Turgut Uyar’ın Mekânlarını Henri Lefebvre İle Okumak

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 4, 2738 - 2756, 30.12.2021

Koray Üstün

https://doi.org/10.34083/akaded.1009223

Öz

Çağdaş Türk şiirinin önemli isimlerinden Turgut Uyar’ın kent imgeleminde mekâna dair unsurlar, yalnızca yaşanılan yerler olarak yer almamakta; şair kente ve kent toplumuna eleştirel bir perspektiften bakmaktadır. Bu tutum, Çağdaş Kent Sosyolojisinin öncülerinden Henri Lefebvre tarafından sistemleştirilen kent kuramı ile paralellik göstermektedir. Lefebvre; toplumun bir bütün halinde kentleştiğini ve bu durumun da toplumsal pratiklere doğrudan yansıdığını savunmaktadır. Ona göre kentler; ekonomik ve politik sistemin homojenleştirme çabaları sonucunda yeni bir çehre kazanmıştır. Lefebvre’nin kenti çözümleme noktasında vurguladığı kimi semboller ve değerleri Uyar’ın şiirinde görmek mümkündür. Uyar için de kentler, yalnızca yaşanılan yerler değildir, Lefebvre’nin işaret ettiği sosyal etkileşimin mekân üzerindeki etkisi ve mekânın bu etkileşimde rol üstlendiği düşüncesi, Uyar’ın şiirlerinde somutlaşmış gibidir; algılanan, kavranan ve yaşanılan mekânların tümü toplumsal pratikleri yönlendirmiş; politik ve ekonomik çark işleticileri tarafından inşa edilen kentler, bu düzen kurucularınca homojenleştirilmeye ve tek tipleştirilmeye çalışılmaktadır. Kentin kapitalist yüzünün belirginleşmesi karşısında trajedisini ve ütopyasını aktaran şair, bu realite karşısında pasif bir direniş göstererek hem mekâna hem de o mekân tarafından yaratılan topluma yabancılaşmıştır.

Anahtar Kelimeler

Turgut Uyar, Henri Lefebvre, Çağdaş Türk şiiri, Çağdaş kent teorisi

A Reading Turgut Uyar’s Places with Henri Lefebvre

Öz

In the urban imagination of Turgut Uyar, one of the important names of contemporary Turkish poetry, the elements of space do not only take place as places to live; Uyar looks at the city and urban society from a critical perspective. This attitude is in parallel with the urban theory systematized by Henri Lefebvre, one of the pioneers of Contemporary Urban Sociology. Lefebvre; argues that society as a whole is urbanized and this situation is directly reflected in social practices. According to him, cities; It has gained a new face as a result of the homogenization efforts of the economic and political system. It is possible to see some symbols and values that Lefebvre emphasized at the point of analyzing the city in Uyar's poetry. For Uyar, cities are not just places to live, the effect of social interaction that Lefebvre points out on space and the idea that space plays a role in this interaction seems to be embodied in Uyar's poems; all perceived, grasped, and lived spaces have shaped social practices; Cities built by political and economic wheel operators are tried to be homogenized and standardized by the founders of this order. The poet, who conveyed his tragedy and utopia in the face of the capitalist face of the city, became alienated from both the place and the society created by that place by showing a passive resistance against this reality.

Anahtar Kelimeler

Turgut Uyar, Henri Lefebvre, Modern Turkish poetry, Contemporary urban theory

Kaynakça

• Alver, Köksal [Ed.] (2017). Kent sosyolojisi. Çizgi Kit. Yayınları.
• Aslanoğlu, Rana A. (2000). Kent, kimlik ve küreselleşme. Ezgi Yayınevi.
• Aytaç, Ömer (2017). Kent, metropol ve değişen yer/mekân imajları. Mukaddime, VIII (1), 1-23.
• Butler, Chris (2012). Henri Lefebvre spatial politics, everyday life and the right to the city. Routledge-Cavendish.
• Caner, Fırat (2006). Turgut Uyar'ın huzursuzluğu. (Tez No. 187519). [Doktora tezi, Bilkent Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giriş.jsp Doktora Tezi.
• Elden, Stuart (2004). Understanding Henri Lefebvre. Cornwall: Continuum Books.
• Ghulyan, Husik (2017). Lefebvre’nin mekân kuramının yapısal ve kavramsal çerçevesine dair bir okuma. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, XXVI (3): 1-29.
• Goonewardena, Kanishka, Kipfer, Stefan, Milgrom, Richard & Schmid Christian [Ed.] (2008). Space, difference, everyday life: reading Henri Lefebvre. Routledge.
• Gottdiener, Mark (2001). Mekân kuramı üzerine tartışma: kentsel praksise doğru (Çağatay Keskinok, Çev.), Praksis, 2: 248-269.
• Güneş, Fatime (2019). Kent kuramları. Güneş, Fatime (Ed.), Kent sosyolojisi (s.29-45). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kanter, Beyhan (2011). Turgut Uyar’ın şiirlerinde modern insanın yalnızlığı ve sonsuzluk özlemi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (2): 26-38.
• Karaca, Alâattin (2009). Turgut Uyar’ın şiirinde modern kent imgesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16: 2- 27.
• Keleş, Ruşen (2016). Şehirciliğin kuramsal temelleri. İdealkent Yayınları.
• Leary-Owhin, Michael E. & McCarthy; John P. (2019). The routledge handbook of Henri Lefebvre, the city and urban society. Routledge.
• Lefebvre, Henri (2011). Kentsel devrim (Selim, Sezer, Çev.). Sel Yayınları.
• Lefebvre, Henri (2014). Mekânın üretimi (Işık, Ergüden, Çev.). Sel Yayınları.
• Lefebvre, Henri (2015). Şehir hakkı (Işık, Ergüden, Çev.). Sel Yayınları.
• Lefebvre, Henri (2016). Modern dünyada gündelik hayat. Sel Yayınları. Narlı, Mehmet (2007). Şiir ve mekân. Hece Yayınları.
• Okan, Oya (2010). Kent sosyolojisine giriş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi AUZEF Yayınları.
• Özgüven, Fatih (1985), “Turgut Uyar: hangi soruyu niye”. Sonsuz ve öbürü. Can Yayınları.
• Pappenheim, Fritz (2002), Modern insanın yabancılaşması (Salih, Ak Çev.). Phoenix Yayınevi.
• Serter, Gencay (2013). Şikago Okulu kent kuramı: kentsel ekolojik kuram. Planlama, 23 (2):67-76
• Şahin, Veysel (2018). Turgut Uyar’ın şiirlerinde “ben” ve “öteki”nin başkaldırısı. International Journal of Language Academy, 6 (1): 199 / 219.
• Şengül, H. Tarık (2000). Radikal kent kuramları üzerine eleştirel bir değerlendirme: alternatif bir yaklaşıma doğru. Amme İdaresi Dergisi, 33 (1): 27-58.
• Şentürk, Murat; Adıgüzel, Yusuf [Ed.](2020). Kent çalışmalarına giriş -kır, kent ve göç sosyolojisi-. Nobel Yayınları.
• Tatlıdil, Ercan (1992). Kent sosyolojisi kuram ve kavramlar. Sosyoloji Dergisi, 3: 25-44.
• Uyar, Turgut (2009). Büyük saat. Yapı Kredi Yayınları.
• Yıldırım, Fariz (2007). Turgut Uyar’ın şiirlerinin yapı ve tema bakımından incelemesi (Tez No. 208370). [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/giriş.jsp
• Yörükan, Ayda (2006). Şehir sosyolojisinin ve insan ekolojisinin teorik temelleri. Nobel Yayınları.