STREET OF THREE POETS: THE STREET METAPHOR IN MODERN TURKISH POETRY

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 4, 1338 - 1356, 30.12.2022

Gökhan Tunç

https://doi.org/10.34083/akaded.1195130

Öz

Especially in the recent days the conception as “rather than having a constant value, the concept of space has a dynamic nature and different significances referred by the society” is commonly accepted by the literature researchers. Hence, street as an essential item of space also becomes varied in its content positively or negatively under the influence of individual or social consciousness. In addition, as researches like Marshall Berman have pointed out, street also takes place in the center of modern and anti-modern debates. Yet according to Charles Baudelaire, who is frequently referred to in founding the relationship between the street and modernism, a bad poet is who stays away from streets. In the mentioned framework in this article, the relationship between the modern poet and street has been problematized within the context of three Turkish poets who were selected as models regarding the scope and characteristic properties of the article. For this purpose, by focusing on Yahya Kemal’s poem “Atik-Valde’den İnen Sokakta”, Necip Fazıl Kısakürek’s poem “Kaldırımlar 1” and İlhan Berk’s “İstanbul”, receptions of these three poets regarding the concept of street have been questioned. In the article initially, it is asserted that in Yahya Kemal’s poem mentioned above, street is a symbol of “injured consciousness’ that is a kind of representation which reveals the binary opposition between the poet and the people of the neighborhood. Secondly, in Necip Fazıl’s poem called “Kaldırımlar 1”, it is argued that with mentioning the generally accepted and settled meanings of the words “home” and “street”, street and pavement envisage the freeing of the poetic subject from all kind of conditions. Besides the nomadic character of the subject has also been emphasized. Finally, in İlhan Berk’s mentioned poem called “İstanbul”, it is underlined that the poet attributes a special importance to street as Baudelaire did and it is also claimed that drawing many analogies between the poetic subject wandering within the crowd in the mentioned poem and the flâneur (city wanderer) is possible. In addition, the differences and similarities between three poets’ reception of street as a metaphor have also been evaluated.

Anahtar Kelimeler

Modern Turkish poetry, street, Yahya Kemal Beyatlı, Necip Fazıl Kısakürek, İlhan Berk

Üç Şairin Sokağı: Modern Türk Şiirinde Sokak Metaforu

Öz

Mekânın sabit bir değer taşımadığı, aksine dinamik bir özellikte olduğu ve bireyin, toplumun ona farklı anlamlar atfettiği düşüncesi bilhassa son dönemlerde edebiyat araştırmacıları tarafından yaygın bir şekilde kabul görmektedir. Nitekim mekânın önemli ögelerinden biri olan sokak da bireysel ve toplumsal bilincin tesiriyle olumlu veya olumsuz içeriklere bürünür. Bununla birlikte Marshall Berman gibi araştırmacıların gösterdiği gibi sokak, modern veya anti-modern tartışmalarının da odağında yer alır. Zira sokağın modernizmle ilişkisinin temellendirilmesi konusunda sıklıkla başvurulan Charles Baudelaire’e göre kötü şair, sokaklardan uzak duran kişidir. İfade edilen çerçevede bu yazıda, modern şair ve sokak ilişkisi, makalenin kapsamı ve karakteristik mahiyetleri gözetilerek örneklem olarak seçilen üç Türk şairi bağlamında sorunsallaştırılmıştır. Bu yolda Yahya Kemal’in “Atik-Valde’den İnen Sokakta”, Necip Fazıl Kısakürek’in “Kaldırımlar 1” ve İlhan Berk’in “İstanbul” şiirleri merkeze alınıp söz konusu şairlerin sokağı nasıl alımladıkları sorgulanmıştır. Makalede ilk olarak Yahya Kemal’in ele alınan şiirinde, sokağın semtteki insanlarla şair arasındaki ikili karşıtlığı açığa çıkaran bir temsil niteliğinde “yaralı bilincin” timsali olduğu öne sürülmüştür. Daha sonra Necip Fazıl’ın “Kaldırımlar 1” şiirinde “ev” ve “sokak” kavramlarının yerleşik anlamlarına değinilip sokak ve kaldırımların şiirsel öznenin her türlü kayıttan arınmışlığını imlediği ileri sürülmüş ve öznenin göçebe vasfı vurgulanmıştır. Son olarak İlhan Berk’in “İstanbul”unda sokağa Baudelaire gibi özel bir önem verdiğinin altı çizilmiş, şiirde kalabalığın içinde dolaşan özneyle flâneur (şehir gezgini) arasında birçok paralelliğin kurulabileceği savlanmıştır. Ayrıca bu üç şairin sokağı metaforik konumlandırışları arasındaki benzerlik ve farklar yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Modern Türk şiiri, sokak, Yahya Kemal Beyatlı, Necip Fazıl Kısakürek, İlhan Berk

Kaynakça

• Alver, K. (2012). Mahalle., Alver, K. (Ed.), Kent sosyolojisi (s. 221-239). Hece Yayınları.
• Artun, A. (2004). Baudelaire’de sanatın özerkleşmesi ve modernizm. Baudelaire, C. Modern hayatın ressamı (s. 7-87). İletişim Yayınları.
• Ayvazoğlu, B. (Eylül 2008). Soruşturma: 50. ölüm yıldönümünde Yahya Kemal “Atik-Valde’den İnen Sokakta” modernizm gerilimi, Varlık, 1212, 16-18.
• Bachelard, G. (2014). Mekânın poetikası. (Tümertekin, A. Çev.). İthaki Yayınları.
• Bauman, Z. (2005). Bireyselleşmiş toplum. (Alogan, Y. Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Benjamin, W. (2011). Pasajlar. (Cemal, A. Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Berk, İ. (1994). Kanatlı at. Yapı Kredi Yayınları.
• Berk, İ. (1997). El yazılarına vuruyor güneş: 1955-1990. Yapı Kredi Yayınları.
• Berk, İ. (2003). Toplu şiirler. Yapı Kredi Yayınları.
• Berman, M. (2013). Katı olan her şey buharlaşıyor (Altuğ, Ü., Peker, B. Çev.). İletişim Yayınları.
• Beyatlı, Y. K. (1976). Bitmemiş şiirler. İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Beyatlı, Y. K. (2007). Kendi gök kubbemiz. İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Bozdoğan, S. (2012). Modernizm ve ulusun inşası: erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde mimari kültür. Metis Yayınları.
• Gökyay, O. Ş. (2019). Eski, yeni ve ötesi. Yeditepe Yayınevi.
• Gürbilek, N. (1995). Yer değiştiren gölge. Metis Yayınları.
• Kanter, B. (2013). Şiirsel kimlikten mekânsal sınırlara: İkinci Yeni şairlerinin mekân algısı. Okur Akademi.
• Kavaz, İ. (2020). Necip Fazıl Kısakürek’in şiirleri ve şiirlerindeki değişmeler. Kesit Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2009). Çile. Büyük Doğu Yayınları.
• Koçak, O. (1992). Kalmak imkânsız: İlhan Berk’in şiiri ve poetikası üzerine bir deneme. Defter, 19 (5), 158-176.
• Okay, M. O. (1987). Necip Fazıl Kısakürek. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Oktay, A. (1993). Flâneur’dan Kartograf’a. Defter, 20 (6), 119-149.
• Oktay, A. (2002). Metropol ve imgelem. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Shayegan, D. (1993). Yaralı bilinç: geleneksel toplumlarda kültürel şizofreni. (Bayrı, H. Çev.). Metis Yayınları.
• Tandaçgüneş, N. (2012). Kent kültüründe modernizm ve sonrası: “gözlemleyen özne” olarak flanörü yeniden okumak. Köse, H. (Der.) Flanör Düşünce (s. 97-137). Ayrıntı Yayınları.
• Uysal, S. S. (1959). Yahya Kemal’le sohbetler. Kitap Yayınları.