Existential Traces in Âşık Şenlik’s Poems

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 749 - 764, 30.08.2024

Erkan Aslan

https://doi.org/10.34083/akaded.1502464

Öz

The idea of existence is an idea that it is difficult to meet at a common point in terms of definition and quality, as well as its scope and limitations. Existentialism is an important movement of thought in terms of the history of philosophy, which deals with the phenomenon of existence in a generally pessimistic way. It is possible to see the idea of existence shaped around a different theme in the tradition of minstrelsy, which is a culture school as well as literary and artistic movements. Most of the minstrels shed light on the social quality of the idea of existence by including the existential concerns they experienced in their poems. In this study, the existential themes contained in the poems of Şenlik, the founding minstrel of the Kars aşık (minstrel) school, were subjected to examination with their social and psychological dimensions. The review was considered in the light of the themes of “loneliness and alienation”, “rebellion”, “death”, “nothingness”, “anxiety-suffering” and it was found that the idea of existence found a wide place in Âşık Şenlik. The loneliness caused by expatriation seen in Şenlik, internal problems, criticisms against social life and existential traces like death as the motto of salvation emerge as a reflection of the unconscious of the society in which they live and turn into a social dimension. It is seen that the existential concerns in Şenlik are in a theist structure, not atheistic, in accordance with the thoughts of the society in which he lives. It has been concluded that the results of this study, in which the social and psychological dimension of the idea of existence is examined through Âşık Şenlik, can be said for many minstrels belonging to minstrel literature.

Anahtar Kelimeler

folklore, tradition of minstrelsy, Âşık Şenlik (mintrel), existence, entity

Âşık Şenlik’in Şiirlerinde Varoluşsal İzler

Öz

Kapsam ve sınırlılıklarının yanı sıra tanım ve niteliği konusunda da ortak bir noktada buluşmanın zor olduğu varoluş düşüncesi, var olma olgusunu genel olarak karamsar bir tarzda ele alan, felsefe tarihi açısından önemli düşünce akımıdır. Birçok farklı tema etrafında şekillenen varoluş düşüncesini, edebî ve sanatsal akımların yanı sıra bir kültür ekolü olan âşıklık geleneği içerisinde de görmek mümkündür. Çoğu âşık, yaşadığı varoluşsal kaygılara şiirlerinde yer vererek âdeta varoluş düşüncesinin toplumsal niteliğine de ışık tutmaktadır. Bu çalışmada da Kars âşık ekolünün kurucu âşığı Şenlik’in şiirlerinde yer alan varoluşçu temalar, toplumsal ve psikolojik boyutlarıyla incelemeye tabi tutulmuştur. İnceleme; “yalnızlık ve yabancılaşma”, başkaldırı”, “ölüm”, “hiçlik”, “kaygı-acı çekme” temaları ışığında ele alınmış ve Âşık Şenlik’te varoluş düşüncesinin geniş bir şekilde yer bulduğu tespit edilmiştir. Şenlik’te görülen gurbet kaynaklı yalnızlık, içsel sıkıntılar, sosyal hayata karşı yapılan eleştiriler ve nihayet bir kurtuluş parolası olarak ölüm gibi varoluşsal izler, yaşadığı toplumun bilinçdışının yansıması olarak ortaya çıkmakta ve toplumsal bir boyuta dönüşmektedir. Şenlik’te yer alan varoluşsal kaygıların yaşadığı toplumun düşüncelerine de uygun bir şekilde ateist değil teist bir yapıda olduğu görülmektedir. Yine Âşık Şenlik üzerinden, varoluş düşüncesinin toplumsal ve psikolojik boyutunun incelendiği bu çalışmadaki sonuçların, âşık edebiyatına mensup birçok âşık için söylenebilir olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Âşıklık geleneği, Âşık Şenlik, Varlık, halk bilimi, varoluş

Kaynakça

• Aktulum, K. (2021). Varoluşçuluk. S. Bozbeyoğlu (Ed.), Yazınsal akımlar içinde (s. 245-298). BilgeSu Yayıncılık.
• Altunay, F. D. (2017). Varoluşçu felsefede ölüm kavramı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Aslan, E. (2007). Çıldırlı Âşık Şenlik. Hayatı—Şiirleri—Karşılaşmaları—Hikâyeleri. Maya Akademi Yayınları.
• Aslan, E. (2013). Çıldırlı Şenlik. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/senlik-cildirli
• Bezirci, A. (2020). Önsöz. (A. Bezirci, Çev.), Varoluşçuluk içinde. Say Yayınları.
• Bilgin, D. (2023). Mavera şairlerinin şiirlerinde varoluşçu başkaldırı biçimleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Bolmsjö, I., Tengland, P.-A., & Rämgård, M. (2019). Existential loneliness: An attempt at an analysis of the concept and the phenomenon. Nursing Ethics, 26(5), 1310-1325. https://doi.org/10.1177/0969733017748480
• Camus, A. (2016). Başkaldıran insan (T. Yücel, Çev.). Can Yayınları.
• Camus, A. (2017). Sisifos söyleni (T. Yücel, Çev.). Can Yayınları.
• Cevizci, A. (2000). Paradigma felsefe sözlüğü. Paradigma Yayınları.
• Çobanoğlu, S. (2024). Halkbilimsel metaetik kuram ile Âşık Veysel poetikasında Türk halk felsefesi ve varoluşçuluk. Paradigma Akademi Yayınları.
• Çüçen, A. K. (2018). Varoluş filozofları. Sentez Yayınclık.
• Geçtan, E. (2007). Varoluş ve psikiyatri. Metis Yayınları.
• Gödelek, K. (2010). Kierkegaard. Say Yayınları.
• Heidegger, M. (2021). Varlık ve zaman (K. Ökten, Çev.). Alfa Kitap.
• Homeros. (2021). Odysseia (A. Erhat & A. Kadir, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hoş, R. (2000). Varoluşçuluk bağlamında yalnızlık ve yabancılaşma [Yüksek lisans eser metni]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Kierkegaard, S. (2004). Kaygı kavramı (V. Taşdelen, Çev.). Hece Yayınları.
• May, R. (2017). Varoluşun keşfi (A. Babacan, Çev.). Okyanus Yayıncılık.
• Nas, İ. (2013). Yakın dönem Türk sinemasında varoluşçuluk ve yabancılaşma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kadir Has Üniversitesi.
• Sartre, J. P. (2011). Varlık ve hiçlik: Fenomenolojik ontoloji denemesi (T. Ilgaz & G. Çankaya Eksen, Çev.). İthaki Yayınları.
• Taşdelen, V. (2004). Kierkegaard’ta benlik ve varoluş. Hece Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2014). Varlık ve oluş. Doğu Batı Yayınları.