Nazîr İbrâhîm’in Câmi‘ü’l-hikâyât Tercümesinde Kaynaklar Meselesi

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 4, 221 - 242, 26.12.2019

Müjgan Çakır

https://doi.org/10.34083/akaded.650585

Öz

Avfî’nin
meşhur hikâye derlemesi Cevâmi‘ü’l-Hikâyât’ın
İbn Arabşâh, Ahmed, Abdullâh Bahâyî Efendi, Celâlzâde Sâlih gibi kişiler
tarafından kısmen veya tamamen tercümelerinin yapıldığı bilinmektedir. Bu
eserin muhtasar tercümelerinden biri 18. asrın meşhur Edirneli şairlerinden
Nazîr ve Nazîrâ mahlaslarıyla yazdığı şiirleri yanında birçok dinî ve tasavvufî
içerikli eserleri olan Nazîr İbrâhîm’e aittir. Nazîr İbrâhîm kısmen metni
tercüme ederken Avfî’nin yararlandığı bazı kaynakları doğal olarak eserinde
zikretmiştir. Fakat bunların yanında kendisinin az da olsa yeni kaynaklardan
faydalandığı ve bir takım ilavelerde bulunduğu anlaşılmaktadır. Nitekim
metninin giriş kısmında bu durumu yani yeni hikâyeler ilave ettiğini de
belirtmektedir. Bu makalede eserde geçen kaynak isimleri üzerinden Nazîr
İbrahîm’in metne ne derece katkıda bulunduğu tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Avfî, hikâye, Cevâmi‘ü’l-hikâyât

Kaynakça

• Abdullâh Bahâyî Efendi (2018b). Cevâmi‘ü’l-Hikâyât ve Levâmi‘ü’r-Rivâyât Tercümesi (Üçüncü Kısım’ın 2-16. Bâbları Arası) (İnceleme-Metin). hzl. Tuncay Bülbül. Kayseri.
• Abdülkerim Kuşeyrî (2012). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi. hzl. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yay.
• Aslantürk, Ayşe Hümeyra (2006). “Nesefî, Necmeddin”. İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 571-3.
• Aydar, Hidâyet (2009). “Sevâtıu’l-ilhâm”. İslam Ansiklopedisi. C. 36. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 582-3.
• Banu Musaffâ Kerîmî (Ferverdîn 1354). “Menâbi‘-i Gomşode-i Cevâmi‘ü’l-hikâyât”. Kitâbşinâsîhâ. C.3: 38-45.
• Bedr-i Dilşâd (1997). Murâd-nâme. hzl. Adem Ceyhan. 2 C. İstanbul: MEB Yay.
• Bursalı Mehmed Tahir (2016). Osmanlı Müellifleri. hzl. M. A. Yekta Saraç. C. 1. Ankara: TÜBA Yay.
• Bülbül, Tuncay (2018a). “Abdullah Bahâyî Efendi ve Cevâmi‘ü’l-Hikâyât ve Levâmi‘ü’r-Rivâyât Tercümesi”. International Journal of Languages Education and Teaching. 8(1): 540-55.
• Celâl-zâde Sâlih Çelebi (2017). Cevâmi‘ü’l-hikâyât ve Levâmi‘ü’r-rivâyât Tercümesi (İnceleme-Metin). hzl. Tuncay Bülbül. Nevşehir.
• Cerrahoğlu, İsmail (2002). “Kelbî, Muhammed b. Sâib”. İslam Ansiklopedisi. C. 25.İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 205-6.
• Çatıkkaş, Atâ (1999). Ahmet Midhat’ın Kelile ve Dimne Tercümesi Hulâsa-i Hümâyunnâme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Edirneli Ahmed Bâdî Efendi (2004). Armağan. hazl. Süreyya Ali Beyzadeoğlu-Müberra Gürgendereli-Fatih Günay. Harvard Üniversitesi Yay.
• Filibeli Alâaddîn Ali Çelebi (2017). Hümâyûn-nâme (İnceleme-Metin). hzl. Tuncay Bülbül. Ankara: TÜBA Yay.
• Güleç, İsmail (2008). Türk Edebiyatında Mesnevî Tercüme ve Şerhleri. İstanbul: Pan Yay.
• Kaçar, Mücahit (2008). “Solakzâde Hemdemî’nin Fihrist-i Şâhân’ına Nazîr’in Zeyli”. Tarih Dergisi. 48 (2): 29-45.
• Karagözoğlu, Hümeyra (2007). “Bir Yazma Eser Üzerine: Terceme-i Cevâmiu’l-hikâyât ve Levâmiu’r-rivâyât”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 32: 245-52.
• Kâtip Çelebi (2008). Keşfü’z-zunûn. Arapçadan tercüme eden Rüştü Balcı. C.1. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Kavruk, Kavruk-Elçi, Fatih (2018). Celâl-zâde Salih Çelebi’nin Cevâmi‘ü’l-Hikâyât ve Levâmi‘ü’r-Rivâyât’ı1. Ankara.
• Öztürk, Mustafa- Mertoğlu, M. Suat (2013). “Zemahşerî”. İslam Ansiklopedisi. C. 44. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 235-8.
• Sarı Abdullah Efendi. Mesnevî-i Şerîf Şerhi. Cild-i evvel. 1288.
• Sedîdeddîn Muhammed Avfî (1352). Cevâmi‘ü’l-hikâyât ve levâmi‘ü’r-rivâyât, Cild-i evvel ez Kısm-ı süvvüm. hzl. Doktor Banu Musaffâ Kerîmî. İntişârât-ı Bünyâd-ı Ferheng-i İran.
• Sedîdeddîn Muhammed Avfî (1372). Cevâmi‘ü’l-hikâyât ve Levâmi‘ü’r-rivâyât. hzl. Doktor Cafer Şiâr. Tahran: Mihran Matbaası.
• Sedîdeddîn Muhammed Avfî (1373). Cevâmi‘ü’l-hikâyât ve levâmi‘ü’r-rivâyât. hzl. Doktor Cafer Şiâr. Tahran: Mihran Matbaası.
• Sona, İbrahim (2016). “Cevâmiu’l-Hikâyât ve Levâmiu’r-Rivâyât’ın Muhtasar Bir Çevirisi: Adlnâme”. Turkish Studies. 11: 391-410.
• Şengün, Necdet (2006). Nazîr İbrahim ve Dîvânı. Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Şengün, Necdet (2007). “Nazîr İbrâhîm-i Gülşenî ve Farklı Bir Kırk Hadis Denemesi (Risâle-i Ehâdis-i Erba‘în-i Sülâsiyye”. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. XI(1): 279-98.
• Şengün, Necdet (2014). “Balkanlarda Edirneli Bir Kadı Şair: Nazîr İbrahim Gülşenî”. Osmanlı İlim, Düşünce ve Sanat Dünyasında Balkanlar. Edirne: İSAV. 607-24.
• Şeşen, Ramazan (1991). “On Beşinci Yüzyılda Türkçeye Tercümeler”. Mimar Sinan Üniversitesi Fen/Edebiyat Fakültesi Dergisi. 1 (1): 213-33.
• Şeşen, Ramazan (1993). “Câhiz”. İslam Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 20-4.
• Toska, Zehra (1989). Türk Edebiyatında Kelile ve Dimne Çevirileri ve Kul Mesûd Çevirisi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Uz, Emin (2017). “İslam Kültüründe Mizah ve Türk Edebiyatındaki Yansımaları: Cevâmi‘ü’l-hikâyât Örneği”. The Journal of Turkic Language and Literature Surveys. 2(1): 20-39.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1958). “Onaltıncı Asır Ortalarında Yaşamış Olan İki Büyük Şahsiyet Tosyalı Celâl Zâde Mustafa ve Salih Çelebiler”. Türk Tarih KurumuBelleten XXII (85-88): 391-441.
• Yapıcı, Uğurtan (2009). Edirneli Mevlevî ve Gülşenî Şairler. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Yazıcı, Tahsin (1993). “Cevâmiu’l-hikâyât”. İslam Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 439-40.
• Yıldırım, Nimet (2012). Fars Edebiyatında Kaynakbilim. Erzurum: Fenomen.
• Zehra-yı Hanleri (1348), Ferheng-i Edebiyât-ı Fârisî, Tahran: İntişârât-ı Bünyâd-ı Ferheng-i İran.