Ahmed Vehbî’nin Ayasofya’da Okunan Mevlidi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 970 - 1000, 30.08.2021

Mehmet Sarı

https://doi.org/10.34083/akaded.961106

Öz

Ahmed Vehbî Afyonkarahisarlı şairlerdendir. Babası Ali Feyzî ve dedesi Osman Râşid divan sahibi Klasik Türk edebiyatı şairlerindendir. İlk temel eğitiminden sonra rüştiyeye başlamış ise de eğitimini yarıda bırakarak Tapu kaleminde memurluğa başlamıştır. Bu sıralarda bir müddet medreseye de devam ederek bilgisini geliştirmiştir. Atalarından gelen bir şiir yazma yeteneğine sahip olup şiir yazmaya küçük yaşlarda başlamıştır. Pek çok şairin şiirini okuyan Vehbî, Bağdatlı Rûhî, Ziyâ Paşa ve Namık Kemal’den etkilenmiş, Mehmet Âkif'i çok sevmiştir. Hem aruz hem hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır. Divan tarzı gazellerinin ve halk edebiyatı tarzı destanlarının yanında bir de “Çizmecizâde Vehbî Efendinin Mevlid-i Şerifi Tesdisi” başlıklı “Mevlid”i bulunmaktadır. Adından anlaşılacağı gibi eser, Süleyman Çelebi Mevlidi’nin her beyti üzerine dört mısra eklenerek oluşturulmuştur. “Mevlid”in orijinal metni, Afyonkarahisar Müftülük Kütüphanesi'nde kayıtlı el yazması bir defter içindedir. Vehbî’nin defterde verdiği bilgiye göre “Mevlid” önce üç bab halinde yazılmıştır. 1931 yılının Ramazan ayının Kadir Gecesinde Ayasofya'da okunup radyo vasıtasıyla halka dinletilmiş ve büyük bir ilgi görmüştür. Bu çalışma ile Ahmed Vehbî tanıtılmış, türünün değişik bir örneği olan “Mevlid”inin, Arap harfli el yazması metinden hareketle Latin harfli metni oluşturulmuştur. Bu metindeki, Süleyman Çelebi’ye ait beyitler, Süleyman Çelebi Mevlidi üzerine yapılmış iki bilimsel çalışma ile karşılaştırılmış ve tespit edilen farklılıklar dipnotlarda gösterilerek oluşturulan metin ilim âlemine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Vehbi, Afyonkarahisar, mevlid, tesdis, Ayasofya

Ahmed Vehbi's Mawlid Which Read in Hagia Sophia

Öz

Ahmed Vehbî is one of the poets from Afyonkarahisar. His father Ali Feyzi and grandfather Osman Raşid are poets of Classical Turkish literature who own a divan. Although he started secondary school after his first basic education, he left his education halfway and started working as a civil servant in the Land Registry Department.. During this time, he continued to attend the madrasah for a while and improved his knowledge. He has the ability to write poetry from his ancestors and started writing poetry at a young age. Vehbî, who read the poems of many poets, was influenced by Bağdatlı Rûhî, Ziyâ Pasha and Namık Kemal and loved Mehmet Âkif very much. He wrote poems in both aruz and syllabic meter. In addition to Divan style ghazals and folk literature epics, there is also a mawlid titled "Çizmecizâde Vehbî Efendi's Mevlid-i Şerifi Tesdisi". As the name suggests, the work was created by adding four verses to each couplet of Süleyman Çelebi Mevlidi. The original text of the mawlid is in a handwritten note book registered in the Afyonkarahisar Mufti Library. According to the information Vehbî gave in the note book, "Mevlid" was first written in three chapters. It was read in Hagia Sophia on the Night of Power in the month of Ramadan in 1931 and listened to the public via the radio and attracted great attention. With this study, Ahmed Vehbî was introduced, and the Latin script of the "Mevlid", which is a different example of its kind, was created based on the Arabic script. The couplets of Süleyman Çelebi in this text were compared with two scientific studies on Süleyman Çelebi Mawlid, and the differences identified were shown in the footnotes and the text created was presented to the world of science.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Vehbi, Afyonkarahisar, Mawlid, tesdis, Hagia Sophia

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1999). “Âkif Mevlidi Yahut Kadınlar Mevlidi”. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Dr. Himmet Biray Özel Sayısı: 404-437.
• Akkoyun, Turan (1997). Ömer Fevzi Atabek ve Afyon Vilayeti Târîhçesi. Afyon:
• Ateş, Ahmet (1954). Vesiletü'n-Necât. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını.
• Bakı, Edip Ali (1942). Afyon'da Bir Şâ'ir Ailesi. Ankara:
• Balkan, Ayşe Turan (2001). “Râşid Dîvânı (Edisyon Kritik ve Tasavvufî Unsurlar)”, Afyon Kocatepe Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, TDE Anabilim Dalı Yayımlanmamış Y.L.Tezi, Afyonkarahisar:
• Behçetoğlu, M. Görktan (07.06.1983). “Benzetme ve Şâ'ir Vehbî”. Türkeli Gazetesi. Afyon:
• Behçetoğlu, M. Görktan (15.01.1938). “Şâ'ir ve Son Şiiri (Vehbî Çizmeciler)”. Kocatepe Gazetesi. Afyon:
• Canım, Rıdvan (2014). Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker yayınları, 4. Baskı.
• Gönçer, Süleyman (1991). Afyon İli Târîhi. C. 2. Afyon:
• İlgar, Yusuf (1997). “Afyonkarahisarlı Çizmecizâde Ali Feyzî Hayatı, Edebi Kişiliği ve Türkçe Dîvânı”. Afyon Kocatepe Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, TDE Anabilim Dalı Yayımlanmamış Y.L.Tezi, Afyonkarahisar:
• İpekten, Haluk 2002). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. 5. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları,
• İsen, Mustafa (2011.). Eski Türk Edebiyatı El Kitabı. 6. Baskı. Ankara: Grafiker yayınları,
• Kemikli, Bilal (Ed.) (2016). Mevlid Külliyatı-Süleyman Çelebi Vesiletü’n-Necât ve Tercümeleri-I-. 2. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Mazıoğlu, Hasibe (1974). “Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şâ'irler”. Türkoloji Dergisi. Ankara: C. VI, S.1, 31-62,
• Nasrattınoğlu, İ. Ünver (1981). Afyonkarahisarlı Şâ'ir Çizmecioğlu Vehbi. Ankara:
• Okiç, Tayyip (Aralık 1976). “Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinin Tercemeleri”. Atatürk Ü. İslâmî İlimler Dergisi. Erzurum: C. 1, S. 1, 17-78.
• (Özkişi), Osman Çizmeciler (Şubat 1971). “Babam Şair Vehbi”. Türk Kültürü. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, S. 100, Yıl: IX,
• Sarı, Mehmet (2001). “Afyonkarahisarlı Âlimler, Şâirler ve Yazarlar”. Afyonkarahisar Kütüğü II, hzl. Komisyon. Afyon: Afyon Kocatepe Ü. Yay., No: 35, 3-32.
• Sarı, Mehmet (2007a). “Afyonkarahisarlı Dîvân Şâirleri”. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi-GEFAD- 2007 Özel Sayısı. Ankara: 289-303.
• Sarı, Mehmet (2007b). “Kâzim Meçi’nin Karaçay Türkçesi Mevlidi’nin Nüshaları”. I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı (9- 15 Nisan 2006)-Bildiriler-. Ankara: C. IV, 1767-1781, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü.
• Sarı, Mehmet (Mart 1999). “Şâ’ir Vehbi Çizmecizâde ve Afyon Yangın Destanı”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Afyon Kocatepe University Journal of Socaial Sciences Institute). Cilt/volumel: 1, Sayı/number: 1, 251-271.
• Sarı, Mehmet (2018). “Şair ve Yazarların Yetişmesinde Etken Unsurlardan Mekân ve Mahaller: Afyonkarahisar Örneği”. 2. Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi (7-8 Aralık 2018). Antalya: 3. Cilt-Vol: Türkoloji-Filoloji Turkolog-Phılology, 375-406.
• Sarı, Mehmet (2013). “Taşralı Bir Şair Ailesi: Çizmecizâdeler”. Uluslararası Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu (10-12 Mayıs 2012) Bildirileri. Ordu: Ordu Üniversitesi Yay., 528-538.
• Sarı, Mehmet (2019). Afyonkarahisar Edebiyatı. Afyonkarahisar: Afyonkarahisar Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü, Kültür Yayınları Yayın No: 61.
• Sarı, Mehmet &Balkan. Vedat (2009). Kazim Meçi’nin Karaçay Türkçesi Mevlidi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları.
• Satoğlu, Abdullah (11 Mayıs 1982). “Şâ'ir Çizmecioğlu Vehbî”. Türkeli Gazetesi. Afyon:
• Şentürk, Ahmet Tufan (30.04.1982-02.05.1982). “Şâ'ir Çizmecioğlu Vehbî”. Afyon: Türkeli Gazetesi.
• Timurtaş, Faruk Kadri (1970). Mevlid-Süleyman Çelebi. Birinci Baskı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1000 Temel Eser-27.
• Vehbî. Çizmecizâde Vehbî Efendi’nin Mevlîd-i Şerîfi Tesdîsi. Afyonkarahisar Müftülüğü Kütüphanesi, Kayıt No: 346-1177 (1061).
• Yazıcıoğlu, H. Fikri (1969). Afyon Evliyaları ve İlim Adamları. Afyonkarahisar: