“"The Kispet is Half of the Wrestler": The Utilization of Cinematic Art in the Transmission of Cultural Heritage through the Example of the Film "Kıspet"

Yıl 2024, , 888 - 907, 30.08.2024

Kadirhan Özdemir

https://doi.org/10.34083/akaded.1507793

Öz

Culture establishes itself within the realm of art through unique codes. Cinema, as one of these art forms, is associated with symbols and concepts embedded in the cultural memory of society. Directors and screenwriters frequently reference this memory in their works. The relationship between folklore and films, which are part of visual culture, fundamentally rests on these cultural references. This article examines the role of cinema in the transmission of cultural heritage through the short film “Kıspet.” The film’s script was written by Necip Güleçer and Harun Korkmaz, with Harun Korkmaz also serving as the director. “Kıspet” was supported by the Ministry of Culture and Tourism’s Directorate General of Cinema and the Oil Wrestling Union. The plot centers on a boy named Hamza, living in a village in Antalya, who dreams of becoming a chief wrestler. The film is analyzed within the context of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, signed to prevent cultural homogenization, considering the cultural elements it embodies. The purpose of this article is to elucidate the role of the codes related to the tradition of oil wrestling, as used in the film “Kıspet,” in preserving and transmitting cultural heritage to future generations. Methodologically, the study employs film analysis and literature review. Additionally, netnographic analysis was conducted by examining Harun Korkmaz’s interviews and news related to the film. The findings indicate that the film “Kıspet” effectively portrays Turkish traditional oil wrestling culture through the medium of cinema, serving as a practical example of folklore in the transmission of cultural heritage. By emphasizing the significance of the tradition surrounding oil wrestling, the film enhances viewers’ connection to cultural heritage while also functioning as a tool for passing this heritage to future generations. These findings underscore the potential of cinema as a significant medium for the preservation and transmission of cultural heritage.

Anahtar Kelimeler

Cultural Sustainability, Intergenerational Transmission, Traditional Sports, Short Film, Oil Wrestling

“Kıspet Pehlivanın Yarısıdır” : Kültürel Miras Aktarımında Sinema Sanatından Yararlanma Örneği Olarak “Kıspet” Filmi

Öz

Kültür, sanat alanında kendine özgü kodlarla varlık gösterir. Sinema bu sanat dallarından biri olarak toplumun kültürel belleğinde yer etmiş semboller ve kavramlarla ilişkilendirilir. Yönetmenler ve senaristler, eserlerinde bu kültürel belleğe sıkça atıfta bulunurlar. Halk bilimi ile görsel kültürün bir parçası olan filmler arasındaki ilişki, bu kültürel kodlara yapılan atıflara dayanır. Makalede, kültürel mirasın aktarımında sinema sanatının rolü “Kıspet” adlı kısa film üzerinden incelenmektedir. Senaryosunu Necip Güleçer ve Harun Korkmaz’ın yazdığı ve yönetmenliğini Harun Korkmaz’ın üstlendiği “Kıspet” kısa filmi Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü ile Yağlı Güreş Birliği tarafından desteklenmiştir. Filmin konusunu Antalya’nın bir köyünde yaşayan Hamza adında bir çocuğun başpehlivan olma hayali oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında ele alınan film, taşıdığı kültürel unsurlar göz önünde bulundurularak kültürde tek tipleşmenin önüne geçmek üzere imzalanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi bağlamında değerlendirilmiştir. Makalenin amacı, “Kıspet” adlı filmde kullanılan yağlı güreş geleneğine ilişkin kodların kültürel mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından nasıl bir rol oynadığını ortaya koymaktır. Bu çalışmada, yöntem olarak içerik analizi ve literatür taramasının yanı sıra, Harun Korkmaz’ın röportajları ve filmle ilgili haberler üzerinden netnografik analiz uygulanmıştır. Bulgular, “Kıspet” filminin Türk geleneksel yağlı güreş kültürünü sinema sanatı aracılığıyla başarılı bir şekilde işlediğini göstermektedir. Film, kültürel mirasın aktarımında iyi bir uygulamalı halk bilimi örneği olarak değerlendirilmektedir. “Kıspet” filmi, yağlı güreş etrafında oluşan geleneğin önemini vurgulayarak izleyicilerde kültürel mirasa olan bağlılığı artırırken, gelecek nesillere de bu mirası aktarma konusunda bir araç olarak işlev görmektedir. Bu bulgular, sinema sanatının kültürel mirasın korunması ve aktarılmasında önemli bir rol oynayabildiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Sürdürülebilirlik, Kuşaklararası Aktarım, Geleneksel Spor, Kısa Film, Yağlı Güreş

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2011). Kültür Endüstrisi-Kültür Yönetimi. (Çev.: Nihat Ülner- Mustafa Tüzel- Elçin Gen). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akın, B. (2018). “Kültürel Bellek ve Müzik”. Eurasian Journal of Music and Dance, 13, 101-117.
• Altay, Ö. (1999). Kırkpınar 1999-638. Tarihi Kırkpınar Güreşleri ve Kültür Etkinlikleri. Edirne: Mert Ofset.
• Altınölçek, S. (2010). “Güreş Karşılaşmalarında Müziğin Yeri ve Önemi”. Acta Turcica, 1, 321-328.
• Aslan, N. (2004). “Şekil Değiştirme Motifinin Anlatılarımızdaki Bazı Yansımaları Üzerine”. Millî Folklor, 16(64), 37-43.
• Assmann, J. (2015). Kültürel Bellek. (Çev. Ayşe Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Atabeyoğlu, C. (2000). Geleneksel Türk Güreşi ve Kırkpınar. İstanbul: Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Yayınları.
• Başaran, F. N. & Gürcüm, B. H. (2011). “The Yağlı Güreş Tradition in Kırkpınar and the Last Master of Kıspet-Making”. Folk Life: Journal of Ethnological Studies, 49(2), 103-24.
• Bilar, E. (2005). Yazılı Kültürden Dijital Kültüre Kırkpınar. Edirne: Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi Yayınları.
• Bilgin, O. (1994). Kırkpınar Deyince. Ankara: Motif Basım.
• Coşkun, M. Y. (2011). “Er Meydanı/Heroes’ Arena”. Pehlivan: Kırkpınar Yağlı Güreşleri/Kırkpınar Oil Wrestling içinde. (ed. Doğanay Çevik). Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı: Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü”/Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism: Directorate General of Research and Training.
• Çavga, M. & Aygün, Ö. (2013). Edirne ve Kırkpınar. İstanbul: Puslu Yayıncılık.
• Çevik, D. (2011). “Pehlivan”. Pehlivan: Kırkpınar Yağlı Güreşleri/Kırkpınar Oil Wrestling içinde. (ed. Doğanay Çevik). Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı: Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü”/Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism: Directorate General of Research and Training.
• Delice, H. (2011). Kırkpınar Türklerde Spor Anlayışı ve Kırkpınar Ruhu. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Dervişoğlu, M. (2018). “Türk Güreşinde Kispet, Kispet Ustalığı ve Kispet Üzerine İnanışlar”. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8(16), 204-222.
• Erdem, H. (2009). Doğuşundan Günümüze Kırkpınar Güreşleri. Edirne: Ceren Yayıncılık.
• Gökyay, O. Ş. (2006). Dede Korkut Hikâyeleri. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Gül, M. vd. (2015). “Lost Tradition in Kirkpinar Oil Wrestling: Importance of Kispet and Ceremony of Kispet Wearing”. International Journal of Wrestling Science, 5(1), 52-55.
• Gümüş, A. (1990). Kırkpınar Güreşleri. Ankara: Özkan Matbaacılık.
• Gündüz Alptürker, İ. (2022). “Derviş Zaim’in Devir Filminin Halk Bilimi Açısından Değerlendirilmesi: Yünüm Böğet Şenliği”. Millî Folklor, 17(135), 119-134.
• Güven, Ö. (1992). Türklerde Spor Kültürü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Güvenç, A. Ö. (2020). Folklor ve Sinema. Ankara: Ötüken Neşriyat.
• Kabaçam, B. (2024). “El Sanatı Geleneğinde Usta-Çırak İlişkisi: Yaşayan İnsan Hazineleri Örneği”. Millî Folklor, 18(142), 100-111.
• Kahraman, A. (1989a). Cumhuriyete Kadar Türk Güreşi-Cilt 1. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kahraman, A. (1989b). Cumhuriyete Kadar Türk Güreşi-Cilt 2. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kahraman, A. (1997). Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi (1924-1951) Kırkpınar Güreşleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kalaycı Durdu, B. (2011). “Cazgır”, Pehlivan: Kırkpınar Yağlı Güreşleri/Kırkpınar Oil Wrestling içinde. (ed. Doğanay Çevik). Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı: Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü”/Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism: Directorate General of Research and Training.
• Kar, Z. (2003). Er Meydanı Kırkpınar Geleneksel Yağlı Güreşleri. Edirne: Mart Matbaacılık.
• Kaya, K. (1985). Yaşayan Kırkpınar. İstanbul: Yaylacık Matbaası.
• Kaygusuz, M. vd. (2019). “Kültürel Mirasımız Yağlı Güreş Sporunun Geleneksel Giysisi Kispet”. Akademikbakış Dergisi, 72, 147-166.
• Köse, M. (1990). Edirne-Kırkpınar ve Yağlı Güreş. Edirne: Polat Ofset.
• Küçük, M. A. (2020). “Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Geleneğinde Don Değiştirme”. Bilig, 94, 97-122.
• Mirzaoğlu, F. G. (2002). “Savaş Alanlarından Musıkî Meclislerine Cengi Harbî”. Türkbilig, 3, 45-52.
• Münüsoğlu, H. (2017). Kültürel Bellek Bağlamında İmrozlu Kimliği Üzerine Etnografik Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkbilim Anabilim Dalı Doktora Tezi. Ankara.
• Oğuz, M. Ö. (2008). UNESCO ve Geleneğin Ustaları. Millî Folklor, 77, 5-10.
• Oğuz, M. Ö. (2018). Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Ögel, B. (1987). Türk Kültür Tarihine Giriş. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Pultar, G. (2019). “Antik Bellek Tekniğinden Bellek Çubuğuna Doğru Kültürel Belleğin Kavramsal Temelleri”. (Hzl: P. Şahin Tekinalp ve G. Gökalp Alpaslan). Kültürel Bellek içinde. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Tepeköylü, İ. (2016). “Halk Edebiyatı Anlatı Türlerinin Uygulamalı Halk Bilimi Bağlamında Türk Sinemasındaki İzdüşümleri”. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(4), 1001-1014.
• Url-1: Kıspet Filmi, https://www.youtube.com/watch?v=Xm_6iYKEuEg (Erişim Tarihi: 02.04.2024)
• Url-2: Kıspet, https://www.kameraarkasi.org/yonetmenler/kisafilmler/kispet.html (Erişim Tarihi: 02.04.2024)
• Url-3: Kırkpınar Oil Wrestling Festival, https://ich.unesco.org/en/RL/krkpnar-oil-wrestling-festival-00386 (Erişim Tarihi: 25.03.2024)
• Url-4: Bir Vefa Borcu: Kıspet, https://www.aksam.com.tr/cumartesi/bir-vefa-borcu-kispet/haber-1236434 (Erişim Tarihi: 02.04.2024)
• Url-5: Türkiye Güreş Federasyonu Yağlı Güreş Müsabaka Talimatı Taslağı, https://shgm.gsb.gov.tr/Public/images/SGM/Federasyon/19529yagli%20gures%20musabaka%20talimati.pdf (Erişim Tarihi: 23.04.2024)
• Url-6: Son Kıspet Ustası İrfan Şahin, https://www.youtube.com/watch?v=ERBPg3YV_ho&t=1302s (Erişim Tarihi: 19.05.2024)
• Uyanıker, N. (2019). Türklerde Güreş Kültürü ve Kırkpınar Güreşleri. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Yazoğlu, A. (TY). Balkanlarda Türk Yağlı Güreşleri Kırkpınar I. YY: Özofset Yayınları.
• Yıldız, T. (2012). “‘Piyasadan Endüstriye Melodramdan Mitolojiye’ Sinemanın Yarım Kalan Hikâyesi:1950-1980 Yılları Arasında Türk Sinema Eleştirisi”. Millî Folklor, 96, 148-156.
• Yılmaz, A. E. (2021). “İftarlık Gazoz Filmi Örneğinde Sinemada Kültür Koruma Yaklaşımları”. Folklor/Edebiyat Dergisi, 107, 799-812.
• Yılmaz, T. (1995). Tarihi Kırkpınar Güreşleri. İstanbul: Edirne Belediyesi Kültür Yayınları.
• Yılmaz, T. (2006). Kırkpınar Yağlı Güreşleri. Edirne: Edirne Belediyesi Yayınları.