Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça Kasideleri-VII

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 1159 - 1184, 30.12.2024

Ahmet Kartal , Saniye Eraslan Kaleli

https://doi.org/10.34083/akaded.1576016

Öz

Farsçanın edebî dil olarak kabul edildiği ve Türkçe eser vermenin küçümsendiği bir dönemde, eserlerini şuurlu olarak Türkçe kaleme alan Alî Şîr Nevâyî, Türk edebiyatının en seçkin şahsiyetlerinden biridir. Aynı zamanda Fars diline vakıf olan Nevâyî’nin oluşturduğu Farsça Dîvân’ı; gazel, müseddes, terkîb-bend, rübâ’î, kıt’a, tarih, lugaz, muammâ, müfred, Molla Câmî için yazılan mersiye ile “Sitte-i Zarûriyye” isimli kasidelerden oluşmaktadır. Ayrıca Nevâyî’nin Türkiye’de bulunan Farsça dîvânının yazma nüshalarında yer almayan ve “Fusûl-i Erba’a” başlığını taşıyan dört kasidesi daha mevcuttur. “Fusûl-i Erba’a”; dört mevsimden söz eden “Seretân”, “Hazân”, “Bahâr” ve “Dey” başlıklı dört kasideden oluşmaktadır.
Nevâyî’nin kasidelerinin Türkçe tercümelerini ihtiva eden bu çalışmanın ilk dört tefrikasında, “Fusûl-i Erba’a”da yer alan kasidelere sırasıyla yer verilmiştir. Beşinci tefrikada “Sitte-i Zarûriyye”de yer alan “dîbâce” ile “Sitte-i Zarûriyye”nin ilk kasidesi olan “Rûhu’l-kuds”; altıncı tefrikada “Sitte-i Zarûriyye”nin ikinci kasidesi “Aynu’l-hayât” ele alınarak Türkçeye tercüme edilmiştir. “Sitte-i Zarûriyye”nin üçüncü kasidesi “Tuhfetü’l-efkâr”, bir başka araştırmacı tarafından Türkçeye tercüme edildiği için bu seride ayrıca ele alınmamıştır. Bu sebeple bu yedinci tefrika, “Sitte-i Zarûriyye”nin dördüncü kasidesi olan “Kûtu’l-kulûb”un tercümesini ihtiva etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, Nevâyî, Farsça Dîvân, kaside, Sitte-i Zarûriyye, Kûtu'l-kulûb

Persian Qasidas of Alî Şîr Nevâyî-VII

Öz

At a time when Persian was the literary language and producing works in Turkish was despised, Alî Şîr Nevâyî, who preferred to write his works in Turkish, is one of the most important figures of Turkish literature. The Persian Dîvân of Nevâyî, who was also fluent in the Persian language and compiled a Persian dîvân; it consists of ghazal, müseddes, terkîb-bend, rübâ'î, kıt’a, history, lugaz, muammâ, müfred, elegy written for Molla Câmî and odes called “Sitte-i Zarûriyye”. In addition, there are four more odes titled “Fusûl-i Erba'a”, which are not included in the manuscripts of Nevâyî’s Persian divan in Turkey. “Fusûl-i Erba’a”; it consists of four odes titled “Seretan”, “Hazân”, “Bahâr” and “Dey”, which talk about the four seasons.
In the first four serials of this work, which contains the Turkish translations of Nevâyî's odes, the odes in "Fusûl-i Erba'a" are included respectively. In the fifth serial, "dîbâce" in "Sitte-i Zarûriyye" and "Rûhu'l-kuds", the first ode of "Sitte-i Zarûriyye", were translated. In the sixth serialization, the second ode of "Sitte-i Zarûriyye", "Aynu'l-hayât", was taken translated into Turkish. The third ode of “Sitte-i Zarûriyye”, “Tuhfetü’l-efkâr”, is not discussed separately in this series because it was translated into Turkish by another researcher. For this reason, this seventh serial includes the translation of "Kûtu'l-kulûb", the fourth ode of "Sitte-i Zarûriyye".

Anahtar Kelimeler

Classical Türkish literature, Nevâyî, Persian Dîwân, qasida, Sitte-i Zarûriyye, Kûtu'l-kulûb

Kaynakça

• ‘Afîfî, Doktor Rahîm (1372). Ferheng-nâme-i şi‘rî. Si cild, Tehrân.
• Armutlu, S. (2022). Alî Şîr Nevâyî’nin Hâfız-ı Şîrâzî’nin gazellerine yazdığı “tetebbu’”lar üzerine düşünceler. A. Kartal & S. Eraslan (Ed.), Türk Dilinin Başçısı Alî Şîr Nevâyî -1 içinde (s. 95-115). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları.
• Atalay, M. (2022). Alî Şîr Nevâyî’nin Tuhfetü’l-efkâr adlı kasidesi. A. Kartal & S. Eraslan (Ed.), Türk Dilinin Başçısı Alî Şîr Nevâyî-1 içinde (s. 130-147). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları.
• Dehhudâ, A. E. (1373). Lugat-nâme. C. 14, Muessese-i İntişârât-i Çâp-i Dânişgâh-i Tehrân.
• Enverî. (1372). Dîvân-i Enverî. be-ihtimâmî-i Muhammed Takî Müderris-i Razavî, Du cild. Çâp-i Çihârom, Şirket-i İntişârât-i İlmî vu Ferhengî.
• Enverî, H. (1382). Ferheng-i bozurg-i sohen. C. 8. Çâp-i devvom.
• İbn Manzûr (1419). Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru’l-ihyâ’i’t-turâsi’l-‘arabiyye.
• Kartal, A. & Eraslan, S. (2022a). Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça kasideleri-I. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 6(2), s. 415-436.
• Kartal, A. ve Eraslan Kaleli, S. (2022b). Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça kasideleri-II. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 6(4), 1102-1114.
• Kartal, A. ve Eraslan Kaleli, S. (2023a). Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça kasideleri-III. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(1), 1-17.
• Kartal, A. ve Eraslan Kaleli, S. (2023b). Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça kasideleri-IV. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(2), 773-789.
• Kartal, A. ve Eraslan Kaleli, S. (2023c). Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça kasideleri-V. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(3), 1927-1960.
• Kartal, A. ve Eraslan Kaleli, S. (2024). Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça kasideleri-VI. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 8(2), 644-668.
• Levend, Â. S. (1966). Ali Şir Nevaî II. cilt Divanlar 4 Türkçe, I Farsça Divan. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mu’în, Muhammed (1371). Ferheng-i Fârsî. Şeş cild, Çâp-i heştum, Çâphâne-i Sipihr.
• Muhammed Pâdşâh (1346). Ferheng-i muterâdifât ve ıstılâhât. Çâp-i dovvom, Tehrân.
• Mütercim Âsım (2014). el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. (Haz. Mustafa Koç; E. Tanrıverdi), 5. Cilt.
• Nevâyî (1395). Dîvân-i Emîr Nizâmüddîn Alî Şîr Nevâyî «Fânî». (be-tashîh-i Seyyid Abbâs Restâhîz-i Sânçârekî), Çâp-i evvel, İntişârât-i Emîrî.
• Rafiddinov, S. & Tacıbayev, H. (2002-2003). Mükemmel eserler toplamı: Farsça Divan. 18-20. Ciltler, Özbekistan Fenler Akademisi Neşriyatı.
• Rahimi, F. (2016). Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi sözlüğü. Akçağ Yayınları.
• Seyyid Muhammed Alî Dâ’iyü’l-islâm (1362). Ferheng-i nizâm. çâp-i dovvom, 5 cild, Tehrân.
• Steingass, F. (1975). Persian-English dictionary. Beirut: Librairie du Liban.