The Establishment of Military Dominance and its Effect on Democratisation in Turkey

Yıl 2013, Cilt: 8 Sayı: 1, 93 - 123, 23.07.2014

Abdulvahap Akıncı

Öz

As in several developing countries, the soldier-civil relation is also one of the most debated issues in Turkey. The interventions, which were carried out periodically in the time after electoralism, are the leading obstacles against the institutionalization of democracy. The military tried to find the ways to control the management even in the period when they left it to the civilians. In this context they placed their control into the constitutional basis. The military followed the way to establish the tutelage against the civil rulers within the established intuitional structure. In this study, the position of Turkish Military in the system has been tried to be examined. The reasons of the interventions, what aim was targeted during the process and the effects on the institutionalization of Turkish democracy were be studied. There are some rescue guarantees the military obtained after certain interventions. What these guarantees were also studied. It is concluded that in order to institutionalize Turkish democracy, it is necessary to put it thoroughly under control of the elected.

Anahtar Kelimeler

Military Intervention, Military Tutelage, Democracy, Turkish Democracy, Soldier-Civil Relation.

Türkiye’de Askeri Vesayetin Tesisi ve Demokratikleşmeye Olan Etkisi

Öz

Asker-sivil ilişkisi birçok gelişmekte olan ülkede olduğu gibi Türkiye’de de üzerinde tartışmaların yoğun olarak yapıldığı konulardan birisidir. Demokrasiye geçildikten sonraki dönemde periyodik olarak gerçekleştirilen darbeler, demokrasinin kurumsallaşmasının önündeki en önemli engellerin başında gelmektedir. Askerler yönetimi sivillere devrettikleri dönemlerde bile yönetimi kontrol etmenin yollarını aramışlardır. Bu bağlamda kendi kontrollerini anayasal bir temele oturttular. Oluşturulan kurumsal yapı içerisinde asker, sivil yöneticilere karşı vesayeti tesis etme yoluna gitmiştir. Bu çalışmada Türk ordusunun sistem içerisindeki konumu incelenmeye çalışılmıştır. Yapılan darbelerin gerekçeleri, bunu yaparken hangi amacın güdüldüğü ve bunun Türk demokrasisinin kurumsallaşması üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Askeri darbeler sonrasında ordunun elde ettiği bazı çıkış garantileri söz konusudur. Bu çıkış garantilerinin neler olduğu da incelenmiştir. Türkiye’de demokrasinin kurumsallaşması için ordunun konumunun gözden geçirilerek tam manasıyla seçilmişlerin denetimi altına sokulması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Askeri Darbe, Askeri Vesayet, Demokrasi, Türk Demokrasisi, Sivil-Asker İlişkisi

Kaynakça

• CEM, İ. (1998) Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, 13. Baskı, Can
• Yayınları, İstanbul. ÇAHA, Ö. (2005) “Sivil Toplumun Türkiye’deki Sorunları”, Adnan
• Küçük ve diğerleri (der.), 21. Yüzyılın Eşiğinde Türkiye’de Siyasal Hayat, Cilt 2, Aktüel Yayınları, Bursa, ss. 689-707. ÇAVDAR, T. (2004) Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, 3. Baskı, İmge
• Kitabevi Yayınları, Ankara. ÇİTÇİ, Oya (2006), “Ordu-Siyaset İlişkileri”, Amme İdare Dergisi, Cilt 39, Sayı 4, Aralık, ss.17-44.
• ÇİZAKÇA, M. (2002) Demokrasi Arayışında Türkiye, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• DEMİR, O. ve Adem Üzümcü (2002) “Türkiye’de Yaşanan Ara
• Rejimlerin Sebepleri Üzerine Bir İnceleme”, G.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, 1/2002, ss. 155-182.
• DURSUN, Ç. (2002-3) “Türkiye’de Askeri Darbelerin Simgesel
• Ekonomisi”, DOĞU BATI, VI/21, Kasım-Aralık-Ocak, ss.123-147. DURSUN, D. (1995) Değişim ve Süreklilik, İklim Yayınları, İstanbul.
• DURSUN, D. (1999) Demokratikleşemeyen Türkiye, 1. Baskı, İşaret
• Yayınları, İstanbul. DURSUN, D. (2005) “Türk Demokrasisinde Kurumsallaşma Sorunu ve Krizleri Çözme Yöntemi Olarak Askeri Darbeler”, Muhafazakâr
• Düşünce, Yıl 1, Sayı 3, Kış, ss. 175-196. DURSUN, D. ve Fatma Yurttaş (2006) “Türkiye’de Demokrasiye
• Geçişlerde Askerin Elde Ettiği Çıkış Garantisi Olarak Milli Güvenlik Kurulu”, Muhafazakâr Düşünce, Yıl 3, Sayı 9-10, Yaz-Güz, ss. 2232
• ERDEM, Fazıl H. (1999) “Liberal-Demokratik Kuram Bağlamında
• Sivil-Asker İlişkileri”, Yeni Türkiye, Yıl 5, Sayı 25, Ocak-Şubat, ss. 145-16 ERDEM, Fazıl H. (2005) “Türkiye’nin AB’ye Tam Üyelik Sürecinde
• Sivil-Asker İlişkilerinin Genel Görünümü”, Adnan Küçük ve diğerleri (der.), 21. Yüzyılın Eşiğinde Türkiye’de Siyasal Hayat, Cilt: 2, Aktüel Yayınları, Bursa, ss. 751-774. ERDOĞAN, M. (1997) “Silahlı Kuvvetler, Darbe ve Demokrasi”, Yeni Türkiye, Yıl 3, Sayı 17, Eylül-Ekim, ss. 273-289.
• ERDOĞAN, Mustafa (2005a), Anayasal Demokrasi, 7. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• ERDOĞAN, M. (2005b) “Türkiye’de Asker ve Siyaset”, Adnan
• Küçük ve diğerleri (der.), 21. Yüzyılın Eşiğinde Türkiye’de Siyasal Hayat, Cilt 2, Aktüel Yayınları, Bursa, ss. 739-749. HEPER, M. (1998) “Türkiye’de Devlet, Demokrasi Geleneği ve Silahlı Kuvvetler”, Davut Dursun; Hamza Al (der.), Türkiye’de
• Yönetim Geleneği, İlke Yayıncılık, İstanbul, ss. 209-233. HEPER, M. (2006) Türkiye’de Devlet Geleneği, Çev. Nalan Soyarık, Doğu Batı Yayınları.
• İZOL, R. (2002) “Türkiye’de Ordu’nun Siyasi Varlık Sebepleri”, Mülkiye, Cilt XXVI, Sayı 235, Temmuz-Ağustos, ss. 193-215.
• KADIOĞLU, A. (2005) “Milletini Arayan Devlet: Türk Milliyetçiliğinin Açmazları”, Adnan Küçük ve diğerleri (der.), 21.
• Yüzyılın Eşiğinde Türkiye’de Siyasal Hayat, Cilt 2, Aktüel Yayınları, Bursa, ss. 807-821. KALAYCIOĞLU, E. ve Ali Yaşar Sarıbay (1994) “Giriş”, Ersin
• Kalaycıoğlu; Ali Yaşar Sarıbay (der.), Türkiye’de Siyaset: Süreklilik ve Değişim içinde, Der Yayınları, İstanbul ss. 15-18. KEYMAN, F. (2000-1) “Devlet Bekası-Hukukun Üstünlüğü Karşıtlığı: Türkiye’de Devlet Sorunu ve Demokratikleşme Olasılığı”, Doğu Batı, IV/13, Kasım-Aralık-Ocak, ss. 137-149.
• KILIÇBAY, Mehmet A. (1994) “Atatürkçülük ya da Türk Aydınlanması”, Ersin Kalaycıoğlu; Ali Yaşar Sarıbay (der.), Türkiye’de Siyaset: Süreklilik ve Değişim içinde, Der Yayınları, İstanbul, ss. 205-211.
• KOCAOĞLU, A. M. (1997) “Demokrasilerde Askeri Lider ve Komutanlık Yetkilerini Anayasa ve Yasalar Belirler”, Yeni Türkiye, Yıl 3, Sayı 17, Eylül-Ekim, ss. 290-301.
• KOHN, Richard H. (2000) “Demokrasiler Orduyu Nasıl Denetler?”, Çev. Yusuf Tekin ve Sabri Çiftçi, Türkiye Günlüğü, Sayı 59, OcakŞubat, ss. 9-18.
• MARDİN, Ş. (1994) “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar
• Merkez-Çevre İlişkileri”, Çev. Şeniz Gönen, Ersin Kalaycıoğlu; Ali Yaşar Sarıbay (der.), Türkiye’de Siyaset: Süreklilik ve Değişim içinde, Der Yayınları, İstanbul, ss. 123-149. ÖZBUDUN, E. (2007), Çağdaş Türk Politikası, Çev. Ali Resul Usul, Baskı, Doğan Egmont Yayıncılık, İstanbul.
• ÖZGÜR, A. F. (2004) Tek Parti İdeolojisiyle Demokrasi, Liberte Yayınları, Ankara.
• TANIYICI, Ş. (2005) “Türkiye’de Siyasal Kültür ve Demokrasi”, Adnan Küçük ve diğerleri (der.), 21. Yüzyılın Eşiğinde Türkiye’de
• Siyasal Hayat, Cilt: 1, Aktüel Yayınları, Bursa, ss. 591-600. TOKER, M. (1991) Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları 1944-1973;
• Yarı Silahlı Yarı Külahlı Bir Ara Rejim 1960-1961, 2. Baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• TUNCEL, G. (2005) “Türkiye’de Bürokrasi ve Siyaset”, Adnan
• Küçük ve diğerleri (der.), 21. Yüzyılın Eşiğinde Türkiye’de Siyasal Hayat, Cilt: 1, Aktüel Yayınları, Bursa, ss. 603-630. TURAN, İ. (1994) “Silahlı Kuvvetler, Koalisyonlar ve Bakanların
• Özellikleri”, Ersin Kalaycıoğlu; Ali Yaşar Sarıbay (der.), Türkiye’de Siyaset: Süreklilik ve Değişim içinde, Der Yayınları, İstanbul, ss. 2993
• YAYLA, A. (2005) “Bürokratik Tahakküm Altında İnlemek…”, Zaman Gazetesi, 27.07.2005, www.liberal-dt.org.tr , (04.2008).
• YILMAZ, A. (2005) “Demokratik Gelişme ve Türkiye’de Demokrasi”, Adnan Küçük ve diğerleri (der.), 21. Yüzyılın Eşiğinde
• Türkiye’de Siyasal Hayat, Cilt: 1, Aktüel Yayınları, Bursa, ss. 2833