Fuzulî'nin Şiirlerinde Sıra Dışı Bir Anlam Kopyası Örneği: Ancak Et-

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 288 - 295, 30.08.2019

Metin Samancı

https://doi.org/10.34083/akaded.592285

Öz

Üç dilin konuşulduğu bir muhitte
yetişen Fużūlî’nin şiir dili yaşadığı çevrenin etkisiyle Osmanlı şairlerinden
farklıdır. Şiir yazabilecek seviyede Arapça ve Farsçaya hâkim olan şairin
Türkçesi zaman zaman bu dillerin etkisi altındadır. Bu nedenle onun şiirlerinde
Türkçenin yapısına uymayan kullanımlarla karşılaşmak mümkündür.

Bu çalışmada Fużūlî’nin şiirlerinde
geçen sıra dışı bir yapı söz konusu edilmiştir. Fużūlî’nin şiirlerinde ancak
et-/eyle- şeklinde yer alan fesahate aykırı bir ifadenin varlığı tespit
edilmiştir. Bu ifadenin, ancak kelimesinin ‘fakat’ anlamından ziyade ‘o kadar,
o derece’ anlamlarından hareketle ve Osmanlı şiirinde yeter et- şeklinde
karşılık bulan Farsça bes kerden ifadesinin tesiriyle oluştuğu tespit
edilmiştir.

Çalışmada bu ifadeye ‘son vermek;
bırakmak; vazgeçmek, bu kadarla yetinmek’ gibi anlamlar verilmesi gerektiği
sonucuna varılmıştır. Araştırmacıların bir kıyaslama yapabilmesi için dil içi
çeviri içeren neşirlerde ifadeye verilen karşılıklar da sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Anlam Kopyası, Calque, Fuzuli

Kaynakça

• AYAN, Hüseyin, (1981) (Haz.) Fużūlì Leylâ vü Mecnûn, Dergâh Yayınları, Türk Klasikleri: 5, İstanbul.CLAUSON, Sir, Gerard, (1972) An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford Uni-versity Press, Londra.DİLÇİN, Cem, (1983) Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları: 503, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.DİLÇİN, Cem, (2010) Fużūlì’nin Şiiri Üzerine İncelemeler, Kabalcı Yayınevi: 353; İnceleme Dizisi: 59, İstanbul.DOĞAN, Muhammet Nur, (2000) Fużūlì Leyla ve Mecnun - Metin Düz Yazıya Çeviri ve Açıklamalar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.EKER, Süer, (2010) “Türkçe Farsça İlişkilerinde Anlam Kopyaları Üzerine Notlar”, Prof. Dr. M. Cihat ÖZÖNDER’in Anısına Sosyoloji Yazıları I, Ankara.İMER; Kâmile, vd, (2011) Dilbilim Sözlüğü, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.KARAAĞAÇ, Günay, (2013) Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.KOCATÜRK, Vasfi Mahir, (1943) Fużūlì - Leyla ile Mecnun, Ahmet Halit Kitabevi, Türk Klasikleri Serisi: 2, İstanbul.MAZIOĞLU, Hasibe, (1989) Fużūlì ve Türkçe Divanı’ndan Seçmeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.ONAN, Necmettin Halil, (1956) Fużūlì Leylâ ile Mecnun, Ankara Maarif Vekâleti, Türk Kültür Eserleri: 1, Ankara.SAMANCI, Metin, (2019) Fuzûlî’nin Anlam Dünyası - Anahtar Kelimeler ve Kavramlar Sözlüğü, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı Doktora Tezi, (Danışman: Prof. Dr. Ömer Zülfe) İstanbul.TARLAN, Ali Nihat, (2008) Fużūlì Dîvânı Şerhi, Akçağ Yayınları, İstanbul.TOPAL, Mesut, (2013) Dakâyıku’l-Hakâyık (İnceleme - Metin), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.TOPALOĞLU, Ahmet, (1989) Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, Ötüken Yayınları, İstanbul.VARDAR, Berke vd., (1998) Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual Yayınları, İstanbul.ZÜLFE, Ömer, (2018) “Fużūlì’de Söz Kalıpları”, Bir Devr-i Kadim Efendisi Prof. Dr. Tahir ÜZGÖR’e Armağan, Editörler: Üzeyir Aslan, Hakan Taş, Ömer Zülfe. ZÜLFE, Ömer, (2015) “Yeter” Kelimesinin Fesahate Aykırı Bir Kullanımı Üzerine”, M. Ali TANYERİ Anısına Makaleler, Ülke Kitapları, İstanbul.