündelik yaşam örnekleriyle cinsiyetçiliğin benimsenme durumuna ve esneyebilme olasılığına dair bir araştırma. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 17(2), 121-151. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/404874 adresinden 10.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Korkmaz, A. (2014). Eko-okul programını uygulayan okul öncesi eğitim kurumlarının sürdürülebilir gelişme için eğitim açısından değerlendirilmesi. (Tez No.363222) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 10.3.2023 tarihinde erişilmiştir.
• *Koyuncu Şahin, M. ve Çoban, A. (2018). Türkiye’de eğitim alanında toplumsal cinsiyet üzerine yapılmış çalışmalara toplu bir bakış. Journal of International Social Research, 12(64), 589-599. https://www.researchgate.net/profile/Mine-Sahin-3/publication/334124278_TURKIYE_DE_EGITIM_ALANINDA_TOPLUMSAL_CINSIYET_UZERINE_YAPILMIS_CALISMALARA_TOPLU_BIR_BAKIS/links/5ec6db6e92851c11a87d940c/TUeRKIYE-DE-EGITIM-ALANINDA-TOPLUMSAL-CINSIYET-UeZERINE-YAPILMIS-CALISMALARA-TOPLU-BIR-BAKIS.pdf adresinden 18.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Koş, N., ve Karacan, E. (2023). Kadın öğretmenlerin toplumsal cinsiyet eşitsizliğine ilişkin düşünceleri. Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi,4(2), 212-230.
• Maeda, Y., Caskurlu, S., Kenney, R.H., Kozan, K., & Richardson, J.C. (2022). Moving qualitative synthesis research forward in education: A methodological systematic review. Educational Research Review, 35, 100424 Retrieved March 19, 2023 from https://doi.org/10.1016/j.edurev.2021.100424
• *Mercan Küçükakın, P. (2017). Critical discourse analysis of gender policy in Turkish education:Evidence from policy documents and print media [Doctoral dissertation, Middle East Technical University]. Retrieved February 9, 2023 from https://open.metu.edu.tr/bitstream/handle/11511/26960/index.pdf
• Mercan Küçükakın, P., & Engin-Demir, C. (2022). The compliant wife, the good mother and other normalizing constructions of womanhood: a critical discourse analysis of idealized female identities within Turkish educational policy. Critical Studies in Education, 63(4), 451-467. https://doi.org/10.1080/17508487.2021.189995
• Mercan Küçükakın, P. (2024). Promoting gender equity through teacher education: a comparison of Turkish and American preservice teachers’ perspectives. Kastamonu Education Journal, 32(3), 484-497. https://doi.org/10.24106/kefdergi.1525386
• Miles, M. B., & Huberman A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Noblit, G. W. & Hare, R. D. (1988). Meta- ethnography: Synthesizing qualitative studies. CA: Sage.
• Oxfam. (2004). Pedagogic strategies for gender equality: A beyond access project policy paper, [Online]: Retrieved June 9, 2023 from http://www.oxfam.org.uk/resources/issues/education/downloads/ba_strategies.pdf
• Özdemir, E. ve Balcı Karaboğa, B. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,15(3), 760-781. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/890440 adresinden 22.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Öztan, E. ve Doğan, S. N. (2015). Akademinin cinsiyeti: Yıldız Teknik Üniversitesi örneği üzerinden üniversite ve toplumsal cinsiyet. Çalışma ve Toplum, 46(3). 191-222. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2576149 adresinden 11.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Özkaya, B. ve Kılıç, Ö. U. (2023). Eğitim fakültesi son sınıf öğrencilerinin kariyer kararlılığının yordayıcıları: Kariyer uyum yetenekleri, planlanmış rastlantı becerileri ve toplumsal cinsiyet rolleri. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 6(2), 66-85.
• Pamuk, A. & Muç, K. (2021). Women’s gender roles in history textbooks in Turkey. International Journal of Psychology and Educational Studies, 8(2), 133-147. Retrieved June 9, 2023 from https://ijpes.com/index.php/ijpes/article/view/391
• Pinar, W. F., Reynolds, W. M., Slattery, P. & Taubman, P. M. (2002). Understanding curriculum: An introduction to the study of historical and contemporary curriculum discourses. New York: Peter Lang.
• Pingel, F. (2010). UNESCO Guidebook on textbook research and textbook revision (2. bs.). Paris: UNESCO. Retrieved June 9, 2023 from https://ds.amu.edu.et
• Polat, S. ve Ay, O. (2016). Meta-sentez: kavramsal bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 52-64. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/365967 adresinden 11.2.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Page, M. L. (2017). Teaching in the cracks: Using familiar pedagogy to advance LGBTQ-inclusive curriculum. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 60(6), 677-685.https://doi.org/10.1002/jaal.616.
• Pollock, E. R., Young, M. D., Lubans, D. R., Coffey, J. E., Hansen, V. & Morgan, P. J. (2021). Understanding the impact of a teacher education course on attitudes towards gender equity in physical activity and sport: An exploratory mixed methods evaluation. Teaching and Teacher Education, 105, 103421.
• *Saldıray, A. ve Doğanay, A. (2017). Örtük programda toplumsal cinsiyet: bir ilkokulun örtük programında toplumsal cinsiyete ilişkin nitel bir çalışma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Enstitüsü, Adana Electronic, 12(25), 671-704. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/54863834 adresinden 17.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Sandelowski, M. & Barroso, J. (2007). Handbook for synthesizing qualitative research. Springer Publishing Company.
• Sarıtaş, E. ve Şahin, Ü. (2018). Hayat bilgisi ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 463-477. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/555268 adresinden 22.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Seçgin, F. ve Kurnaz, Ş. (2015). Sosyal bilgiler dersinde toplumsal cinsiyet etkinliklerinin öğrencilerin algı ve tutumlarına etkisi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5, 24-38. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/407696 adresinden 22.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• *Silman, F., Bozcan, E. & Koran, N. (2019). A comparative case study on the perceptions of pre-school teachers on gender roles and practices Psycho-Educational Research Reviews, 8(3), 41-53. Retrieved February 9, 2023 from https://www.perrjournal.com
• Söğüt, S. (2018). Gender representations in high school EFL coursebooks: An investigation of job and adjective attributions. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (3), 1722-1737. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/555031 adresinden 13.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Sönmez, K. ve Dikmenli, Y. (2021). İlkokul sosyal bilgiler ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 10(1), 434-458. http://dx.doi.org/10.30703/cije.732000 adresinden 12.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Şafak, Y. (2015). Eğitimde cinsel çeşitlilik. Eleştirel Pedagoji. 7(37), 40-42.
• Şıvgın, N. ve Deniz, Ü. (2017). Cinsiyet rolleri eğitim etkinliklerinin anasınıfına devam eden 60-72 aylık çocukların toplumsal cinsiyet kalıp yargılarına etkisi. Journal of International Social Research, 10(50), 589-600. https://avesis.gazi.edu.tr/yayin adresinden 22.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Ünal, I. (2015). Çokkültürlü eğitim için mücadelede heteronormativite engeli. Eleştirel Pedagoji. 7(37), 32-36. Taşıtman, A., Sarı, B., Tutumlu R. ve Alp R. (Ed.) (2017). Mor sertifika programı: On yılın hikâyesi. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları
• Taşkın, P. Nayır, F. & Demirdiş, M. (2023). Is privacy enough to exist? LGBT+ Teachers experiences in Turkey. Journal of Homosexuality. 70(11), 2666-2687. https://doi.org/10.1080/00918369.2022.2074332
• Temiz, Z. ve Cin, F. M. (2017). Okul öncesi eğitimde cinsiyet eşitliği üzerine betimsel bir çalışma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 940-965. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/345133 adresinden 22.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Tezer Asan, H. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Fe Dergi, 2, 65-74. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/937722 adresinden 25.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Tsai, T.F.N. (2020). Gender representatıon in mathematıcs textbooks: a case study of mathematics textbooks used in a demonstration school in Chon Buri province, Thailand. Unpublished master thesis, Burapha University, Tayland. Retrieved February 9, 2023 from http://202.28.77.182/dspace/bitstream/1513/160/1/60920228.pdf
• Tunagür, M. (2021). Yedi iklim Türkçe öğretim seti’nde yer alan metinlerin ve resimlerin toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 4(2021 Yunus Emre ve Türkçe Yılı Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Özel Sayısı), 35-44. https://doi.org/10.47948/efad.896330
• UN-United Nations. (2015). Transforming our world: The 2030 Agenda for sustainable development. Resolution adopted by the general assembly on 25 september 2015, A/RES/70/1. New York: UN General Assembly.
• Uğur, M. ve Aydoğdu, E. (2023). Okul yöneticilerinin davranışlarının hegemonik erkeklik ve toplumsal cinsiyet bağlamında incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 24(3), 241-261. Üstündağ Yıldırım, İ. ve Zabun, B. (2024). Eğitimde toplumsal cinsiyet eşitliğinin ana akımlaştırılmasının önemine dair uzman görüşlerinin değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 22(1), 642-659.
• WEF (2023). The global gender gap report 2023. Retrieved March 9, 2023 from https://www.weforum.org/reports/global-gender-gap-report-2023/digest
• Yağan Güder, S. ve Güler Yıldız, T. (2016). Okul öncesi dönemdeki çocukların toplumsal cinsiyet algılarında ailenin rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 31(2), 424-446. http://efdergi.hacettepe.edu.tr adresinden 22.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Yıldırım, İ. E., Ergut, Ö. ve Çamkıran, C. (2017). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği konusundaki farkındalığın belirlenmesine yönelik akademisyenler üzerine bir araştırma. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 1(2), 37-46. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/402840 adresinden 12.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Yıldırım, Ş., Buharalıoğlu, C. ve Yıldırım, A. (2022). Öğretmenlerin toplumsal cinsiyet tutumlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 15(91), 475-492. https://content.ebscohost.com adresinden 17.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Yılmaz, (2022). Sosyal bilgiler eğitimi alanındaki toplumsal cinsiyet ile ilgili araştırmalar üzerine bir meta-sentez çalışması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden.17.2.2023 tarihinde erişilmiştir.
• YÖK (2016). Yükseköğretim kurumlan toplumsal cinsiyet eşitliği tutum belgesi [Higher education institutions gender equality attitude document], https://www.yok.gov.tr/ adresinden 8.4.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Yürek, N. ve Balcı Karaboğa, A. (2018). Türkçe ders kitaplarında hegemonik erkeklik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 956-987. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/605793 adresinden 11.2.2023 tarihinde erişilmiştir.