Güngör Dilmen'in Bağdat Hatun Oyununda Demonik Kadın Kurgusu

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 4, 1001 - 1019, 30.12.2020

Ebru Vural Arslan

https://doi.org/10.34083/akaded.807175

Cited By: 1

Öz

Tiyatro insanın doğasını, serüvenini ve yazgısını konu edinir. Tarihî, toplumsal ve kültürel koşulların biçimlendirdiği bu serüven ele alınırken oyun kişilerinin rolleri, içinde bulunulan toplumun değerler sistemini yansıtacak ya da bu sisteme yön verecek biçimde kurgulanır. Cumhuriyetten sonra yazılan tiyatro oyunları incelendiğinde genellikle dramatik yapıyı kuran demonik kadınlar, oyunların ortak unsuru olarak belirir. Güngör Dilmen’in Bağdat Hatun oyununda oyunun başkişisi Bağdat Hatun, itaatsizliği, hırsları ve arzuları nedeniyle çevresindekileri yıkıma uğratan demonik bir kadın olarak kurgulanır. Ataerkil toplum düzeninin yapısını ve ahlaki değerlerini tehdit eden Bağdat Hatun, arzularını dizginleyemediği için kendi sonunu da hazırlamış olur. Cennetten kovulma mitlerine, erken dönem anlatı türlerine ve tiyatro dışındaki modern anlatılara bakıldığında da kadın, genellikle baştan çıkaran kişi konumunda yer alır. Bu çalışmada kadına getirilen kötücül bakışın kaynakları, kolektif bilinçdışının ürettiği demonik kadın imgesinin bu oyundaki yansıması, ayrıca Türk mitolojisinde yer alan Erlik Han, Kam ve büyü yapma gibi ögelerin bu dönüşüme olan katkısı belirlenmeye çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Güngör Dilmen, Bağdat Hatun, demonik kadın, femme fatale

Demonıc Woman Fıctıon In Gungor Dılmen’s Play, Bagdat Hatun

Öz

Theatre discusses the nature, adventure and destiny of human. While this adventure shaped by historical, social and cultural conditions is discussed the roles of the players are fictionalized in a way that reflects or directs the values system of the society in which they are involved. When the theater plays written after the republic are examined, demonic women, who usually establish the dramatic structure, appear as the common element of the plays. In Gungor Dilmen's play Bagdat Hatun, Bağdat Hatun, the chief of the play, is fictionalized as an demonical woman who destroys those around her because of her disobedience, ambitions and desires. Bagdat Hatun, threatening the structure and moral values of the patriarchal social order, also prepares her own end because she cannot restrain her desires. When looked at the myths of expulsion from heaven, in the early narrative genres, and in modern narratives outside the theatre, the woman is often the seducer. In this study, the sources of the evil look brought to women, the reflection of the image of the demonic woman produced by the collective unconscious in this play, as well as the contribution of elements such as Erlik Han, Kam, and magic making in Turkish mythology to this transformation will be tried to be determined.

Anahtar Kelimeler

Gungor Dilmen, Bagdat Hatun, demonic woman, femme fatale

Kaynakça

• Akyıldız Ercan, Cemile (2013). Mitolojide Çocuk Katili Kadınlar: Lilith, Lamia, Medea. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turk, Vol. 5, No. 1. 89-103.
• Aslan, Celal (2018). Güngör Dilmen’in Bağdat Hatun Oyununun Dramatik Yapısı ve İçerik Analizi. Milli Eğitim. S. 217 Kış, 167-178.
• Berktay, Fatma (2010). Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları.
• Beyânî, Şîrîn (2018). Moğol Dönemi İran’ında Kadın. (Çev. Mustafa Uyar) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Campbell, Joseph (2020). Tanrıçalar ve Tanrıça’nın Dönüşümleri. (Çev. Nur Küçük) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Dicle, Esra (2019). Medea, Zehra, Mediha/ Her Şey Değişir Kadının Yazgısı Değişmez. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 379-407.
• Dilmen, Güngör (1982). Bağdat Hatun. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Dilmen, Güngör (2007). Keçitürküsü (Tiyatroda Şiir). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî. (2000). Ibn Battûta Seyahatnâmesi I. Cilt. (Çev. A. Sait Aykut). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Eren, Hasibe (2010). Güngör Dilmen’in Bağdat Hatun Adlı Oyunun Edebi Tahlili, Yapı Bozum Tekniği Uygulaması ve Bağdat Hatun Karakterinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erhat, Azra (2010). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gezgin, İsmail (2011). Sanatın Mitolojisi. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Güneş, Mehmet (2019). İhtirasın Bedeli Bağdat Hatun Piyesinde İntikam Peşinde İki İnsan: Togay ve Bağdat Hatun. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. TAED-66 Eylül, 213-224.
• Güngör, Yüsra (2019). Güngör Dilmen’in Tiyatrolarında Kadın. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları.
• İnan, Abdülkadir (2017). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Jung, Carl Gustave (2019). Dört Arketip. (Çev. Zehra Aksu Yılmazer) İstanbul: Metis Yayınları.
• Konukçu, Enver (1991). Bağdat Hatun. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. (https://islamansiklopedisi.org.tr/bagdat-hatun Erişim Tarihi: 20.09.2020).
• Köksal Çekiç, Selma (2010). Dilmen ile Söyleşi. Güngör Dilmen Bildiri Kitabı 50. Sanat Yılı Sempozyumu. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları. 19-22.
• Kuçuradi, İoanna (2010). Güngör Dilmen’in Oyunlarında Değer Sorunları. Güngör Dilmen Bildiri Kitabı 50. Sanat Yılı Sempozyumu. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları. 65-77.
• Rank, Otto (2019), Doğum Travması. (Çev. Sabir Yücesoy) İstanbul: Metis Yayınları.
• Şener, Sevda (1974). Tiyatro: Tutkunun Dramı [Güngör Dilmen: Bağdat Hatun]. Türk Dili, Nisan, C: XXIX, S: 271. 595-597.
• Şener, Sevda (2003). İnsanı Geçitlerde Sınayan Sanat Dram Sanatı. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Şener, Sevda (2003). Gelişim Sürecinde Türk Tiyatrosu. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Yüksel, Ayşegül (2010). “Güngör Dilmen Tiyatrosu’nun Trajik Boyutu”. Güngör Dilmen Bildiri Kitabı 50. Sanat Yılı Sempozyumu. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları, 53-65.
• Zingsem, Vera (2007), Lilith. (Çev. Devrim Doğan Yüzer) İzmir: İlya Yayınevi.