Küre Dağları Milli Parkı’nda Optimum Yetişme Koşulları İçin İklimsel Faktörlerin Çap Artımına Etkisi: Göknar, Karaçam ve Sarıçam Örneği

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1-2, 127 - 138

Selinay Atay , Cemil İrdem

Öz

Bu çalışma, Küre Dağları Milli Parkı’nda yetişen göknar (Abies nordmanniana subsp. equi-trojani), karaçam (Pinus nigra) ve sarıçam (Pinus sylvestris) türlerinin yetişme koşullarının bulunduğu alanlardan alınan örnekler üzerinde iklimsel faktörlerin yıllık halka gelişimine etkilerini belirlemeyi amaçlamaktadır. Küre Dağları Millî Parkı, Batı Karadeniz Bölümü'nde yer alan, 37.753 hektarlık bir alanı kapsayan, zengin flora ve fauna türleriyle ekosistem çeşitliliği sunan, dikkat çekici önemli bir koruma alanıdır. Çalışma kapsamında milli park sınırları içerisinde, belirlenen türlerin optimum yetişme koşullarından artım burguları kullanılarak çift yönlü örnekler alınmıştır. Alınan örneklerin yıllık halka genişlikleri ölçüldükten sonra örneklerin eşleştirme işlemleri yapılmış, ölçüm hataları giderilmiş, güvenirlilikleri doğrulanmış ve standardize edilmiş yöre kronolojileri oluşturulmuştur. İklim-halka ilişkilerinin saptanmasında tepki fonksiyonları tüm yöre kronolojileri için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Analizlerde 0,5° x 0,5° çözünürlüklü gridli sıcaklık ve yağış verileri kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar milli parkın optimum yetişme koşullarından oluşturulan tüm yöre kronolojilerinde, kış sıcaklıklarının halka gelişimini pozitif yönde etkilediğini göstermektedir. Mayıs ayındaki sıcaklık artışı ise yıllık halka gelişimini negatif yönde etkilemektedir ve KMGO yöresi için bu ilişki istatistiksel açıdan anlamlıdır. Ayrıca, tüm yöre kronolojilerinde Mart-Temmuz döneminde yaz yağışlarının artması halka gelişimi üzerinde pozitif yönlü bir etki yapmaktadır. Özellikle Temmuz ayı yağışları ile tüm yöre kronolojileri için yıllık halka genişliği arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Optimum Yetişme Koşulları, Küre Dağları Milli Parkı, Ağaç Halkası, Sıcaklık, Yağış

Proje Numarası

123Y421

Kaynakça

• Akkemik, Ü. (2004). Dendrokronoloji. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını (in Turkish). İstanbul.
• Alkan, İ. ve İrdem, C. (2023). The effect of climate on tree-ring of fir, spruce and scots pine in Karçal Mountains . Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 24(1), 206-217. https://doi.org/10.17474/artvinofd.1246843.
• Biondi, F. ve Waikul, K. (2004). Dendroclım (2002) A Ccc program for statistical calibration of climate signals in tree-ring chronologies. Comp. Geosci., 30: 303–311.
• Bozkurt, A., Şahan, E. A. ve Köse, N. (2021) Growth responses of Pinus sylvestris L. to climate from the southeastern limit of its natural distribution area, Turkey. Dendrochronologia, 70. https://doi.org/10.1016/j.dendro.2021.12589.
• Dağdeviren, N. (2002). Kazdağları’nda doğal yetişen gymnosperm taksonları üzerinde dendrokronolojik araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi).
• Dağdeviren, N., Akkemik, Ü. ve Dalfes, H. N., (2004), Dendroklimatolojik analizlerde tepki fonksiyonunun kullanımı. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, 54(2).
• Doğan, M. (2014). Sandıras Dağı'nda (Muğla) fiziki coğrafya ve dendroklimatoloji araştırmaları. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitisü (Doktora Tezi).
• Doğan, M. ve Köse, N. (2019). Influence of climate on radial growth of black pine on the mountain regions of southwestern turkey. Plants, 8(8). doi:10.3390/plants808027.
• Fritts, H. C. (1976). Tree rings and climate. London, Academic Press London.
• Grissino-Mayer, H.D. (2001). Evaluating crossdating accuracy: a manual and tutorial for the computer program Cofecha. Tree-Ring Research, 57(2), 205-221.
• Gürçay, B. (2022). Kürtün ve Gavraz Dereleri arasındaki sahada dendrokronolojik analizler. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi).
• Holmes, R. L. (1983). Computer-assisted quality control in tree-ring data and measurements. Tree-ring Bulletin, 43: 69-78.
• İrdem, C. (2019). Elmacık Dağı ve yakın çevresinin dendroklimatolojik ve dendrojeomorfolojik yöntemlerle analizi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi).
• Köse, N. (2007) Batı Anadolu’da iklim değişkenliği de yıllık halka gelişimi. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Doktora Tezi).
• Köse, N. (2012). Climatic factors affecting tree-ring growth of Abies nordmanniana (Stev.) Spach. subsp. bornmuelleriana (Mattf.) coode & cullen from Kastamonu, Türkiye. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 62(1), 71–83.
• URL-1: 18 Aralık 2024 tarihinde https://climexp.knmi.nl/selectstation.cgi?id=someone@somewhere adresinden erişildi.