Türkiye’deki Okullarda Siber Zorbalık: Bir Literatür Değerlendirmesi

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 30, 91 - 106, 01.10.2017

Dilek Melike Uluçay Gizem Melek

https://doi.org/10.5824/1309-1581.2017.5.005.x

Öz

Eğitim teknolojilerinin gelişmesi, İnternet ve mobil cihazların kullanımının okul yaşantısının bir parçası haline gelmesi, siber zorbalık vakalarının artmasına sebep olmuştur. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de öğrenciler arasında hızla yaygınlaşmaya başlayan siber zorbalık kavramını açıklamak, ülkemizdeki görülme sıklığını incelemek, siber zorbalığa etki eden faktörleri ve siber zorbalığın etkilerini tartışmaktır. Bu amaçla Türkiye’de konuyla ilgili yapılmış çalışmalar Ulakbim-DergiPark veri tabanı üzerinden anahtar kelimeyle taranmış, sonucunda öğrenciler ve siber zorbalık bağlamında gerçekleştirilmiş olan 31 çalışmaya ulaşılmıştır. İncelenen çalışmalar içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre siber zorbalık okullarda hızla artmaya devam etmektedir. Bu hızlı artışın sebepleri arasında öğrenciler ile birlikte ebeveynlerin, öğretmenlerin ve okul idaresinin konuyla ilgili bilgi ve farkındalık düzeylerinin etkili olduğu saptanmıştır. Bu bağlamda önleyici faaliyetler arasında hem öğrencilere, hem öğretmen ve ebeveynlere konuyla ilgili eğitim, seminer ve rehberlik hizmetlerinin verilmesi gerektiği çalışmalarda sıkça vurgulanan konular arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Siber zorbalık, okullarda siber zorbalık, literatür değerlendirmesi

Cyberbullying at Schools in Turkey: A Literature Review

Öz

Developments in educational technologies, usage of the Internet and mobile devices as a part of school life have resulted inincreased number of cyberbullying cases. The purpose of the study is to explain the term cyberbullying, to analyze the frequency of cyberbullying attempts among students in Turkey and to discuss the causes and effects of the concept. For the puposes of the study a literature research was conducted using Ulakbim-DergiPark database with the key word cyberbullying. As a result, 31 journal articles were analyzed with content analysis in terms of the limited scope. The research illustrated that cyberbullying has been increasing among students in Turkey. It is revealed that knowledge and awareness level of students, parents, teachers and school administratives is influential on this rapid increase. Therefore, providing trainings, seminars and guidence for students teachers and parents is suggested as the preventing activities in the articles frequently.

Anahtar Kelimeler

Cyberbullying, Cyberbullying at schools, literature review

Kaynakça

• Akbaba, S. (2012). Psikolojik sağlığı koruyucu rehberlik. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Akbaba, S. & Eroğlu, Y. (2013). İlköğretim öğrencilerinde siber zorbalık ve mağduriyetin yordayıcıları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 105-121.
• Akça, E.M., Sayımer, İ., Salı, J.B., Başak, E.B. (2014). Okulda siber zorbalığın nedenleri, türleri ve medya okuryazarlığı eğitiminin önleyici çalışmalardaki yeri. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi, 2, 17-30.
• Aktan, E.& Çakmak, V. (2015). Halkla ilişkiler öğrencilerinin sosyal medyadaki siber zorbalıkduyarlılıklarını ölçmeye ilişkin bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3(2), 159-176.
• Altundağ, Y. (2016). Lise öğrencilerinde sanal zorbalık ve problemli internet kullanımı ilişkisi. Online Journal Of Technology Addiction & Cyberbullying, 3(1), 27-43.
• Arıcak, T., Siyahhan, S.,Uzunhasanoğlu, A.,Sarıbeyoğlu ,S., Çıplak, S., Yılmaz,N.,& Memmedov,C .(2008). Cyberbullying among Turkish adolescents. Cyberpsycology and Behavior, 11 (3) ,253-261.
• Arıcak, O.T. (2009). Psychiatric symptomatology as a predictor of cyberbullying among university students. Eurasian Journal of Educational Research, 34, 167-184.
• Ayas, T. & Horzum, M. B. (2012). İlköğretim Öğrencilerinin Sanal Zorba ve Mağdur Olma Durumu. İlköğretim Online, 11(2), 369-380.
• Belsey, B. (2007). Cyberbullying: A real and growing threat. ATA Magazine, 88(1), 14-21.
• Breivik, K. & Olweus, D. (2006). Children of divorce in a Scandinavian welfare state: Are they less affected than US children? Scandinavian Journal of Psychology, 47, 61-74.
• Cantone, E., Piras, A. P., Vellante, M., Preti, A., Daníelsdóttir, S., D’Aloja, E. &Bhugra, D. (2015). Interventions on bullying and cyberbullying in schools: A systematic review. Clinical practice and epidemiology in mental health: CP & EMH, 11 (Suppl 1 M4), 58-76.
• Çetin, B., Eroğlu, Y., Peker, A., Akbaba, S. & Pepsoy, S. (2012). Ergenlerde ilişkisel-karşılıklı bağımlı benlik kurgusu, siber zorbalık ve psikolojik uyumsuzluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 637-653.
• Çetin, B., Peker, A., Eroğlu, Y. & Çitemel, N. (2011). Siber zorbalığın bir yordayıcısı olarak ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar: ergenler için bir ön çalışma.International Online Journal of Educational Sciences, 3(3), 1064-1080.
• Dilmaç, B. & Aydoğan, D. (2010). Parental attidutes as a predictor of cyberbullying among primary school childen. International Journal of Human and Social Sciences, 79, 547-553.
• Dilmaç, B. (2009). Sanal zorbalığı yordayan psikolojik ihtiyaçlar: lisans öğrencileriiçin bir ön çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1291-1325.
• Erdoğan, Ö. & Uçukoğlu, H. (2011). İlköğretim okulu öğrencilerinin anne-baba tutumu algıları ile atılganlık ve olumsuz değerlendirilmekten korkma düzeyleri arasındaki ilişkiler. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 51-72.
• Erdur-Baker, Ö.,& Tanrıkulu, İ. (2010). Psychological consequences of cyber bullying experiences among Turkish secondary school children. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 2771– 2776. doi:10.1016/j.sbspro.2010.03.413
• Eroğlu, Y. (2011). Koşullu Öz-Değer Riskli İnternet Davranışları ve SiberZorbalık/Mağduriyet Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya, Türkiye.
• Karasar, N. (2004). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kert, S.B.& Şahiner, A. (2016). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri öğretmenliği bölümü 4. Sınıf öğrencilerinin sanal zorbalık hakkındaki farkındalık durumlarının farklı değişkenlerce incelenmesi. Journal of Instructional Technologies & Teacher Education, 5(3), 127-134.
• Kestel, M.,& Akbıyık, C. (2016). Siber zorbalığın öğrencilerin akademik, sosyal ve duygusal durumları üzerindeki etkisinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 844-859.
• Kowalski, R. M., & Limber, S. P. (2007). Electronic bullying among middle school students. Journal of Adolescent Health, 41, 22-30.
• Lacey, B. (2007). Social Aggression: A study of internet harassment. Unpublished doctoral dissertation, Long Island University, ABD.
• Olweus, D. (1991). Bully/victim problems among schoolchildren: Basic facts and effects of a school based interventionprogramme. In D. Pepler & K. Rubin (Eds.), The development and treatment ofchildhood aggression (pp. 411-448). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Olweus, D. (1999). Norway. In P.K. Smith, Y. Morita, J. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano, P. Slee (Eds.), The nature of school bullying: A cross-national perspective (pp. 7-27). London: Routledge.
• Özdemir, M. & Akar, F. (2011). Lise öğrencilerinin siber-zorbalığa ilişkin görüşlerinin bazı değişkenler bakımından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(4), 605-626.
• Pamuk, M. ve Bavlı, B. (2013). Ergenlerin Sanal Zorbalıklarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,32(1), 321-338.
• Peker, A., Eroğlu, Y., Ada, Ş. (2015). Ergenlerde Siber Zorbalığın ve Mağduriyetin Yordayıcılarının İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 12 (2), 185-206.
• Peker, A. ve İskender, M. (2015). İnsani Değerler Yönelimli Psiko-Eğitim Programının Siber Zorbalık Üzerindeki Etkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 11-22.
• Rigby, K. (1997). Bullying in schools, and what to do about it. London: Jessica Kingsley.
• Rigby, K. (2002). New perspectives on bullying. London: Jessica Kingsley.
• Roland, E. & Idsİe, T. (2001). Aggression and bullying. Aggressive Behaviour, 27, 446–462.
• Serin, H. (2012). Ergenlerde Siber Zorbalık/Siber Mağduriyet Yaşantıları ve Bu Davranışlara İlişkin Öğretmen ve Eğitim Yöneticilerinin Görüşleri. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şahin, M., Sarı, S.V., Özer, Ö.,& Er, S.H. (2010). Lise öğrencilerinin siber zorba davranışlarında bulunma ve maruz kalma durumlarına ilişkin görüşleri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 21, 257-270.
• Slonje, R. & Smith, P.K. (2008). Cyberbullying: Another main type of bullying? Scandinavian Journal of Psychology, 49, 147-154.
• Smith, P.K. & Sharp, S. (Eds.). (1994). School bullying: Insights and perspectives. London: Routledge.
• Şahin, M., Sarı, S.V., Özer, Ö. ve Er, S.H. (2010). Lise öğrencilerinin siber zorba davranışlarda bulunma ve maruz kalma durumlarına ilişkin görüşleri, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 257-270.
• Tamer, N.,& Vatanartıran, S. (2014). Ergenlerin teknolojik zorbalık algıları.Online Journal Of Technology Addiction & Cyberbullying, 1 (2), 1-20.
• Taylan, H. H., Aydin, F., ve Topal, M. (2017). Ortaokul öğrencilerinin sanal zorba olma durumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Sakarya ili örneği.Online Journal of Technology Addiction & Cyberbullying,4(1), 41-59.
• Topçu, Ç.& Baker, Ö.E. (2016). Zorbalığa uğrayan ergenlerin yardım alma davranışı ve yardım kaynakları.Ege Eğitim Dergisi,17(1), 127-145.
• Uçanok, Z., Karasoy, D. ve Durmuş, E. (2011). Yeni bir akran zorbalığı türü olarak sanal zorbalık: Ergenlerde yaygınlığı ve önemi. Yayınlanmamış TÜBİTAK Proje Raporu, Proje No: 108K424. Ankara: TÜBİTAK.
• Uysal, İ., Duman, G., Yazıcı, E., Şahin, M. (2014). Öğretmen adaylarının siber zorbalık duyarlılıkları ve siber zorbalık duyarlılık ölçeğinin bazı psikometrik özellikleri.Ege Eğitim Dergisi,15(1), 191- 210.
• Valkenburg, P. M., & Soeters, K. E. (2001). Children’s positive and negative experiences with the internet. Communication Research, 28, 652-675.
• Watts, L.K., Wagner, J., Velasquez, B., Behrens, P.I. (2017). Cyberbullying in higher education: A literature review. Computers in Human Behavior, 69, 269-274.
• Whitney, I. &Smith, P.K. (1993). A survey of the nature and extent of bullying in junior/middle and secondary schools. Educational Research, 35, 3-25.
• Willard, N.E. (2007). Cyberbullying and cyberthreats. USA: Research Pres.
• Yaman, E. ve Peker, A. (2012). Ergenlerin siber zorbalık ve siber mağduriyete ilişkin algıları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 819-833.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (6. baskı) Ankara: Seçkin Yayıncılık.