A CINEMATIC EXAMPLE OF TURKEY’S SOCIAL ATMOSPHERE: SOCIAL REALITY INZEKİ ÖKTEN CINEMA

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 18, 267 - 286, 30.04.2022

Ali Barış Kaplan

Öz

The films directed by Zeki Ökten during the 1970s and 1980s are important as they projected the social environment of Turkey. In this study, on the basis of the sociological data of Turkey in the 70s and 80s, how Zeki Ökten's films witnessed the history of the period was investigated. Within the framework of "Social Change and Cinema" concept, an answer was sought to the question of how realistically the changing social dynamics of Turkey were reflected in Zeki Ökten's films using a sociological method. This study covers social change and Zeki Ökten Cinema and is limited to the director's following social realist films: "Kapıcılar Kralı, Çöpçüler Kralı, Sürü, Düşman, Faize Hücum, Ses, Pehlivan, Davacı, Yoksul, Düttürü Dünya". Since the director's commercial films and films after 1990 should be considered as the result of other social dynamics, they were excluded from the scope of this study. The evaluation of the films included in this study in the light of sociological data showed that the stories of the characters in Zeki Ökten's cinema were the stories of Turkish society. Zeki Ökten's films are like narrators witnessing a social journey and the bearers of social memory.

Anahtar Kelimeler

: Social Change, Social Realism, Zeki Ökten Cinema, Sociological Method

TÜRKİYE’NİN TOPLUMSAL ATMOSFERİNİN SİNEMASAL ÖRNEĞİ: ZEKİ ÖKTEN SİNEMASINDA TOPLUMSAL GERÇEKÇİLİK

Öz

Zeki Ökten’in, 1970’ler ve 80’ler boyunca çektiği filmler, Türkiye’nin toplumsal ortamına projeksiyon tutan yapıtlar olarak önem arz etmektedir. Bu çalışmada, 70’li ve 80’li yıllar Türkiye’sinin sosyolojik verileri ışığında, Zeki Ökten sinemasının çekildiği dönemin tarihine nasıl tanıklık ettiği konusu araştırılmıştır. “Toplumsal Değişim ve Sinema” kavramı çerçevesinde, Türkiye’nin değişen toplumsal dinamiklerinin, Zeki Ökten filmlerine ne oranda gerçekçi yansıdığı sorusuna sosyolojik yöntemle yanıt aranmıştır. Çalışmanın kapsamı, toplumsal değişim ve Zeki Ökten Sineması’dır. Araştırmanın sınırlılığını ve veri tabanını ise yönetmenin toplumsal gerçekçi nitelikteki “Kapıcılar Kralı, Çöpçüler Kralı, Sürü, Düşman, Faize Hücum, Ses, Pehlivan, Davacı, Yoksul, Düttürü Dünya” adlı filmleri oluşturmaktadır. Yönetmenin ticari nitelikteki filmleri ile 1990 sonrası filmleri, başka toplumsal dinamiklerin sonucu olarak değerlendirilmesi gerektiği için; çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur. Bu çalışmada yer alan örneklem filmlerin sosyolojik veriler ışığında değerlendirmesi göstermiştir ki; Zeki Ökten sinemasındaki karakterlerin hikayeleri, Türk toplumunun hikayesidir. Zeki Ökten filmleri, toplumsal yolculuğa tanıklık eden, birer anlatıcı ve toplumsal belleğin taşıyıcısı gibidir. 

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Değişim, Toplumsal Gerçekçilik, Zeki Ökten Sineması, Sosyolojik Yöntem

Kaynakça

• Abisel, N. (1994). Türk Sineması Üzerine Yazılar, Ankara: İmge Kitabevi.
• Alaca, E. (2016). Cumhuriyet Dönemi Türk Sinemasında Emek Kavramı, Sendikal Hareketler ve İşçi Temalarının İşlenişi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Berger, A. A. (1996). Kitle İletişiminde Çözümleme Yöntemleri, Çev: M. Barkan, U. Demiray, A.H. Yüksel, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Biryıldız, E. (2013). Örneklerle Türk Film Eleştirisi (1950-2002), İstanbul: Beta Yayınları.
• Çelikcan, P. (2012). Türk Sinemasında Sınıf Atlama Sorunu, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Cilt 0, Sayı 6, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/212926
• Doruk, Ö. T. & Yavuz, H. B. (2018). 1980’den Sonra Türkiye’de Uygulanan İstikrar Politikalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi, OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi,8(15), 2237-2265.
• Dalyanoğlu, A. (2002). Türkiye’deki Toplumsal ve Siyasal Olayların Zeki Ökten Sinemasına Yansıması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Esen Kuyucak, Ş. (2014). Zeki Ökten: Yeşilçam’da Özgün Bir Yönetmen, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Esen, Ş. (1996). 80’ler Türkiye’sinde Sinema, Eskişehir: ETAM A.Ş. Baskı Tesisleri.
• Güçhan, G. (1992). Toplumsal Değişme ve Türk Sineması, Ankara: İmge Kitabevi.
• Kasım, M. ve Atayeter, H. D. (2012). 1960’lı Yıllarda Türk Sinemasında Toplumsal Gerçekçilik, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e GİFDER), Cilt:1, Sayı:4, 19-33.
• Kaplan, N. (2015). 60’lı Yıllar Aile Sineması, İstanbul: Pales Yayınları.
• Küçük, A. (2019). Türkiye’de Sosyal ve Siyasal Değişim: 1980 ve Sonrası, Econharran Harran Üniversitesi, İİBF Dergisi, Cilt:3, Sayı:4, 20-45.
• Pösteki, N. (2012). 1990 Sonrası Türk Sineması, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Oskay, Ü. (1994). Çağdaş Fantazya/Popüler Kültür Açısından Bilimkurgu ve Korku Sineması, Der Yayınları.
• Öztürk, S. & Özyakışır, D. (2005). Türkiye Ekonomisinde 1980 Sonrası Yaşanan Yapısal Dönüşümlerin GSMH, Dış Ticaret Ve Dış Borçlar Bağlamında Teorik Bir Değerlendirmesi, Mevzuat Dergisi, Yıl:8, Sayı:94, 1-20.
• Özden, Z. (2004). Film Eleştirisi, Ankara: İmge Kitabevi.
• Sever, M. (2019). 1980 Sonrası Türkiye’de Kültürel ve Toplumsal Değişme, Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt:2, Sayı:3, 3-10.
• Sim Ş. (2009). Türk Sinema Tarihinde İlk Üçleme, Metin Erksan’dan Mülkiyet Üçlemesi; Yılanların Öcü, Susuz Yaz, Kuyu”, İstanbul Aydın Üniv. Dergisi, Cilt 1, Sayı 3, 171-196.
• Uğur, U. (2016). Gurbet Kuşları Filmi Örneğinde İç Göç Olgusunun Sosyolojik Açıdan İncelenmesi, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(3), 917-926.
• Ünal, M. (2010). Türk Sinemasında Kemal Sunal, Yeni Düşünceler, Sayı 5, 69-78.
• Yakın, O. (2009). 1980 Sonrası Yeni Gerçekçilik Örneği Olarak Düttürü Dünya, Kebikeç/İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, Dosya: Sinema ve Tarih, Sayı:27, 331-350.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Zeki_%C3%96kten