Dörtdivan Âyanı Kalınbacakoğlu İsmail Ağa’nın Faaliyetleri

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 13, 40 - 59, 30.04.2022

Emre Kabadayı

Öz

17. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti, “idari, ictimaî ve ekonomik” alanlardaki bozulmalardan dolayı merkeziyetçi yönetim melekelerini kaybetmiştir. Bu bunalımlı dönemde, kazâ ve vilayet yönetimlerinde, valilerin yerine âyan olarak bilinen mahallî otoriteler aktif olmuştur. Devlete bağlılığı bulunmayan bu mahallî otoriteler, 17. yüzyılın ortalarından, 19. yüzyıl başlarına kadar, devleti menfi yönde etkilemiştir. Ayanların aktif olduğu yerlerden biri de Bolu olup, bu bölgede birçok ayan bulunmaktadır. Kalınbacakoğlu bu âyanlarından biri olup, mahallî ihtilal çıkararak, devleti zor durumda bırakan âyanlardan farklı olarak devletin yanında durup, Bolu’ya ve ülkeye büyük hizmetlerde bulunmuştur. Bu çalışmada, ilk olarak âyanlar ve âyanlık kurumu hakkında umumî bir malumat verilerek, Bolu’nun bu devirdeki umumî ahvaline değinilmiştir. Akabinde, Kalınbacakoğlu’nun hayatı ve faaliyetleri ele alınarak, onu muteber kılan hizmetleri ile alakalı bilgi verilmiştir. Çalışma, Kalınbacakoğlu’nun ahfadı hakkında bilgi verilerek, tamamlanmıştır. Çalışmada bu plan dikkate alınarak, Kalınbacakoğlu’nun devlete olan fayda ve hizmetleri tetkik olunurken, devletin hizmetinde bulunan ayanların faaliyetlerine dair bazı ipuçları da verilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kalınbacakoğlu, Ayan, Dörtdivan, Bolu, Mahallî Ayaklanma

Kaynakça

• Akdağ, M. (1975). “Osmanlı Tarihinde Âyanlık Düzeni Devri 1730-1839”. Tarih Araştırmaları Dergisi, C. VIII-XII, S. 14-23, Ankara, 51-61.
• Baykal, B. S. (1964). “Ayanlık Müessesesinin Düzeni Hakkında Belgeler” . Belgeler, T.T.K. Yay., C:1, S:2, s. 221-225.
• Bayraktar, D. (2009). Tanzimat‘ın İlk Yıllarında Bolu (Şer‘iye Sicilleri 1838-1850). Bolu: Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• BOA., A.}MKT.UM.., 192/53 BOA., A.}MKT.UM.., 304/79. BOA., A.}MKT.UM.., 366/27. BOA., A.}MKT.UM.., 56/16. BOA., C..ADL., 66-3987 BOA., C..DH.., 14-699. BOA., D..MKF.d..., 31628. BOA., HAT., 1008/42390 . BOA., HAT., 1233/48020. BOA., HAT., 1246-48333. BOA., HAT., 371/20385 . BOA., HAT., 689/33379. BOA., HAT., 907/39763. BOA., İ..DH.., 2-75. BOA., MVL., 465/11. BOA., MVL., 596/20. BOA., MVL., 628/3. BOA., NFS.d., 688. BOA., NFS.d., 9670 BOA., NFS.d., 9671 BOA.,TS.MA.e., 597-20.
• Çadırcı, M. (1989). "Türkiye'de Kaza Yönetimi (1840-1876)". Belleten, C. 53, S. 206, 237-257.
• Devellioğlu, F. (2015). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
• Ekin, Ü. (2017). “Klasik Dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nda Karayolu Ulaşımını ve Nakliyatı Etkileyen Faktörler (1500-1800)”. Belleten, C. 81, S. 291, Ankara, 387-418.
• Haskan, M. N. (2001). Yüzyıllar Boyunca Üsküdar. İstanbul: Üsküdar Yayınları, C. 1.
• İnalcık, H. (2016). Devlet-i 'Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar IV, Âyânlar, Tanzimat, Meşrutiyet. İstanbul: Türkiye İşbankası Yayınları.
• Konrapa, M. Z. (1960). Bolu Tarihi. Bolu: Bolu Vilayet Matbaası.
• Konukçu, E. (2006). "Cumhuriyetin İlk Bolu Valisi Ahmed Fahreddin". Atatürk Dergisi, C. 1, S. 1, 1-23.
• Kutluoğlu, M. H. (2002). “Kavalalı Mehmed Ali Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.XXV, Ankara, 62-65.
• Mert, Ö. (1991). “Âyan”. DİA, 4, İstanbul, 195-198.
• Mithat Kemal. (2008). Âyanlar Devrinde Bolu, Haz. Hamdi Birgören. Bolu: Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi.
• Özcan, A. (1999). ‘‘Istabl’’. DİA, C. 19, İstanbul, 203-206.
• Özkaya, Y. (1963). “1750-1800 Arasında Bolu’nun Sosyal Durumuna Kısa Bir Bakış”. Çele, C. I S. 3, 10-12.
• Özkaya, Y. (1969). “II. Mahmut Döneminde Bolu‟da Askeri Düzen ve Âyanlık Ġddiaları”. A.Ü.D.T.C.F. Dergisi, C XXIV, S 3-4, Ankara , 1853-1866.
• Özkaya, Y. (1994). Osmanlı İmparatorluğunda Ayanlık. Ankara: TTK Yay.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I. . İstanbul: MEB Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1937). ”Kastamonu’da Tahmiscioğlu Vak’ası”. Tarih Semineri Dergisi, İstanbul, 139-152.
• Ünlü, A. R. (1925). "Tarih Boyunca Gerede", Gerede Tarih ve Kültür Ansiklopedisi I (Sadeleştiren: Hacı Ömer Cevahircioğlu, Yayınlayan: Adem Çevik). İstanbul: Adem Gerede Yayınları.
• Üstünel Gül, S. (2015). TBMM Bolu Mebusu Mehmet Şükrü Gülez (1920-1939). Bolu: Bamer Yayınları.
• Akif Kalınbaçoğlu ile Yapılan Görüşme, Bolu, 12.10.2020.