Duvarı Aşmak: Karnavalesk Kuramı ve Can Yücel’in “Sevgi Duvarı” Başlıklı Şiiri

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 1441 - 1455, 30.12.2024

Gökhan Tunç

https://doi.org/10.34083/akaded.1569690

Öz

Can Yücel (1926-1999), şiirinin içeriği ve diliyle birlikte karakteriyle de modern Türk şiirinde özgün ve ayrıksı bir konum elde etmiştir. Çok küçük yaşlardan itibaren şiir yazmaya başlayan Yücel’in şiirsel serüveninde bilhassa Sevgi Duvarı kitabı önemli dönüm noktalarından biri olmuştur. Söz konusu eserle Yücel; şiirinin hem içeriğinde hem de söyleminde, her türlü verili koda başkaldıran, hâkim değerleri alt üst eden aykırı bir tutum benimsemiştir. Bu makalede Yücel’in bahsedilen şiirsel tutumu, gerek yazıldığı zamanda gerekse sonrasında çok ses getiren “Sevgi Duvarı” şiiri merkeze alınarak Mihail M. Bahtin’in karnavalesk kuramıyla birlikte anlamlandırılmaya çalışılmıştır.

Bahtin; eleştiri anlayışında başat bir değere sahip olan karnavalesk kuramının çerçevesini, Rabelais ve Dünyası adlı kitabında şekillendirir. Orta Çağ ve Rönesans karnavallarından yola çıkarak çerçevesini çizdiği bu kuramda Bahtin; en temelde, tekillik, ciddiyet, tamamlanmışlık, sonlanma ve ölüme karşı çoğulculuğu, kahkahayı, belirsizliği, bitmemişliği ve yeniden doğumu savunur. Bununla birlikte karnavalın belirleyici özelliklerinden diğerleri, tüm hiyerarşileri alt üst etmesi, toplumsal kodları ters yüz hâle getirmesi ve yüce olanı aşağı indirmesidir. Bahtin; karnavalesk kuramında özellikle, maddi bedensellik ilkesini, groteski ve gülmeyi öne çıkarır. Bu çalışmada, Can Yücel’in “Sevgi Duvarı” adlı şiiri, karnavalesk kuramının dile getirilen unsurları aracılığıyla yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yeni Türk edebiyatı, Can Yücel, “Sevgi Duvarı”, modern Türk şiiri, Mihail M. Bahtin, karnavalesk kuramı

Transcending the Wall: Carnivalesque Theory and Can Yücel’s Poem Titled “Sevgi Duvarı”

Öz

Can Yücel (1926-1999) achieved a unique and distinctive position in modern Turkish poetry, not only through the content and language of his poetry but also through his character. Having started writing poetry at a very young age, Yücel’s poetic journey marked a significant turning point with his book Sevgi Duvarı. With this work, Yücel adopted a rebellious attitude in both the content and discourse of his poetry, challenging established codes and subverting dominant values. In this article, Yücel’s aforementioned poetic stance is analyzed through the lens of Mikhail M. Bakhtin’s theory of the carnivalesque, with a particular emphasis on the poem “Sevgi Duvarı”, which garnered significant attention both during its time and afterward.

Bakhtin outlines the framework of his carnivalesque theory, which holds a central place in his critical approach, in his book Rabelais and His World. In this theory, shaped based on medieval and Renaissance carnivals, Bakhtin fundamentally advocates for plurality, laughter, ambiguity, incompleteness, and rebirth as opposed to singularity, seriousness, finality, closure, and death. Moreover, other defining features of the carnival include the subversion of all hierarchies, the inversion of social codes, and the degradation of the exalted. In his carnivalesque theory, Bakhtin particularly emphasizes the principle of material bodily existence, the grotesque, and laughter. In this study, Can Yücel’s poem “Sevgi Duvarı” has been interpreted through the lens of these elements of the carnivalesque theory.

Anahtar Kelimeler

Modern Turkish literature, Can Yücel, "Sevgi Duvarı", modern Turkish poetry, Mikhail M. Bakhtin, carnivalesque theory

Kaynakça

• Bahtin, M. M. (2004). Dostoyevski poetikasının sorunları. C. Soydemir (Çev.). Metis Yayınları.
• Bahtin, M. (2005). Rabelais ve dünyası. Ç. Öztek (Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2005). Bireyselleşmiş toplum. Y. Alogan (Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Dombrowski, R. (2011). The Carnivalesque and the Grotesque in Elizabeth Bishop’s poetry [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. University of New Orleans.
• Gölpınarlı, A. ve Boratav, P. N. (2010). Pir Sultan Abdal. Derin Yayınları.
• Holquist, M. (2005). İngilizce baskıya önsöz. M. Bahtin (2005). Rabelais ve dünyası içinde (s. 15-27). Ç. Öztek (Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• https://sozluk.gov.tr/ (erişim: 18.09.2024)
• Kaynar, H. (2014). Muhabbet baki mahbubân kayıp: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e meyhaneler. İstanbul Araştırmaları Yıllığı, 3: 1-22.
• Kumar, B. V. & Jyothirmai, D. (January 2024). Analysis of Mikhail Bakhtin’s carnivalesque in the light of R.K Laxman’s cartoons. International Journal of Creative Research Thoughts (IJCRT) 12, b975-b981.
• Lachmann, R. (1988). Bakhtin and carnival: Culture as counter-culture. R. Eshelman ve M. Davis (Trans.). Cultural Critique, 11, 115–152. https://doi.org/10.2307/1354246.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2005). Metaforlar: Hayat, anlam ve dil. G. Y. Demir (Çev.). Paradigma Yayınları.
• Yücel, C. (1 Şubat 1983). Can Yücel ile renk ve ahenk üstüne bir buluşma. T. Uyar (Söyleşiyi Yapan). Milliyet Sanat Dergisi, 65: 20-22.
• Yücel, C. (1 Eylül 1999). Şiir düzerken kahkaha çiçekleri üretmek. Z. Oral (Söyleşiyi Yapan). Milliyet Sanat, 463: 4-8.
• Yücel, C. (2015). Sevgi duvarı 1950-1970. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.