Nâbî’nin “Bu” Redifli Gazeline Yeni Bir Tahmis: Tahmis-i İsmâil Sâdık Kemâl

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 132 - 145, 20.03.2025

Ayşe Parlakkılıç Mucan

https://doi.org/10.34083/akaded.1630165

Öz

Klasik Türk şiirinde bentlerden oluşan nazım şekillerinden biri olan tahmis, bir gazelin ya da kasidenin önüne aynı vezinde üç mısra eklenmesi ile oluşturulur. Sonradan eklenen bu mısraların zemin şiir ile kurduğu anlam bütünlüğü tahmisin başarılı sayılmasındaki en önemli unsurdur. Nazire geleneğinin bir türü olarak kabul edilen tahmisler genellikle kendi devirlerinde yahut sonraki devirlerde meşhur olup beğenilen şiirler zemin alınarak nazmedilir. 17. yüzyıl divan şiirinin en büyük temsilcilerinden biri olan ve bu şiir dünyasında “hikemî tarz” olarak adlandırılan üslubun da temsilcisi kabul edilen Nâbî, şiirlerine en çok tahmis yazılan şairlerin başında gelir. Bu çalışmada Nâbî’nin daha önce pek çok şair tarafından tanzir ve tahmis edilen “bu” redifli naatine İsmâil Sâdık Kemâl Paşa tarafından nazmedilen ve üzerinde herhangi bir akademik çalışma bulunmayan tahmis konu edilmiştir. Söz konusu esere sahaftan alınan bir yazma eser arasında tesadüfen rastlanmıştır. Eserden bağımsız bir varakta müstakil olarak yer alan bu şiir, Yüzbaşı Tevfik Bey’e hediye edilmek üzere yazılmıştır. Çalışmamızda öncelikle tahmis şairi İsmâil Sâdık Kemâl Paşa ile ilgili bilgilere yer verilmiş akabinde eserin transkripsiyonlu metni sunulmuştur. Son olarak metin dil ve muhteva yönüyle incelenerek zemin şiirle arasındaki anlam bütünlüğü tartışılmıştır. Tahmis-i İsmâil Sâdık Kemâl’in şekil, vezin ve muhteva bakımından zemin şiir ile bir bütünlük içerisinde olduğu, Nâbî’nin “bu” redifli naatine yazılan tahmisler içerisinde başarılı bir tahmis kabul edilebileceği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Nâbî, Gazel, Tahmis, İsmail Sâdık Kemâl

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

A New Tahmis to Nâbî's Ghazal with “Bu” Redif: Tahmis-i Ismâil Sâdık Kemâl

Öz

Tahmis, one of the verse forms consisting of bend in classical Turkish poetry, is formed by adding three verses in the same meter in front of a ghazal or qasida. The unity of meaning that these added verses establish with the base text is the most important factor in the success of tahmis. Tahmis, which are accepted as a type of the tradition of nazire, are composed by taking the poems that were famous and admired in their own period or in later periods as a basis. Nâbî, one of the greatest representatives of 17th century divan poetry and the representative of the style called “hikemî style” in this world of poetry, is one of the poets whose poems have been written the most tahmis. In this study, the tahmis written by a poet Ismâil Sâdık Kemâl to Nâbî's naat with the redif “bu”, which has been tanzir and tahmised by many poets before and on which there is no academic study, is the subject of this study. The aforementioned work was found by chance among a manuscript bought from a bibliopole. This poem, which is on a separate page distinct from the work, was written as a gift to Yüzbaşı Tevfik Bey. In our study firstly, information about the tahmis poet İsmâil Sâdık Kemâl Pasha is, then the transcribed text of the work is presented. Finally, the text is analysed in terms of language and content and the integrity of meaning between it and the ground poem is discussed. It is understood that Tahmîs-i Ismâil Sâdık Kemâl is in integrity with the ground poem in terms of form, meter and content, and can be accepted as a successful tahmis among the tahmis written for Nâbî's naat with the redif “bu”.

Anahtar Kelimeler

Classic Turkish Literature, Nâbî, Ghazal, Tahmis, İsmail Sâdık Kemâl

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Ahıshalı, R. (2007). Râmi Mehmed Paşa. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 34, ss. 449-451). TDV Yayınları.
• Akün, Ö. F. (2006). Nâmık Kemal. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 32, ss. 361-378). TDV Yayınları.
• Alıcı, L. (2020). Kemâl, Maraşlı Kemâl Efendi.Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.
• Bardak, M. (2020). Son Dönem Osmanlı Eğitimci-Bürokratı Ahmed Kemal Paşa’nın Hayatı. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(13), 40-71.
• Bektaş, E. (2008). Nâbî’nin “Bu” Redifli Gazeline Urfalı Şairler Tarafından Yapılan Tahmis ve Yazılan Nazireler. Gazi Türkiyat, 3, 51-66.
• Bilkan, A. F. (1997). Nâbî Divânı (1-2). MEB Yayınları.
• Buçukcu, Z. (2018). Klasik Türk Şiirinde Kuhl-i Cevâhir ve Tûtiyâ Üzerine Bazı Dikkatler. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 2(4 (TEBDİZ Özel Sayısı)), 195-200.
• Cengiz, H. E. (1986). Divan Şiirinde Musammatlar. Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), 429(291), 415-417.
• Coşkun, M. (2002). Manzum ve Mensur Osmanlı Hac Seyahatnameleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’l-Haremeyn’i. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çiftçi, Ö. (2017). Hâtimetü’l-Eş’âr (Fatin Tezkiresi). https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0
• Deniz, S. (2014). Nâbî’nin Çağdaşı Olan Tecellî’nin Divanı’nda Nâbî İzleri. Vefatının 300. Yıldönümünde Şair Nâbî Sempozyumu Bildirileri, 439-450.
• Göçgün, Ö. (1999). Namık Kemal’in Şairliği ve Bütün Şiirleri. AKM Yayınları.
• İstanbullu, N. (2020). Divan Şiirinde Güneş (XV-XVI.YY) [Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Kalkan, M. (2023). Milli Mücadele’de Çerkes Ethem [Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Kaplan, H. (2020). Nâbî’nin Bilinmeyen Bir Muakkibi: Süleyman ve Şairin Nâbî’ye Nazireleri. Hikmet -Akademik Edebiyat Dergisi, 13, 176-211.
• Kaska, Ç. (2023). Sultan II. Selim’e İthaf Edilen Farsça Bir Tahmîs: Tahmîs-i Dîvân-ı Hâfız. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6(4), 830-901.
• Kaya, B. A. (2020). Osman Nevres Divanı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kayaokay, İ. (2016). Nâbî’nin Meşhur “Görmüşüz” Redifli Gazeline Yazılan Nazireler ve Tahmisler. Eurasian Academy of Sciences Journal, 9, 1-23.
• Köksal, M. F. (2018). Sana Benzer Güzel Olmaz -Divan Şiirinde Nazire-. Büyüyenay Yayınları.
• Kurnaz, C., & Çeltik, H. (2011). Divan Şiiri Şekil Bilgisi (2. bs). H Yayınları.
• Kut, G. (2005). Nâbî’nin “Dilber Dilinden” Yazdığı İki Gazel ve Dürrî’nin Nazîreleri. İçinde İzzet Gündağ Kayaoğlu Hatıra Kitabı -Makaleler (ss. 338-342). Türkiye Anıt Çevre Turizm Değerlerini Koruma Vakfı.
• Nalçacıgil Çopur, E. (2017). Nâbî’nin Ziya Paşa’nın Şiirlerine Etkisi. İnsan ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 6(7), 277-292.
• Özdil, H., & Erat, E. (2022). Nâbî’nin “Bu” Refili Na’atına İbrahim Sadri Efendi’nin Nazîresi. Hikmet -Akademik Edebiyat Dergisi, 17, 85-100.
• Pala, H. (Ed.). (2011). Antepli Mehmed Şakir ve Enisü’l-Uşşak Divanı. Anekdot Yayınları.
• Saraç, M. A. Y. (2011). Klâsik Edebiyat Bilgisi-Biçim-Ölçü-Kafiye (4. bs). Gökkubbe Yayınları.
• Tâhirü’l-Mevlevî. (1994). Edebiyat Lügati. Enderun Kitabevi.
• Tarlan, A. N. (1945). Hayâlî Bey Divanı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Uslu, A. (2019). Namık Kemal’in Nazireleri Üzerine Bir Araştırma. Turkish Studies, 14(4), 2137-2218.
• Yavuz, K. (2013). Türk Şiirinde Nazire. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 10, 359-424.