AN ASSESSMENT ON EARLY REPUBLIC PERIOD PUBLIC RELATIONS ACTIVITIES

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: Cumhuriyet Özel Sayısı, 670 - 701, 29.10.2023

Celil Ünal

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1353392

Öz

All activities during the first years of the Republic aiming to establish relations with the public can be evaluated as the grassroots of public relations as carried out in the modern sense today. This is because the existence of public relations is measured by the existence of public opinion, and it is evident that the efforts to establish relations with the public in the first years of the Republic included the intention to create Turkish public opinion. In addition, there were efforts carried out by the new Republic of Turkey to introduce itself to foreign publics. In this sense, the Early Republic period appears as a period in which many activities that can be considered within the scope of public relations, although not called public relations, were carried out to create domestic public opinion and gain a place in the minds of the external public. Therefore, by focusing on the early years of the Republic, this study aims to explain the efforts to put the new Turkey on the map, modernize Turkish society, and raise citizenship awareness among the Turkish public from the perspective of public relations. As a review article, this study discusses case studies by associating them with the purpose and fields of public relations. The aim of the article is to contribute to the studies on the historical development of Public Relations in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Public Relations, Republic, Modernization

ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ HALKLA İLİŞKİLER FAALİYETLERİNE YÖNELİK BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Cumhuriyet’in ilk yıllarında gerçekleştirilen halkla ilişki kurmaya yönelik bütün faaliyetler, bugün Türkiye’de modern manada ifa edilen halkla ilişkiler faaliyetlerinin oluşmasında bir tür zemin oluşturmuştur denilebilir. Çünkü halkla ilişkilerin varlığı, kamuoyunun varlığıyla ölçülmektedir ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında halkla ilişki kurmak üzere gerçekleştirilen çalışmaların bir Türk kamuoyu oluşturma niyeti içerdiği görülmektedir. Bunun yanında Cumhuriyet’in ilk yıllarında yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin kendisini dış kamuoyuna tanıtmaya yönelik gerçekleştirmiş olduğu çalışmalar da bulunmaktadır. Erken Cumhuriyet dönemi bu anlamda gerek iç kamuoyu yaratma gerekse dış kamuoyunun zihninde yer edinmek üzere halkla ilişkiler adı konulmasa da halkla ilişkiler kapsamı içerisinde değerlendirilebilecek birçok faaliyetin gerçekleştirildiği bir dönem olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma, erken Cumhuriyet dönemine odaklanmakta; ilgili dönemdeki ülkenin tanıtılmasına, Türk toplumunun modernleştirilmesine ve vatandaşlık bilincinin kazandırılmasına yönelik çalışmaları inceleme altına alarak, halkla ilişkiler perspektifiyle izah etmeye niyetlenmektedir. Derleme olarak nitelendirilebilecek çalışmada örnek olaylar ele alınmakta; ardından irdelenen örnek olaylar, halkla ilişkiler amaç ve uygulama alanlarıyla ilişkilendirilerek açıklanmaktadır. Çalışmanın amacı; halkla ilişkilerin Türkiye’deki tarihsel gelişimine yönelik çalışmalara katkı sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Halkla İlişkiler, Cumhuriyet, Modernleşme

Kaynakça

• Abratt, R., Clayton, B. C., & Pitt, L. F. (1987). Corporate objectives in sports sponsorship. International Journal of Advertising, 6(4), 299-312.
• Akar, H. (2010). Halkla ilişkilere farklı bir yaklaşım: ilişki yönetimi. Selçuk İletişim, 6(3), 206-215.
• Akdağ, M. (2005). Halkla ilişkiler ve kriz yönetimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 1-20.
• Aktaş Yamanoğlu, M., Gençtürk Hızal, G. S. & Özdemir, B. P. (2013). Türkiye'de halkla ilişkiler tarihi: kurumsallaşma yılları 1960-1980. Ankara: DeKi Yayınları.
• Akyürek, R. (2015). Halkla ilişkilerde sorun yönetiminin işlevi. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi, 9, 127-139.
• Ansoff, H. I. (1980). Strategic issue management. Strategic Management Journal, 1(2), 131-148.
• Arıkan, Z. (1999). Halkevlerinin kuruluşu ve tarihsel işlevi. Atatürk Yolu Dergisi, 6(23), 261-281.
• Aslan, S. (2015). Siyasal iktidarı etkileme yöntemlerinden biri olarak lobicilik. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (23), 1-6.
• Asna, A. (1998). Public Relations—Temel Bilgiler. İstanbul: Der Yayınları.
• Aydın, S. (2006). Cumhuriyet’in ideolojik şekillenmesinde antropolojinin rolü: ırkçı paradigmanın yükselişi. A. İnsel (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: kemalizm içinde (s. 344-369). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ayhan, A. (2006). Cumhuriyet döneminde kamuda halkla ilişkiler algılaması. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (27), 33-45.
• Aysal, N. (2005). Anadolu’da aydınlanma hareketinin doğuşu: köy enstitüleri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 35(36), 267-282.
• Aytaç, K. (2017). Köy enstitüleri ve İsmayıl H. Baltacıoğlu’nun değerlendirmeleri. Sosyoloji Konferansları, 55, 351-367.
• Baskin, O., Aranoff C. & Lattimore, D. (1997). Public relations the profession and the practice. New York: McGraw-Hill.
• Başarır, M. & Zorlu, Y. (2022). Seyyar sergi Karadeniz Vapuru’nun (1926) dönem gazetelerinde sunumu ve tanıtım turunun halkla ilişkiler açısından incelenmesi. Erciyes İletişim Dergisi, 9(2), 951-977.
• Bernays, E. L. (2013). Public Relations. Oklakoma: University of Oclahoma Press.
• Bıçakçı, A. B., & Hürmeriç, P. (2013). Milestones in Turkish public relations history. Public Relations Review, 39(2), 91-100.
• Bogner, F. (1990). Das neu prdenken. Wien: Uebberreuter.
• Bolat, B.S. (2012). Millî bayram olgusu ve türkiye’de yapılan cumhuriyet bayramı kutlamaları (1923-1960). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Bowen, H. (1953). Social responsibilities of the businessman. New York: Harper and Row.
• Bülbül, R. (2004). Halkla ilişkiler (genişletilmiş 2. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Büyükdoğan, B. (2019). Uluslararası halkla ilişkiler bağlamında uluslararası halkla ilişkiler ajanslarının hizmet alanları. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, (2), 162-182.
• Canpolat, N. (2012, Mayıs). Sosyal teorideki iktidar düşüncesi temelinde halkla ilişkiler ve Türkiye’de halkla ilişkilerin gelişimi. M. İzciler (Başkan), 2. Uluslararası İletişim Sempozyumu. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları: 157, Kongreler ve Sempozyumlar Dizisi: 25. 865-882.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches. USA: SAGE Publications.
• Cutlip, S. M., Center, A. H. & Broom, G. M. (1994). Effective public relations, New Jersey: Prentice Hall, Englewood Cliffs.
• Çelik, H. S. (2010). Atatürk döneminde halk-devlet ilişkileri (1923-1938). [yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Çelik, K. (2013). Türkiye’de Halkevleri’nin kültürel politikası ve faaliyetleri. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi. Saraybosna. 489-498.
• Çiftçibaşı, G. C. (2017). Spor pazarlaması ve sponsorluk: beşiktaş jimnastik kulübü ve Vodafone arasındaki sponsorluk ilişkisinde taraftarların tutumlarının incelenmesi. [yüksekl lisans tezi] Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çizmeci, F. & Ercan, T. (2015). The effect of digital marketing communication tools in the creation brand awareness by housing companies. Megaron, 10(2), 149-161.
• Dağtaş, B. & Tazegül, M. (2005). Modernleşmeyi okumak: ülkü dergisi (1933-1938). Kültür ve İletişim, 8(16), 75-99.
• Dinçer, M. K. (1999). Lobicilik. İzmir: Alfa Yayınları.
• Erdem, U. (2019). Türkiye Cumhuriyeti kendini tanıtıyor: yüzer sergi Avrupa’da. Hiper Yayın.
• Erdoğan, İ. (2006). Halkla ilişkiler. Ankara: ERK yayınları.
• Eser, Z. & Korkmaz, S. (2017). Halkla ilişkiler duyurum. Z. Eser (Ed.) Pazarlamaya giriş içinde (211-243). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Getz, D. (2012). Event studies theory, research and policy for planned events. London: Routledge.
• Göçgün, Ö. (2006). Atatürk ve Türk kültürü. 20.07.2023 tarihinde https://turkoloji.cu.edu.tr/ATATURK/arastirmalar/01.php.
• Grunig, J. E. & Hunt, T. (1984). Managing public relations. New York: Holt, Rinehart and Winston.
• Gül, O. K. & Çinpolat, A. G. (2021). Milli şuurun oluşmasında milli bayramlar: 1934-1948 yılları arasında Sivas’ta cumhuriyet bayramı kutlamaları. Zeitschrift Für Die Welt Der Türken/Journal of World of Turks, 13(2), 147-168.
• Jackson, P. & Center, A. H. (1995). Public relations practices managerial case studies and problems, New Jersey: Prentice Hall, Englewood Cliffs.
• Jones, T. M. (1980). Corporate social responsibility revisited, redefined. California Management Review. University Of California Press.
• Kalender, A. & Fidan, M. (2008). Halkla ilişkiler. Konya: Tablet Yayınları.
• Karapınar, D. Ç. (2017). Halkla ilişkilerde konu yönetimi ŞikayetVar sitesi üzerinden bir inceleme. Atatürk İletişim Dergisi, (13), 103-124.
• Kazancı, M. (2002). Althusser, ideoloji ve iletişimin dayanılmaz ağırlığı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57(1), 55-87.
• Kazancı, M. (2005). Türklerde devletle ilişkiler üzerine bazı notlar. İletişim Araştırmaları, 3(1–2), 5–40.
• Kazancı, M. (2006). Osmanlı'da halkla ilişkiler. Selçuk İletişim, 4(3), 5-20.
• Keloğlu-İşler, E. İ. (2006). Halkla ilişkiler etiğine tarihsel bir bakış: Amerika’nın öğrettikleri ve Türkiye’de yaşananlar. Küresel İletişim Dergisi, 2, 1-8.
• Keloğlu-İşler, E. İ. (2007). Demokrat partinin halkla ilişkiler stratejileri üzerine tarihsel bir inceleme [doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kirby, F. (2000). Türkiye’de köy enstitüleri, Ankara: Güldikeni Yayınları.
• Kitchen, P. J., & Burgmann, I. (2010). Integrated marketing communication. Wiley İnternational Encyclopedia Of Marketing.
• Kongar, E (2008). Kültür üzerine, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Köklügiller, A. (2016). Köy enstitüleri nedir? ne değildir? İstanbul: Iq Kültür Sanat Yayıncılık.
• Kruckeberg, D. & Starck, K. (1988). Public relations and community: a reconstructed theory. New York: Praeger.
• Küçükuğurlu, M. & Okur, M. (2007). Tek parti döneminde erzurum halkevleri. Derya Kitabevi.
• Küpeli, Ö. (2007). Atatürk’ün Bursa gezileri ve halkla ilişkileri. N. Ülker (Ed.). Az bilinen yönleriyle Atatürk içinde (s. 123-144). İzmir: Ege Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Lauzen, M. M. (1997). Understanding the relation between public relations and ıssues management. Journal of Public Relations Research, 9(1), 65-82.
• Mekanlı, G. (2005). Örgütlerin tanıtımında bir iletişim yöntemi olarak etkinlik yönetimi [yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Novelli, W.D. (1990) One-Stop shopping: somethoughts on ıntegrated marketing communications. Public Relations Quarterly, 34(4), 7–9.
• Okay, A. & Okay, A. (2002). Halkla ilişkiler ve medya. İstanbul: MediaCat Kitapları.
• Olanipekun, A. O., Omotayo, T., & Saka, N. (2021). Review of the use of corporate social responsibility (CSR) tools. Sustainable Production and Consumption, 27, 425-435.
• Özçelik, M.H. & Güneş, M. (2017). Türklerin atasından fazlası: Mustafa’dan Atatürk’e. Saarbrücken: Lambert Academic Publishing.
• Özdemir, Y. & Aktaş, E. (2011). Halkevleri (1932’den 1951’e). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (45), 235-262.
• Özgen, Y. (Tarihsiz). Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün yurt gezileri (1923-1938). 01.07.2023 tarihinde https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/cumhurbaskani-mustafa-kemal-ataturkun-yurt-gezileri-1923-1938/.
• Özkan, G. (2019). Bir halkla ilişkiler çalışması olarak Türkiye’de düzenlenen ilk güzellik yarışması. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 587-606.
• Özkan, G. (2021). Erken dönem kamu diplomasisi ve halkla ilişkiler örneği olarak seyyar sergi Karadeniz Vapuru. Ö. Toprak (Ed.), Atatürk ve iletişim medya, iletişim ve toplumsal dönüşüm içinde (s. 199-229). Ankara: Akademisyen Yayınevi.
• Özkan, R. (2003). Cumhuriyet ve dil: toplumsal birlik açısından dilin önemi. Milli Eğitim Dergisi, 160. 28.07.2023 tarihinde https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/milli_egitim_dergisi/160/ozkan.htm.
• Özüpek, M. N. (2003). Halkla ilişkiler faaliyetleri ve basın. Selçuk İletişim, 2(4), 84-89.
• Peltekoğlu, F. B. (2009). Halkla ilişkiler nedir? (6. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• Peltekoğlu, F. B. (2016). Halkla ilişkiler üzerine düşünmek. F. B. Peltekoğlu (Ed.). İletişimin gücü: kurumsaldan küresele halkla ilişkiler içinde (s. 369-382). İstanbul: Beta Yayınları.
• Saffir, L. & Tarrant, J. (1993). Power public relations. Chicago: NTC/Contemporary Publishing Company.
• Saydam, D. (2013). İletişim ajanslarında müşteri ve medya ilişkileri yönetiminde paradigma değişikliği: postmodern halkla ilişkiler [doktora tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Schultz, D. E. & Kitchen, P. J. (1997). Integrated marketing communications in US advertising agencies. Journal of Advertising Research, 37(5), 7–18.
• Schultz, H. B. & Werner, A. (2005). Reputation management. Retrieved June, 13,2005. 16.06.2023 tarihinde https://www.oxford.co.za/download_files/cws/Reputation.pdf.
• Seitel, F. P. (2017). The practice of public relations. New York: Pearson.
• Sezer, A. & Kahraman, M. E. (2021). Grafik tasarımda tanıtma kavramı ve 1923-1950 dönemi Türkiye turizm tanıtım afişleri. Turkish Studies-Social Sciences, 16(3), 1209-1222.
• Sezer, Ö. (2021). Modern köyün inşası: erken cumhuriyet dönemi kırsalında iskan politikaları üzerine bir değerlendirme. Tüba-Ked Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, (24), 127-144.
• Sofuoğlu, Ç. (2019). Toplumsal dönüşümlere biyopolitik çerçeveden bakmak: erken cumhuriyet dönemi ve 2000’ler sonrası Türkiye [yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şentürk, Z. A. & Selvi, Ö. (2019). Halkla ilişkiler. Z A. Şentürk & Ö. Selvi (Ed.). Halkla ilişkiler ve uygulama alanları yeni eğilimler içinde. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Tan, N. (2001). Atatürk dönemi tiyatro ve opera çalışmalarında Türk halk kültüründen nasıl yararlanıldı? I. Uluslararası Atatürk ve Türk Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri. 18.07.2023 tarihinde https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78670/ataturk-donemi-tiyatro-ve-opera-calismalarinda-turk-hal-.html.
• Tanyıldızı, N. İ. & Serttaş, A. (2019). Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri’nde halkla ilişkilerin tarihsel gelişimi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(6), 567-584.
• Theaker, A. (2005). The handbook of public relations. Routledge.
• Tunca, E. A. (2006). Türk harf devriminin halka tanıtımı çalışmaları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 111-122.
• Ustakara, F. (2020) Halkla ilişkiler geniş bir açıdan: halkla ilişkiler tarihi dönemleriyle. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Uzun, R. & Arsak Hasdemir, T. (2010). Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin üst yapı kurumları: Matbuat Umum Müdürlüğü, Anadolu Ajansı ve Radyo. N. Güngör (Der.) Cumhuriyet döneminde iletişim, kurumlar, politikalar içinde (77-99). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Ünal, C. (2019). The role of public relations on accumulation of social capital: sample of village institutes. B. Alıcı & Ö. Aydınlıoğlu (Eds.). In New horizons in communication age (283-308). Ankara: İKSAD Publishing House.
• Ünal, C. (2023). İnfodemi ve halkla ilişkiler. İ. Kiçir & C. Ünal (Eds.), Halkla ilişkiler ve reklamcılıkta yeni trendler içinde (s. 33-56). Konya: Literatürk Yayınları.
• Woisetschläger, D.M., Backhaus, C. & Cornwell, T.B. (2017). Inferring corporate motives: how deal characteristics shape sponsorship perceptions. Journal of Marketing, 81(5), 121-141.
• West, A. G., Kannan, S., Lee, I. & Sokolsky, O. (2010). An evaluation framework for reputation management systems. Z. Yang (Ed.), in Trust modeling and management in digital environments: from social concept to system development (p. 282-308). IGI Global.
• Wilcox, D. L., Ault, P. H., Agee, W. K. & Cameron G.T. (2001). Essentials of public relations. New York: Addison-Wesley Longman.
• Wilcox, D. L., Cameron, G. T. & Reber, B. H. (2015). Public relations: strategies and tactics. New York: Pearson.
• Yalçındağ, S. (1988). Kamu yönetiminde halkla ilişkiler. Halkla ilişkiler sempozyumu. Ankara: AUBYYO-TODAİE Yayını.
• Yıldırım, G. (2016). Kültürel diplomasi ve uluslararası halkla ilişkiler çerçevesinde cumhuriyetin ilk yıllarında türk kültürü ve sanatının uluslararası alanda tanıtımı. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 2(4), 221-256.
• Yıldız, F. (2019). Türkiye’de ilk güzellik yarışmaları ve basının öncü rolü: genç Cumhuriyet’in asri güzelleri. Etkileşim, (4), 66-87.