TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİ VE KEMALİZM MESELESİ: HEGEMONYA, ASİMİLASYON, MÜCADELE

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 10, 331 - 360, 30.12.2018

Oğuzhan Bilgin

Öz

Bu
çalışmada Kemalizm’in tezleri ve politikalarına Türk Milliyetçiliğinin önde
gelen entelektüel ve politik figürlerinin nasıl itirazlar getirdiği, Kemalizm
ile ayrıldıkları noktaları, eleştirilerin sebepleri tarihsel olarak Cumhuriyet’in
ilk yıllarından itibaren günümüze kadar tahlil edilmeye çalışılmıştır. Kemalizm
bu çalışmada sadece bir fikir sistemi, politikalar bütünü olarak değerlendirilmemiş,
ayrıca siyasal partiler, ideolojiler, hükümetler üzerinde hegemonya kurmuş ve
bu hegemonyasını ordu, sermaye, aydınlar, bürokrasi, yargı ve medya gibi
aparatlarıyla bir militarist-bürokratik tahakküm geleneğine dönüşmüş bir resmî
ideoloji olarak ele alınmıştır. Bu bakımdan Kemalizm’in diğer siyasi akımlar
için söz konusu olan hegemonyası Türk Milliyetçiliği için de bir problem olmuş,
buna meydan okumalar yaşanmış, zaman zaman da uzlaşma ve asimilasyon mekanizmaları
işlemiştir. Bu makalede kronolojik olarak Kemalizm muhalifi Türk Milliyetçisi
fikir adamlarının Kemalizm ve onun sabit ideolojik unsurları olan kültürel
Batılılaşma, milli-devlet, Türk tarih tezi, Turancılık karşıtlığı, otoriter
pozitivist sekülerizm gibi konulardaki görüşlerine yer verilmiş, dönemsel
olarak değişimler ve bu değişimlerdeki konjonktürel etkiler analiz edilmiştir.
Siyasal ittifaklar, seçimler, darbeler ve yargı müdahaleleri, fikir akımları ve
dünyadaki gelişmeler bu konjonktürel etkinin öğeleri olarak milliyetçilerin
pozisyonunu da etkilemiş, çatışmaların, mücadelelerin veya uzlaşıların biçimini
belirlemiştir. Kemalizm-Türkçülük farklılaşmasının tarihi, toplumsal ve siyasal
ekseni, Türk Milliyetçiliğinin siyasal ve ideolojik öncülerinin söylemleri
analiz edilerek tartışılmış, temel tarihsel eksenler ve kırılma noktaları
belirlenmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede Nihal Atsız, Zeki Velidi Togan, Fuad
Köprülü, Ahmed Ağaoğlu, Alparslan Türkeş, Mümtaz Turhan, Necip Fazıl, Erol
Güngör, Ahmet Kabaklı, Nevzat Kösoğlu vb. önde gelen milliyetçi aydın ve
siyasetçilerin fikir ve söylemleri analiz edilmiştir. Bu çalışmanın literatüre
katkısı Türk Milliyetçiliği Kemalizm ilişkisini hegemonya kavramı bağlamında
analiz etmesidir.

Anahtar Kelimeler

Türk Milliyetçiliği, Kemalizm, Türkçülük, hegemonya, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP)

TURKISH NATIONALISM vs. KEMALISM: HEGEMONY, ASSIMILATION, CHALLENGE

Öz

This study attempts to
analyze the objections and criticisms of the pioneering intellectual and
politic figures of Turkish nationalism on the theses and policies of Kemalism.
In this analysis, Kemalism is not regarded as only a set of thoughts, also an official
ideology that built hegemony over variety of ideologies, political parties,
governments and transformed this hegemony into a tradition of
bureaucratic-militarist dominance thanks to its apparatus of military,
bureaucracy, media, judiciary and intellectuals. In this sense, the hegemony of
Kemalism over other ideologies took place for Turkish nationalism as well and
this process operated through the mechanisms of both struggles and challenges
and also compromises and assimilation. In this article, the views of
anti-Kemalist, Turkish nationalist intellectuals on Kemalism and its basic
ideological components i.e. cultural Westernization, nation-state, new official
history writing, anti-Turanism and authoritarian positivist secularism are
explored chronologically by analyzing periodic changes and the conjunctural
impacts. As the components of the conjunctural impacts, political alliances,
coups and the developments in the World affected the positions of nationalists
and determined the shape of conflicts, struggles and compromises. The history
of differentiation of Turkism and Kemalism, and the social and political axis
of this differentiation is discussed by analyzing the discourses of the
political and ideological pioneers of Turkish nationalism. In this frame the
ideas and discourses of nationalist intellectuals and politicians like Nihal
Atsız, Zeki Velidi Togan, Fuad Köprülü, Ahmed Ağaoğlu, Alparslan Türkeş, Mümtaz
Turhan, Necip Fazıl, Erol Güngör, Ahmet Kabaklı, Nevzat Kösoğlu and others are
analyzed. 

Anahtar Kelimeler

Turkish Nationalism, Kemalism, hegemony, Turkism

Kaynakça

• Akarsu, B. (1969). Atatürk Devrimi ve Yorumları. Türk Dil Kurumu. Ankara.
• Akçura, Y. (2016). Üç Tarz-ı Siyaset. Ötüken Neşriyat: İstanbul.
• Akyol, T. (2008). Ama Hangi Atatürk. Doğan Kitap: İstanbul.
• Akyol, T. (2002). Liberalizm ve Milliyetçilik. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, Milliyetçilik, 4, 740-42. İstanbul.
• Alp, T. (1936), Kemalizm, İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Atsız, N. (1997). Türkçülere Birinci Teklif‛, Makaleler I. İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Atsız, N. (1997). Milli Birlik, Makaleler III. İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Atsız, N. (1997). Reha Oğuz’la Tanışma‛, Çanakkale’ye Yürüyüş - Türkçülüğe Karşı Haçlı Seferi İstanbul: İrfan Yayınevi
• Atsız, N. (1940:7). Türkler İçin Yabancı Kavimlerin Medeniyetine Sahip Çıkmaya Lüzum Yoktur.
• Atsız, N. (1941). Dalkavuklar Gecesi & Z Vitamini. Ötüken Yayınevi: İstanbul.
• Ayın Tarihi Mayıs, 1944, İstanbul.
• Ayvazoğlu, B. (2002). Tanrıdağı’ndan Hira Dağı’na Uzun İnce Yollar. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, 4, 541-578.
• Başgil, A.F. (1962). Demokrasi Yolunda. Yağmur Yayınevi: İstanbul.
• Bakırezer, G. (2002). Nihal Atsız. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, İletişim Yayınevi: İstanbul.
• Berkes, N. (2005). Unutulan Yıllar, (Yay. Haz.: Ruşen Sezer). İletişim Yayınları: İstanbul.
• Bilgin, O. (Temmuz 2017) Bir Milliyetçi Mücadele Örneği Olarak 15 Temmuz Direnişi. Türk Yurdu. Sayı 359.
• Bora, T., & Taşkın, Y. (2001). Sağ Kemalizm. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. Kemalizm. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/asiri-sag-artik-tehdit-degil-3439635
• Cizre, Ü. (2009). Egemen İdeoloji ve Türk Silahlı Kuvvetleri: Kavramsal ve İlişkisel Bir Analiz. Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: Kemalizm, İstanbul: İletişim Yayınları, ss.156-179.
• Çalık, M. (1995). MHP Hareketi/ Kaynakları ve Gelişimi. Cedit Neşriyat: Ankara.
• Danişment, İ. H. (1966). Türklük Meseleleri. İstanbul Kitapçılık: İstanbul.
• Deliorman, A. (1978). Tanıdığım Atsız. Orkun Yayınları: İstanbul.
• Ertekin, O. (2009). Cumhuriyet Döneminde Türkçülüğün Çatallanan Yolları. İletişim Yayınları: İstanbul.
• Gökalp, Z. (1990). Türkçülüğün Esasları, Toker Yayınları: İstanbul.
• Gökalp, Z. (1986). Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak. Toker Yayınları: İstanbul.
• Gramsci, A. (1997) Selections From the Prison Notebooks of Antonio Gramsci, Quentin Hoare (Der.), Çev. G. Nowell Smith, New York: International Publishers.
• Güngör, E. (1981). İslam’ın Bugünkü Meseleleri. Ötüken Yayınevi: İstanbul.
• Güngör, E. (1992). Kültür Değişmeleri ve Milliyetçilik. Ötüken Yayınevi: İstanbul.
• Güngör, E. (1991). Türk Kültürü ve Milliyetçilik. Ötüken Yayınevi: İstanbul.
• Hürriyet. (26.10.2005). Aşırı Sağ Artık Tehdit Değil, http://www.hurriyet.com.tr/gundem/asiri-sag-artik-tehdit-degil-3439635
• Hürriyet. (10 Şubat 2008). 411 El Kaosa Kalktı. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/411-el-kaosa-kalkti-3439635 Inan, A. (1981). A History of the Turkish Revolution and Turkish Republic. Trans. Ahmet E. Uysal. Ankara.
• Kadıoğlu, A. (1999). Cumhuriyet İradesi, Demokrasi Muhakemesi, Metis Yayınları: İstanbul.
• Kösoğlu, N. (2005). Türk Milliyetçiğinin Doğuşu ve Ziya Gökalp. Ötüken Yayınevi: İstanbul.
• Yazıcıoğlu, S. (23 Mart 1972). “Gökalp ve duyulmamış bir eseri". Halk Klasikleri, Cumhuriyet Gazetesi.
• Kabaklı, A. (1990). Temellerin Duruşması. Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları: İstanbul.
• Kara, İ. (1986). Osmanlıcılarla Türkçüler Arasında Bir Milliyetçilik Tartışması. Tarih ve Toplum, 30, 57-59.
• Kafesoğlu,İ. (1970). Türk Milliyetçiliğinin Meseleleri. MEB Yayınevi: İstanbul.
• Neuman, L. W. (2004). Basics of Social Research: Qualitative.
• Öğün, S. S. (1992). Türkiye’de Cemaatçi Milliyetçilik ve Nurettin Topçu. Dergâh Yayınları: İstanbul.
• Sakal, F. (1999). Ağaoğlu Ahmed Bey. Türk Tarih Kurumu Yayınları: İstanbul.
• Tanyol, C. (1985). Türk Edebiyatında Anılar/İnceleme ve Anılar. Remzi Kitabevi: İstanbul.
• Topçu,N. (1997). Yarınki Türkiye. Dergâh Yayınları: İstanbul.
• Tunçay, M. (1981). Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması. Yurt Yayınları: Ankara.
• Turhan, M. (1987). Kültür Değişmeleri. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fak. Vakfı Yayınları: İstanbul.
• Türkiye Günlüğü, (1989). Cedit Yayınları, Ankara.
• Meriç, C. (1978). Umrandan Uygarlığa. Ötüken Neşriyat: İstanbul.
• Yılmaz, M. (2001). Mümtaz Turhan. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Muhafazakârlık.
• Yılmaz, M. (2001). Dündar Taşer. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Milliyetçilik.
• Ünder, H. (2001). Atatürk İmgesinin Siyasal Yaşamdaki Rolü. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, 2, 138-155.
• Üstel, F. (2017). İmparatorluktan Ulus-Devlete Türk Milliyetçiliği. İletişim Yayınları: İstanbul.
• Yalçın, H. C. (18 Mayıs 1944). Bizde Türkçülük, Tanin.
• Yalçın, H. C. (19 Mayıs 1944). Turancılık Hareketi. Tanin.
• Yaşlı, F. (2009). Kinimiz Dinimizdir: Faşizm Üzerine (Vol. 225). Yordam Kitap.