İSTİKRAR SAĞLAMA ARACI OLARAK YARI-BAŞKANLIK SİSTEMİ: FRANSA VE RUSYA ÖRNEKLERİ/SEMI-PRESIDENTIAL SYSTEM AS A TOOL FOR PROVIDING STABILITY: SAMPLES OF FRANCE AND RUSSIA

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 6, 0 - 0, 18.12.2016

Uğur Acar

Öz

Yaygın kabul gören anayasal tarifine göre, faaliyetlerine devam edebilmek için parlamentonun güvenine ihtiyaç duyan hükümet ve doğrudan halk tarafından seçilen devlet başkanının birlikte yer aldığı hükümet sistemi “yarı-başkanlık sistemi” olarak adlandırılmaktadır. Fransa’da 1958 Anayasası’nda yapılan 1962 yılı anayasa değişiklikleri ile prototipi oluşturulan yarı-başkanlık sistemine Rusya Federasyonu’nda 1993 Anayasası’nın kabulü ile geçilmiştir. Ancak bu ülkelerde yarı-başkanlık sistemine geçiş bir keyfiliğin ürünü değil tam tersine bir ihtiyacın karşılanması amacıyla gerçekleşmiştir. Bu ihtiyaç, kısaca ifade etmek gerekirse güçlü bir yürütme organı tesis etmek ve böylece istikrar sağlamaktır. Bu çalışmanın amacı, yarı-başkanlık sistemine bir istikrar sağlama aracı olarak başvurulmasını, Fransa ve Rusya’da yarı-başkanlık sisteminin benimsenmesini doğuran tarihsel gelişim örnekleri üzerinden açıklamaktır. Bu bağlamda öncelikle yarı-başkanlık sisteminin temel özellikleri ve bu sistemin değerlendirilmesine dair farklı bakış açıları ele alınacaktır. İkinci ve üçüncü bölümlerde, söz konusu ülkelerde yarı-başkanlık sistemine geçmeden önceki siyasal konjonktür ve yaşanan siyasi krizlere değinilerek benimsenen anayasaların veya gerçekleştirilen anayasal değişikliklerin bu problemlerin çözümü amacıyla getirdiği yenilikler açıklanacaktır. Çalışmanın sonuç bölümünde, yarı-başkanlık sisteminin Fransa ve Rusya’da istikrarı sağlamayı başarıp başaramadığı değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:Yari-başkanlik Sistemi, Yürütme, Yasama, İstikrar

Abstract
The prototype of the semi-presidential system was developed in France in 1962 with some changes to the 1958 French Constitution. Russian Federation accepted and started to implement with its Constitution in 1993. These two countries shifted toward the semi-presidential system in order to meet a necessity, not as a product of arbitrariness. This necessity was to constitute a powerful executive organ and thus providing stability. This study aims to explore the rationale behind the adoption of semi-presidential system as a tool for providing stability and historical developments that caused France and Russia to adopt this system. In this context, the main features of the semi-presidential system and different perspectives for the evaluation of this system are examined. Moreover, the political conjuncture and political crisis in pre-semi-presidential system period and how newly implemented constitutions and changes in former constitutions contributed to the solution of these problems are explained. Finally, whether semi-presidential system succeeded in providing stability in France and Russia is discussed.

Keywords:Semi-presidential System, Executive, Legislature, Stability

 

Kaynakça

• Arslan, R. (2004). Türkiye’ye Siyasi Model. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Aykaç, B. ve Durgun, Ş. (2015). Çağdaş Siyasal Sistemler içinde Fransa Cumhuriyeti, Tuğrul Korkmaz. Ankara: Alter Yayıncılık, 99-133.
• Coşkun, Ş. ve Davut, Ş. (2013) Cumhurbaşkanının Seçimi, Yetkileri ve Görevleri Açısından Türkiye ve Fransa’nın Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Sayı 3, 182-229.
• Çam, E. (2000). Çağdaş Devlet Sistemleri. İstanbul: Der Yayınları.
• Demir, F. (2013). Yarı Başkanlık Hükümet Sistemi ve Türkiye. Journal of Yaşar University, 8 (Özel Sayı), 831-876.
• Dursun, H. (2006). Süper Başkanlık ya da Başkancı Parlamenter Sistem:Weimar Almanyası İle Rusya Federasyonu Örnekleri ve Çıkartılacak Dersler. TBB Dergisi, Sayı 67, 230-284.
• Eroğul, C. (2005). Çağdaş Devlet Düzenleri. (Dördüncü Bası). Ankara: Kırlangıç Yayınevi.
• Elgie, R. (1999). Semi-Presidentialism and Comparative Institutional Engineering. Semi-Presidentialism in Europe. New York. Oxford University Press.
• Elgie, R. (2007). Varieties of Semi-Presidentialism and Their Impact on Nascent Democracies. Taiwan Journal of Democracy, 3(2), 53-71.
• Elgie, R. (2012). Semi-Presidentialism, Sub-types And Democratic Performance. New York: Oxford University Press.
• Gönenç, L. (1998).
• Azerbaycan Anayasası Üzerine Notlar. AÜHFD, 47 (1-4), 221-278.
• Heywood, A. (2010). Siyaset. (3. Baskı). Ankara: Adres Yayınları.
• Hekimoğlu, M.M. (2009). Anayasa Hukukunda Karşılaştırmalı “Demokratik Hükümet Sistemleri” ve Türkiye”. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Lijphart, A. (2006). Demokrasi Motifleri: Otuz Altı Ülkede Yönetim Biçimleri ve Performansları. (1. Baskı). İstanbul: Salyangoz Yayınları.
• Linz, J. ve Valenzula, A.(1994). Presidential or Parliamentary Democracy: Does It Make a Difference. The Failure of Democracy. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
• Okşar, M. (2011). Yarı-Başkanlık Hükümet Sistemi Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme: Fransa ve Litvanya Modelleri. TAAD, 1(7), 317-384.
• Oytan, M. (1982). Fransa’da Yürütme Organının Yetkileri ve Güçlü Olma Nedenleri. TODAİE Amme İdaresi Dergisi. 15 (1). 83-104.
• Roskin, M. (2012). Çağdaş Devlet Sistemleri: Siyaset, Coğrafya, Kültür. (Çev. B. Seçilmişoğlu). Ankara: Adres Yayınları.(Eserin Orijinali 2007 yılında yayımlandı).
• Şen, İ.G. (2004). Rusya Federasyonu Siyasal Sistemi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Eskişehir.
• TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı. (2014). Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri, Yarı-Başkanlık Sistemi: Fransa, Polonya ve Rusya Örnekleri. Ankara: TBMM Araştırma Merkezi Yayınları.
• Uluşahin, N. (2003). Demokratik Siyasal Rejimlerin Sınıflandırılmasında Farklı Bir Yaklaşım: “Yarı-Başkanlık”tan “İki Başlı Yürütme Yapılanması”na. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 52 (2), 199-233.
• Uluşahin, N. (2007). Saf Hükümet Sistemleri Karşısında İki Başlı Yürütme Yapılanması. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Yazıcı, S. (2013). Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme. (3. Baskı). İstanbul: İBÜ Yayınları.
• Yılmaz, N. (2014). Antik Yunan Dönemi Karşılaştırmalı Siyaset Biliminde Siyasal Sistem Sınıflandırmalarına Genel Bir Bakış. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 15 (1), 123-138.
• Yücel, B. (2003). Yarı-Başkanlık Sisteminin Hükümet Modeli Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma: Fransa Modeli ve Komünizm Sonrası Polonya. AÜHFD, 52 (4), 335-364.