Ahmet Mithat Efendi's Information on the History of Writing and His Views on the Ottoman Alphabet

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 1505 - 1517, 30.12.2024

İbrahim Yılmaz

https://doi.org/10.34083/akaded.1576366

Öz

The alphabet issue has been discussed among Turkish intellectuals since the beginning of the Tanzimat period. Although Ahmet Cevdet Pasha and Münif Pasha are known as the first names to express their opinions on this subject, in the light of the latest information obtained, the beginning of evaluations and criticisms regarding the Ottoman script in Arabic letters is dated to 1840. Ahmet Mithat Efendi, the productive writer and publisher of Turkish literature, is also one of the intellectuals who touched upon the alphabet issue. His article "Some Information About Writing" was published in the sixth volume of his own magazine Kırkambar; It is a voluminous work that provides information on many subjects, starting from the reasons why people need to say, explain and write, to the emergence and development of writing, from the writing systems of different civilizations to the interactions between them. The work in question contains very valuable information for its period in terms of many sciences such as philology, history and sociology. In this article, Ahmet Mithat Efendi compared various alphabets, discussed the shortcomings of the Ottoman-Turkish script, and presented his views on what the ideal writing system should be like. The name of this article is stated in the sources. However, it has not been evaluated thoroughly. In this study, the relevant text will be transferred to the Turkish Latin alphabet and evaluated briefly.

Anahtar Kelimeler

Turkish Language, Ahmet Mithat Efendi, Kırkambar, script, alphabet

Ahmet Mithat Efendi’nin Yazı Tarihi Hakkında Verdiği Bilgiler ve Osmanlı Alfabesi Hakkındaki Görüşleri

Öz

Alfabe konusu, Tanzimat döneminin başından itibaren Türk aydınları arasında tartışılmıştır. Ahmet Cevdet Paşa ve Münif Paşa bu konuda fikir beyan eden ilk isimler olarak bilinse de elde edilen son bilgiler ışığında Arap harfli Osmanlı yazısına ilişkin değerlendirme ve eleştirilerin başlangıcı 1840 yılına kadar gitmektedir. Türk edebiyatının üretken yazar ve yayıncılarından Ahmet Mithat Efendi de alfabe konusunu ele alan aydınlar arasındadır. Kendi çıkardığı Kırkambar dergisinin altıncı cüzünde yayımlanan “Yazı Yazmak Hakkında Bazı Malumat” adlı makalesi; insanların söyleme, anlatma ve nihayet yazı yazma ihtiyacı duymasının gerekçelerinden başlayarak yazının ortaya çıkışı ve gelişimine, farklı medeniyetlere ait yazı sistemlerinden bunlar arasındaki etkileşimlere kadar birçok konu hakkında bilgiler veren hacimli bir çalışmadır. Filoloji, tarih, sosyoloji vb. disiplinler açısından dönemine göre oldukça değerli bilgiler barındırmaktadır. Ahmet Mithat Efendi, bu yazısında çeşitli alfabeleri karşılaştırmış, Osmanlı-Türk yazısının eksikliklerini tartışmış, ideal yazı sisteminin nasıl olması gerektiğine dair görüşlerini sunmuştur. Bu çalışmada, kaynaklarda adı zikredilse de bütünüyle ele alınmamış olan ilgili yazı, yeni harflere aktarılacak ve ana hatlarıyla değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk Dili, Ahmet Mithat Efendi, Kırkambar, yazı, alfabe

Kaynakça

• Argunşah, M. (2012). Ahmet Mithat Efendi'nin Türkçenin sadeleşmesiyle ilgili görüşleri. Turkish Studies, 7(4), Fall 2012, p. 1-12.
• Argunşah, M. (2023). Cumhuriyet’in Türkçesi. Kesit Yayınları.
• Cankara, M. (2015). Rethinking Ottoman cross-cultural encounters: Turks and the Armenian alphabet, Middle Eastern Studies, 51(1), 1-16, Doi:10.1080/00263206.2014.951038
• Ertem, R. (2021). Elifbeden Alfabeye. Dergâh Yayınları.
• Şahin Uğurel, Ö. (2014). Ahmet Midhat Efendi’nin yayımladığı gazete ve dergiler (1868-1876). Turkish Studies, 9(3) Winter 2014, p. 1335-1366.
• Şemseddin Sami (2019). Kamus-ı Türkî. Paşa Yavuzarslan (Haz). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Şimşek, B. (2012). Kırkambar dergisinin eğitim unsurları yönünden değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Şimşir, B. N. (2008). Türk yazı devrimi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Okay, O. (2008). Batı medeniyeti karşısında Ahmet Midhat Efendi. Dergâh Yayınları.
• Ölker, P. (2013). Cerîde-i Havâdis ve Hakâyıku’l-Vekâyî gazetelerinde Türk dili ile ilgili iki yazı, Turkish Studies, 8(9) Summer 2013, p. 2021-2033.
• Uygur, K; Yalkın, Ç.; Uygur, S. (2023). Market-making strategies in Tanzimat era Istanbul: The quest for an elusive, Business History, 30 Kasım 2023, Doi: 10.1080/00076791.2023.2279128.
• İnternet Kaynakları: İBB Atatürk Kitaplığı Süreli Yayınlar Koleksiyonu: https://katalog.ibb.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 28.06.2024)
• TTK Tarih Çevirme Kılavuzu: https://ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu/ (Erişim Tarihi: 27.09.2024)
• TDK Güncel Türkçe Sözlük: https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 17.09.2024)
• Kubbealtı Lugatı: https://lugatim.com/ (Erişim Tarihi: 30.09.2024)
• World History Encylopedia: https://www.worldhistory.org/trans/tr/1-14351/narmer/ (Erişim Tarihi: 12.10.2024)