Types of Assimilations in Turkish

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 1121 - 1132, 30.08.2024

Serpil Ersöz

https://doi.org/10.34083/akaded.1502858

Öz

Assimilation as a universal phonetic event can be explained in a general sense as the sounds in a chain of words influencing one another, as a result of which the interacting sound or sounds change. This topic is one of the issues absolutely addressed in all grammar books in Turkish. In practical studies conducted, many examples of assimilation are provided, and the examples given are examined on the basis of available classifications.
Data obtained in applied studies such as dialect research necessitate the development of current definitions and categorizations. Within the scope of the article, first of all, the terms elision and assimilation were discussed, and it was explained that the two terms refer to different phonetic events. Then, a new classification including new data was attempted to be developed on the basis of the classification made by Osman Nedim Tuna. Accordingly, 8 groups were formed according to: 1. Type of Sound (vowel, consonant, vowel-consonant assimilations), 2.Phonetic Characteristics (voiced, continuous, back, palatal, labial, etc. assimilations), 3. Distance of the Assimilation (near, far), 4. Degree of Assimilation (total, partial), 5. Direction of Assimilation (one-way, two-way), 6. Stability of Assimilation (stable, variable), 7. Place of Assimilation in the Sentence (within the word, between words), and 8. Related Assimilation.

Anahtar Kelimeler

Turkish, Turkic Languages, Assimilations

Türkçede Benzetme (Asimilasyon) Türleri

Öz

Evrensel bir ses olayı olan benzetme, çok genel olarak bir söz zincirindeki seslerin birbirlerini etkilemesi ve bunun sonucunda da etkileşime giren sesin ya da seslerin değişmesi olarak açıklanabilir. Türkçedeki bütün gramer kitaplarında mutlaka ele alınan konulardan biridir. Yapılan uygulamalı çalışmalarda da pek çok benzetme örneğine rastlanmakta ve tespit edilen örnekler mevcut sınıflandırmalar temelinde incelenmektedir.
Ağız araştırmaları gibi uygulamalı çalışmalarda elde edilen veriler, mevcut tanımların ve sınıflandırmaların geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Makale kapsamında öncelikle benzetme ve benzeşme terimlerine değinilmiş, ikisinin birbirinden farklı ses olaylarını gösterdiği belirtilmiştir. Ardından da Osman Nedim Tuna’nın yaptığı sınıflandırma esasında yeni verileri de kapsayacak bir sınıflandırma oluşturulmaya çalışılmıştır. Buna göre; 1. Ses Türüne Göre (ünlü, ünsüz, ünlü-ünsüz benzetmeleri), 2.Fonetik Özelliklerine Göre (ötümlülük, süreklilik, artlık, damak, dudak … vb benzetmesi), 3. Benzetmenin Uzaklığına Göre (yakın, uzak), 4. Benzetmenin Derecesine Göre (tam, yarı), 5. Benzetmenin Yönüne Göre (tek yönlü, çift yönlü), 6. Benzetmenin Kalıcılığına Göre (kalıcı, geçici), 7. Benzetmenin Cümledeki Yerine Göre (kelime içinde, kelimeler arasında) ve 8. Bağıntılı Benzetme olmak üzere 8 grup oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk Dili, Asimilasyon, Benzetme, Benzeşme

Kaynakça

• Banguoğlu, T. (1974). Türkçenin Grameri. Baha Matbaası.
• Deny, J. (1941). Türk dili grameri. Çev: Ali Ulvi Elöve.
• Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. Bayrak Basım Yayım Tanıtım.
• Ersöz, S. (2020). Türkiye’deki Ahıska Türkleri ağzı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülsevin, G. (2002). Uşak ili ağızları. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü, Genişletilmiş 2. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Pavlik, R. (2009). A Typology of assimilations, SKASE Journal of Theoretical Linguistics, 6(1) s.2-26.
• Tadash, H. (2012). Kunduz ili İmamsahip ilçesi ağzı [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tuna, O. N. Türk Dili Ders Notları.
• Türkçe Sözlük (2019). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. Multilingual Yayınları.