Yeni Türk Sinemasında Değer Arayışları: Değerleri Keşfetmek

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 16, 109 - 125, 23.10.2023

Cenk Ateş

Öz

Bu çalışma, Yeni Türk Sinemasını “değer” kavramı üzerinden sorunsallaştırmakta; bağımsız yönetmenler evrenselinden Derviş Zaim ve Semih Kaplanoğlu’nu örnekleme almaktadır. Her iki yönetmenin de insanın topluma ve kendine yabancılaşmasına sebep olan modern değerler tarafından kuşatıldığını düşünmeleri ve modern bireyin bu değerleri değerlendirme tarzına itiraz ettiklerini söylemeleri, bu seçimi anlamlı bir zemine oturtmaktadır. Çalışmada yanıtı aranan soru, her iki yönetmenin modernizmin birey üzerinde yarattığı tahribatı aşma girişimine filmlerinde nasıl cevap verdiği üzerinedir. Felsefi çözümlemenin parametrelerinden yararlanan çalışma nitel desen üzerine tasarımlanmıştır. Çalışma, Derviş Zaim ve Semih Kaplanoğlu sinemasıyla sınırlandırılmış; Yeni Türk Sineması’nda benzer değer arayışlarından bahsetmenin mümkün olabileceği varsayılmıştır. Elde edilen bulgular, Derviş Zaim ve Semih Kaplanoğlu’nun filmlerinde, modern dönemin hastalığı olarak tanımlanan nihilizmi, geleneksel değerleri ön plana çıkararak aşmaya çalıştıklarını ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Değer yaratmak/keşfetmek, Derviş Zaim, Semih Kaplanoğlu, nihilizm, geleneksel sanatlar/inançlar

Kaynakça

• Adorno, T. (2005). Minima Moralia, Çev. Orhan Koçak. İstanbul: Metis Yayınları.
• Alcan, M - Aparı, S. F. (2020). Yönetmen Semih Kaplanoğlu: Bizim Şimdi Ütopyalar Üretmemiz Lazım. AA.com.tr. https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/yonetmen-semih-kaplanoglu-bizim-simdi-utopyalar-uretmemiz-lazim/1799731# ( 04.01.2022).
• Atam, Z. (2010). Uzun Bir Yolculuğun Hikayesi; Ayrıksı Bir Yönetmenin İzinde. Derviş Zaim Sineması: Toplumsalın Eleştirisinden Geleneğin Estetiğine Yolculuk, Ed. Aslıhan. Doğan Topçu, ss. 56-93. İstanbul: De Ki Yayınları.
• Atam, Z. (2011). Yakın Plan Türkiye Sineması. İstanbul: Cadde Yayınları.
• Aytaç, S & Yücel, F (2007). Semih Kaplanoğlu’ndan Yumurta: ‘Dünyevi Olanın Arka Planı’. Altyazı Dergisi. Sayı: 67.
• Ayvazoğlu, B. (1997). Geleneğin Direnişi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Barrett, W.(2016). İrrasyonel İnsan. Çev. Salih Özer. Ankara: Hece Yayınları.
• Bataille, G. (2004). Edebiyat ve Kötülük. Çev. Ayşegül Sönmezay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Büker, S & Akbulut, H. (2009). Yumurta: Ruh’a yolculuk. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Büyükcoşkun, M. E. (2009). Miracın İçkisi Süt. https://www.dunyabizim.com/soylesi/miracin-ickisi-sut-h418.html (14.02. 2022).
• Camus, A (1994). Denemeler. Çev. Sabahattin Eyuboğlu ve Vedat Günyol. İstanbul: Say Yayınları.
• Camus, A (2006). Yabancı. Çev. Vedat Günyol. İstanbul: Can Yayınları.
• Cevizci, A. (2012). Felsefe Tarihi: Thales’ten Baudrillard’a. İstanbul: Say Yayınları.
• Civan, C. (2009). Tabutta Rövaşata: Vicdanı Yaralamak. Yönetmen sineması: Derviş Zaim. Ed. Ayşe Pay, ss. 9-23. İstanbul: Küre Yayınları.
• Civan, C. (2010). Bal’ın Katmanları: Zaman, Deneyim ve Şiir. Yönetmen Sineması: Semih Kaplanoğlu, Ed. Ayşe Pay. ss. 61-73. İstanbul: Küre Yayınları.
• Copleston, F. (1998). Nihilizm ve Materyalizm. Çev. Deniz Canefe. İstanbul: İdea Yayınevi.
• Çestov, L. (2007). Nietzsche ve Tolstoy’da İyilik Fikri. Çev. Işık Ergüden. İstanbul: Versus Kitap.
• Çıplak, C. (2014). 'Sinema Nihilizmin Batağında'. Cumhuriyet Gazetesi, https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/sinema-nihilizmin-bataginda-123646 26 Eylül. (11.12.2021).
• Daldal, A. (2015). Ulusal Sinema Kavramı Ve Yeni ‘Türk Sineması’ Üzerine. Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler 11: Sinema Ve Yeni. Ed. Deniz Bayraktar. ss. 13-29. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Daldal, A. (2016). Caligari’den Hitler’e Distopyalardan Yeni Türkiye’ye. Birikim Dergisi. S. 323: 91-98.
• Daldal, A. (2018). 1995 Sonrası Türkiye Bağımsız Sineması’ında Yeni “Siyasallaşma” Biçimleri: Masumiyet, Doğa, Kimlik. Doğu Batı Dergisi- Floraya Ağıt: Doğa. S. 83: 278-299.
• Deleuze, G. (2010). Nietzsche Ve Felsefe. Çev: Ferhat Taylan. İstanbul: Norgunk Yayınları.
• Deniz, T. (2009). Derviş Zaim: Yapmaya Çalıştığım Sinemada Değer Üretme Çabası Var. Yönetmen Sineması: Derviş Zaim. Ed. Ayşe Pay. ss. 75-92. İstanbul: Küre Yayınları.
• Deniz, T. (2010). Canı Sıkılan Filmler: Türk Sinemasında Nihilist İzler. Hayal Perdesi Dergisi, https://www.hayalperdesi.net/dosya/58-cani-sikilan-filmler-turk%20sinemasinda%20nihilist-izler.aspx (21.11.2020).
• Diken, B (2011). Nihilizm. Çev. Aylin Onacak. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Dostoyevski, F. (2006). Suç ve Ceza. Çev. Mazlum Beyhan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Er, F & Civan. C. (2010). Semih Kaplanoğlu ile Taşra ve Zaman ve Sinema. Yönetmen Sineması: Semih Kaplanoğlu. Ed. Ayşe Pay. ss. 73-85. İstanbul: Küre Yayınları.
• Fromm, E. (1996). Özgürlükten Kaçış. Çev. Şemsa Yeğin. İstanbul: Payel Yayınları.
• Gasset, O. (2015). Tarihsel Bunalım ve İnsan. Çev. Neyire Gül Işık. İstanbul: Metis Yayınları.
• Heidegger, M. (2001). Nietzsche’nin Tanrı Öldü Sözü. Çev. Levent Özşar. Bursa: Asa Kitabevi.
• Işıklar, U. (2021). Nuri Bilge Ceylan Sinemasında Nihilizm. İstanbul: Klaros Yayınları.
• Kabil, İ. (2009). Önsöz. Yönetmen Sineması: Derviş Zaim. Ed. Ayşe Pay. ss. 5-6. İstanbul: Küre Yayınları.
• Kaplanoğlu, S. (2017). Buğday [Sinema Filmi].
• Kaplanoğlu, S. (2007). Yumurta [Sinema Filmi].
• Kaplanoğlu, S. (2008). Süt [Sinema Filmi].
• Kaplanoğlu, S. (2010). Bal [Sinema Filmi].
• Kaplanoğlu, S. (2019). Bağlılık Aslı [Sinema Filmi].
• Kaplanoğlu, S. (2021). Bağlılık Hasan [Sinema Filmi].
• Karasu, Bilge. (2009). Öteki Metinler. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kierkegaard, S. (2002). Korku ve Titreme. Çev. İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul: Anka Yayınevi.
• Kierkegaard, S. (2007). Ölümcül Hastalık Umutsuzluk. Çev. M. Mukadder Yakupoğlu. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Kierkegaard, S. (2013). Kişiliğin Gelişiminde Etik- Estetik Dengesi. Çev. İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul: Araf Yayınları.
• Kuçuradi, I. (1967). Nietzsche ve İnsan. İstanbul: Yankı Yayınları.
• Kuçuradi, I. (1998). İnsan ve Değerleri. İstanbul: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları. Kuçuradi, I. (1999). Sanata Felsefeyle Bakmak. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Kuçuradi, I. (1999a). Etik. İstanbul: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Küçükalp, D. (2005). Politik Felsefede Nihilizm Sorunu: Nietzscheci Bir Tartışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Küçükalp, K. (2017). Nietzsche ve Postmodernizm. İstanbul: Kibele Yayınları.
• Nietzsche, F. (1964). Böyle Buyurdu Zerdüşt. Çev. A. Turan Oflazoğlu. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Nietzsche, F. (2000). Deccal. Çev. Ayça Kaya. İstanbul: Hil Yayınları.
• Nietzsche, F. (2002). Güç İstenci. Çev: Sedat Umran. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Nietzsche, F. (2013). Ahlakın Soykütüğü Üstüne. Çev: Ahmet İnam. İstanbul: Say Yayınları.
• NTV (2010, Mar 31). Semih Kaplanoğlu İle Söyleşi: Altın Ayı Etkili Olacak Mı Göreceğiz. https://www.ntv.com.tr/turkiye/altin-ayi-etkili-olacak-mi-gorecegiz,-7adEEoWuEyJg47NzwiRMg (05.09.2019).
• Öperli, N & Yücel, F. (2006). Zeki Demirkubuz Söyleşisi. Altyazı Dergisi, S. 56: 18-25.
• Pearson, K. A (1998). Kusursuz Nihilist. Çev. Cem Soydemir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Pösteki, N. (2012). 1990 Sonrası Türk Sineması. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Savaş, H. (2019, Jul ). Film Eleştirisinde Biçim-İçerik Sorunu. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi. 6 (17): 18-36.
• Savater, F. (2008). Nietzsche’nin İdeası. Çev. Saliha Nilüfer. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Saydam, B. (2010). Soyutlamalar Aracılığıyla Bir Dil Yaratma Çabası: Süt. Yönetmen Sineması: Semih Kaplanoğlu. Ed. Ayşe Pay. ss. 49-60. Küre Yayınları.
• Simmel, G. (2011). Modern Kültürde Çatışma. Çev. Tanıl Bora-Nazile Kalaycı-Elçin Gen. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sözen, M. F. (2010). Türk Sinemasında İki Farklı Deneme: Derviş Zaim Ve Semih Kaplanoğlu Sinemasında Dil Arayışları. Akdeniz Sanat Dergisi, (3). S. 5: 127–145.
• Suner, A. (2012). Yusuf'u Yanlış Anlamak: Semih Kaplanoğlu'nun Yumurta-Süt-Bal Üçlemesi Üzerine. Bir Kapıdan Gireceksin: Türkiye Sineması Üzerine Denemeler. Ed. Umut Tümay Arslan. ss. 57-71 İstanbul: Metis Yayınları.
• Süalp A, Z. T. (2006). Sırları Dökük Aynadan Geçerken. Radikal II.
• Süalp A, Z. T. (2010). Geniş Zamanlı Tarihin Şiiri. Derviş Zaim Sineması: Toplumsalın Eleştirisinden Geleneğin Estetiğine Yolculuk. Ed. Aslıhan Doğan Topçu. ss. 10-26 İstanbul: De Ki Yayınları.
• Swingewood, A. (1996). Kitle Kültürü Efsanesi. Çev. Aykut Kansu. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Şestov, L. (2017). Dostoyevski ve Nietzsche Trajedinin Felsefesi. Çev. Kayhan Yükseler. İstanbul: Notos Yayınevi. Şirin, U. (2017). Yusuf’un Rüyası. İstanbul: H Yayınları.
• Teksoy, R. (2007). Rekin Teksoy’un Türk Sineması. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Terek, T. (2010). Bal. Taraf Gazetesi http://www.kaplanfilm.com/tr/honey_news_tugba_tekerek.php (27. 06. 2021).
• Tezcan, G & Tonbaz Y. (2013). Derviş Zaim: “Modernizm Herkesi Birbirine Benzetmeye Çalışıyor”. Film Arası Aylık Sinema Dergisi.
• Tolstoy, L. N. (2005). İtiraflarım. Çev. İhsan Özdemir. İstanbul: Antik Dünya Klasikleri.
• Tolstoy, L. N. (2014). İnsan Ne İle Yaşar. Çev. Hasan İlhan. İstanbul: Alter Yayıncılık.
• Topçu, A. D. (2010). Minyatür Aynasından Sinemaya Yansıyanlar: Cenneti Beklerken’de Anlatı ve Anlam. Derviş Zaim Sineması: Toplumsalın Eleştirisinden Geleneğin Estetiğine Yolculuk. Ed. Aslıhan Doğan Topçu. İstanbul: De Ki Yayınları.
• TRT Akademi (2018). Röportaj- Derviş Zaim: “Türkler Yapı Bozumunun Ustalarıdır”.
• Yalom, I. (2001). Varoluşçu Psikoterapi. Çev. Zeliha İ.Babayiğit. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Yavuz, H. (2010). Derviş Zaim Filmlerinde İslam Estetiğinin Yeniden İnşası: Cenneti Beklerken ve Nokta. Derviş Zaim Sineması: Toplumsalın Eleştirisinden Geleneğin Estetiğine Yolculuk. Ed. Aslıhan Doğan Topçu. ss. 190-195. İstanbul: De Ki Yayınları.
• Yücel, F. (2009). Reha Erdem’le A Ay’dan Kosmos’a. Reha Erdem sineması: Aşk ve İsyan Ed. F. Yücel. ss. 143-191. İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Zaim, D. (1996). Tabutta Rövaşata [Sinema Filmi].
• Zaim, D. (2006). Cenneti Beklerken [Sinema Filmi].
• Zaim, D. (2009). Nokta [Sinema Filmi].
• Zaim, D. (2009a). Nokta. https://www.derviszaim.com/film/nokta/ (20.04. 2021).
• Zaim, D. (2010). Gölgeler ve Suretler [Sinema Filmi].
• Zaim, D. (2013). Devir [Sinema Filmi].
• Zaim, D. (2013a). Devir. https://www.derviszaim.com/film/devir/ (23.04.2021).
• Zaim, D. (2014). Balık [Sinema Filmi].