Modern Milliyetçilik Kuramları Açısından 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu Fikir Akımları

Yıl 2015, Cilt: 10 Sayı: 2, 45 - 65, 02.12.2015

Yavuz Çilliler

https://doi.org/10.17550/aid.76834

Cited By: 3

Öz

Bu makalede; 19. yüzyıl sonunda çökmekte olan Osmanlı İmparatorluğu’ndaki kötüye gidişi durdurmak ve etnik milliyetçiliklerin İmparatorluğu parçalamalarını engellemek adına geliştirilen fikir akımları modern milliyetçilik kuramları çerçevesinde incelenmiştir. Batıcılık dışındaki bu akımlar -Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük-, içerik açısından günümüz milliyetçilik literatüründeki tanımlar kapsamında değerlendirilebileceğinden, teritoryal (sivil-batı tipi) ve etnik (kültürel/doğu tipi) milliyetçilik karşıtlığı üzerinden yorumlanmıştır.İncelemenin amacı; dönemin etnik milliyetçiliklerinin insan doğasına hitap eden güçlü motiflerine karşı, rasyonel siyasal formlar vadeden teritoryal milliyetçiliklerin başarısızlıklarının açıklanmasına katkı sağlamaktır. İnceleme sonunda; teritoryal milliyetçiliklerin sivil ideallerinin etnik milliyetçilikler tarafından kullanılmasının, milliyetçilik projelerinin kitleselleşebilmelerinin -halk tarafından benimsenmelerinin-, güçlü devletlerin sömürgecilik emellerine etnik milliyetçiliklerin alet edilmelerinin ve İmparatorluğun alt kültürler açısından cazibesini yitirmesinin yanında, ayrılıkçı hareketleri durdurabilecek güce de sahip olmadığının önemi vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Fikir Akımları, Teritoryal/Etnik Milliyetçilik

Kaynakça

• Akçura, Yusuf. “Üç Tarz-ı Siyaset”. Üç Tarz-ı Siyaset: Yusuf Akçura, Mehmet Ali Erdem (Editör), 2.Baskı. Ankara: Lotus Yayınevi, 2005.
• Akşin, Sina. Kısa Türkiye Tarihi, 2. Baskı. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.
• Armaoğlu, Fahir H. Siyasi Tarih 1789-1960. Ankara: Sevinç Matbaa, 1964.
• Aslantaş, Selim. “Sırp İsyanları (1804-1815): Milli Bağımsızlık Ha- reketi mi, Burjuva Devrimi mi, Köylü Ayaklanması mı?” Doğu Batı 39, 7 (2006) :83-96.
• Başak, Suna. Kültür Olgusu Analizleri ve Üç Tarz-ı Siyaset. Ankara: Odak Yayınevi, 2004.
• Bozgöz, Faruk. “Arap Milliyetçiliği.” Doğu Batı 39, 7 (2006): 97-112.
• Boztemur, Recep. “Irak Milliyetçiliği: Toplumsal Bütünleşmede Or- dunun Rolü ve Devletin Meşruluk Temelleri.” Doğu Batı 39, 7 (2006): 60-81.
• Çilliler, Yavuz. Etnik Sorunlar, Demokratikleşme ve Bask Milliyetçili- ği. Ankara: Alter Yayıncılık, 2014.
• Durgun, Şenol. “Türk Milliyetçiliğinden Türkiye Milliyetçiliğine: Resmi Anlayıştaki Farklılaşmalar, Sorunlar.” Ulus İnşası ve Milliyetçilik, Editör: Şenol Durgun, 57-90. Ankara: Binyıl Ya- yınevi, 2014.
• Gellner, Ernest. Uluslar ve Ulusçuluk. Çeviren: Büşra Ersanlı ve Gü- nay Göksu Özdoğan, 2.baskı. İstanbul: Hil Yayın, 2008.
• Georgeon, François. “Türk Milliyetçiliği Üzerine Düşünceler: Suyu Arayan Adam’ı Yeniden Okurken.” Milliyetçilik, Editör: Meh- met Ö. Alkan, 23-36. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
• Gökalp, Ziya. Türkçülüğün Esasları, 11.Baskı. İstanbul: İnkılap Kita- bevi Yayın Sanayi, 2011.
• Greenfeld, Liah. “Alman Milliyetçiliğinin Doğuşu.” Çeviren: Yasemin Şahin. Doğu Batı 10, 39, (Kasım-Ocak 2006-2007): 30-57.
• Heper, Metin. Türkiye’nin Siyasal Hayatı: Tarihsel, Kuramsal ve Kar- şılaştırmalı Açıdan. Çeviren: Kadriye Göksel. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık, 2011.
• Herzog, Marc. Introduction to Turkey and the Politics of National Identity: Social, Economic and Cultural Transformation, Edited by Shane Brennan and Marc Herzog. NewYork,: I.B. Tauris & Co. Ltd.
• İnalcık, Halil. Osmanlılar: Fütühat, İmparatorluk, Avrupa ile İlişkiler. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
• Karpat, Kemal. İslam’ın Siyasallaşması, 4.Baskı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Karpat, Kemal. Türk Siyasi Tarihi: Siyasal Sistemin Evrimi, 5.Baskı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
• Kohn, Hans. “Western and Eastern Nationalisms.” Nationalism, Edited by John Hutchinson and Anthony D.Smith, 162-165. New York: Oxford University Press, 1994.
• Kongar, Emre. Tarihimizle Yüzleşmek. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2006.
• Küçükömer, İdris. Batılılaşma ve Düzenin Yabancılaşması. İstanbul: Profil Yayıncılık, 2009.
• Mardin, Şerif. “19. Yüzyılda Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti.” Şerif Mardin: Türk Modernleşmesi, Editörler: Mümtazer Türkö- ne, ve Tuncay Önder, 81-100. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ortaylı, İlber ve Akyol, Taha. Osmanlı Mirası, 1. Baskı. İstanbul: Ti- maş Yayınları, 2010.
• Özcan, Azmi. “Osmanlıcılık.” Diyanet İslam Ansiklopedisi, cilt 33. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Özkırımlı, Umut. Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış, 3.Baskı. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2009.
• Palmer, Alan. Verfall und Untergang des Osmanischen Reiches. Trans- lated by Maria Rosken and Ilse Strasmann. München: Wilhelm Heyne Verlag, 1992.
• Smith, Anthony D. Ethno-Symbolism and Nationalism: A Cultural Approach. New York: Routledge, 2009.
• Smith, Anthony D. Milli Kimlik. Çeviren: Bahadır Sina Şener, 5.baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1876-1938), Mü- tareke, Cumhuriyet ve Atatürk, 3. Baskı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009.
• Ulusoy, Mehmet. Türk Devrimi ve Milliyetçilik. İstanbul: Kaynak Ya- yınları, 2014.
• Ülken, Hilmi Ziya. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, 2.Baskı. İstan- bul: Ülken Yayınları, 1979.
• Ünüvar, Kerem. “Ziya Gökalp.” Milliyetçilik, Editör: Mehmet Ö. Al- kan, 28-35. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
• Yılmaz, Veli. Siyasi Tarih. İstanbul: Harp Akademileri Basımevi, 1998.