TUNUS CUMHURBAŞKANI KAYS SAİD'İN ANAYASAL POLİTİKASI: 2022 ANAYASA REFERANDUMU

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 57 - 71, 31.12.2022

Sezgin Baş

https://doi.org/10.54132/akaf.1190746

Öz

Tunus, Arap Baharı ülkeleri arasında, görece başarılı kabul edilen tek ülke olarak gösterilmiştir. Ancak, Cumhurbaşkanı Kays Said’in Temmuz 2021 yılından itibaren uyguladığı anayasal siyaset, Tunus’ta anayasal ve siyasal kazanımların da tartışmalı ve kırılgan olduğunu göstermiştir.
25 Temmuz 2021’de ekonomik ve siyasal nedenlerle gerçekleştirilen halk protestoları neticesinde Cumhurbaşkanı Kays Said, 2014 Anayasası’nın 80’inci maddesine dayanarak olağanüstü hal tedbirleri almıştır. Bu doğrultuda Said, Başbakanı görevden el çektirerek ve yasama organını askıya alarak yasama ve yürütme yetkilerini uhdesinde toplamıştır. Devam eden aylarda, Said, Yüksek yargı Konseyi, geçici Anayasa Mahkemesi gibi temel anayasa kurumları ortadan kaldırmıştır. Böylece, yargıyı da kontrol altına almaya çalışmış ve işlemlerini denetimsiz bırakmıştır.
Bunların da ötesinde Cumhurbaşkanı Said, ayrıca, devrim sürecinde büyük ölçüde uzlaşı ile kabul edilen 2014 Anayasası’nı değiştirmeye girişmiştir. Bu doğrultuda, 25 Temmuz 2022’de gerçekleştirilen düşük katılımlı referandumda yeni anayasa kabul edilmiştir. Said, ülkeyi Aralık 2022’de yapılması planlanan seçimlere kadar yöneteceğini ilan etmiştir.
Bu çalışmada, Cumhurbaşkanı Kays Said’in olağanüstü hal tedbirlerinin Anayasa’ya uygun olup olmadığı değerlendirilmiştir. Akabinde Said’in 2022 Anayasası gerek yapım süreci gerek içerik açısından değerlendirilmiştir. Sonuç olarak Said, Tunus’un 2014 Anayasası ile elde ettiği birçok kazanımı yok ederek dizginsiz bir başkanlık sistemi yürürlüğe koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Tunus, Cumhurbaşkanı Kays Said, 2014 Anayasası, olağanüstü hal, 2022 Anayasa referandumu.

TUNUSIAN PRESIDENT KAIS SAIED’S CONSTITUTIONAL POLITICS: CONSTITUTIONAL REFERANDUM OF 2022

Öz

Tunisia has been shown as the only country that is considered relatively successful among the Arab Spring countries. However, the constitutional politics implemented by President Kais Saied since July 2022 has shown that constitutional and political gains in Tunusia are also controversial and fragile.
As a result of popular protests held for economic and political reasons in 25 July 2021, President Kais Saied has taken state of emergency measures based on Article 80 of the 2014 Constitution. In this direction, By suspending the legislature and dismissing the Prime Minister, he gathered all legislative and executive powers under his responsibility. In the following months, he started to abolish the basic institutions of the state, such as the Supreme Judicial Council, and provisional Constitutional Court. Therefore, Thus, he tried to control the judiciary and left his actions unchecked.
Saied also attempted to amend the 2014 Constitution, which was accepted by consensus during the revolution process. In this direction, the new constitution was adopted in the low-participation referendum held on 25 July 2022. Said declared that he would rule the country until the elections scheduled for December 2022.
In this study, it has been evaluated whether President Kais Saied's state of emergency measures are compatable with the Constitution. Subsequently, Said's 2022 Constitution was evaluated in terms of both the making process and the content. As a result, Said put into effect an unfettered presidential system by destroying many of Tunisia's gains with the 2014 Constitution.

Anahtar Kelimeler

Tunisia, President Kais Saied, Tunusian Constitution of 2014, state of emergency, Constitutional referandum of 2022.

Kaynakça

• ABDÜLMEVLA, İzzeddin (2021), “Tunus Modeli Üzerinden İlk 10 yılında Arap Baharı”, Arap Devrimleri: Değişim ve Süreklilik, ed. Ramazan Yıldırım – Mahmut Alrantisi, İstanbul: SETA Kitapları.
• AÇIL, Murat (2017), “2014 Tunus Anayasası Hakkında Genel Bir Değerlendirme”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 2, s. 89-131.
• AKGÜN, Mert Hüseyin (2022), “Tunus’un Yeni Anayasası Ne Vaad Ediyor?”, Sabah, 30 Temmuz 2022, https://www.sabah.com.tr/yazarlar/perspektif/mert-huseyin-akgun/2022/07/30/tunusun-yeni-anayasasi-ne-vadediyor (29.09.2022).
• AKRİMİ, Yasmine, Tunisia’s Constitutional Referendum: A Controversial Process, Brussels International Center, 22 August 2022, https://www.bic-rhr.com/sites/default/files/inline-files/BIC%20August%202022%20Field%20Report%20-%20Tunisia%2C%20Yasmine%20Akrimi.pdf (14.10.2022).
• AL-ALİ, Zaid-ROMDHANE Donia Ben (2014), “Tunisia’s new constitution: progress and challenges to come”, Open Democracy, 16 February 2014, https://www.opendemocracy.net/en/north-africa-west-asia/tunisias-new-constitution-progress-and-challenges-to-/ (10.10.2022).
• ALİRİZİA, Fadil (2022), “What's next for Tunisia after the constitutional referendum?”, Middle East Institute, 2 August 2022, https://www.mei.edu/publications/whats-next-tunisia-after-constitutional-referendum (13.10.2022).
• Aljazeraa (2021), Tunisia Headed Towards İnstability, Analysts Warn, 24 September 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/9/24/tunisia-headed-towards-more-uncertainty-say-analysts (30.05.2022).
• AMOS Nathaniel (2021), “Fall of Tunisian democracy holds lessons for Libya”, Daily Sabah, 27 Ağustos 2021. https://www.dailysabah.com/opinion/op-ed/fall-of-tunisian-democracy-holds-lessons-for-libya (29.09.2021).
• Anadolu Ajansı (2021a), Tunus'ta Cumhurbaşkanı'nın Olağanüstü Yetkilerini Süresiz Uzatmasının Belirsizliği Sürüyor, 27 Ağustos 2021, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/tunusta-cumhurbaskaninin-olaganustu-yetkilerini-suresiz-uzatmasinin-belirsizligi-suruyor/2348140 (30.05.2022).
• Anadolu Ajansı (2021b), Tunus'ta Yeni Hükümet Görevine Başladı, 11 Ekim 2021, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/tunusta-yeni-hukumet-gorevine-basladi/2388967# (31.05.2022).
• Anadolu Ajansı (2022), Tunus Cumhurbaşkanı Said 'Yeni Yargı Konseyi' Oluşturulacağını Açıkladı, 10 Şubat 2022, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/tunus-cumhurbaskani-said-yeni-yargi-konseyi-olusturulacagini-acikladi/2499329 (30.05.2022).
• Arab Center for Research and Policy Studies (2022), Tunisia: From the July 2021 Coup to the July 2022 Constitutional Referendum, Policy Report, 28 August 2022, https://www.dohainstitute.org/en/PoliticalStudies/Pages/tunisia-from-the-july-revolution-to-the-constitution-referendum.aspx (15.10.2022).
• BEININ, Joel (2022), “Futures of the Arab Spring”, Social Science Research Council, 4 January 2022, https://items.ssrc.org/10-years-after-the-arab-spring/futures-of-the-arab-spring/ (23.05.2022).
• BERNARD-MAUGIRON, Nathalie (2016), “State Powers and Constitution Drafting Processes in Post-Revolutionary Transition in North-Africa”, Ed. Senén Florensa, The Arab Transitions in A Changing World: Building Democracies in Light of International Experiences, IEMed.
• BOUSSEN Zied, “The 25 July 2022 Scenarios in Tunisia: Uncertainty after the Referendum”, Arab Reform Initiative, 22 July 2022, https://www.arab-reform.net/publication/the-scenarios-of-25-july-2022-in-tunisia-uncertainty-beyond-the-referendum/ (14.10.2022).
• BOZKURT, Abdulgani (2019), “Arap Halk Hareketleri: Kavramların Yükü, Tanımlamaların Siyaseti”, Arap Baharı Sonrası Ortadoğu: Kuram ve Siyaset, ed. Orhan Battır – M. Cüneyt Özşahin, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• CHOUDHRY, Sujit - STACEY, Richard (2014), Semi-Presidentialism as Power Sharing: Constitutional reform after the Arab Spring, International IDEA, Center for Constitutional Transitions at NYU Law.
• DURANTI, Francesco (2018), “Constitution of Tunisia, Venice Commission and International Constitutionalism”, The ‘state’ of pivot states in south-eastern Mediterranean: Turkey, Egypt, Israel, and Tunisia after the Arab Spring, ed. Loretta Dell’Aguzzo, Emidio Diodato, Perugia: Perugia Stranieri University Press, s. 123-132.
• Dünya (2022), Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said Meclis'i Feshetti, 31 Mart 2022, (30.05.2022). https://www.dunya.com/dunya/tunus-cumhurbaskani-kays-said-meclisi-feshetti-haberi-653512 (30.05.2022).
• Euronews (2021a), Meclis'in Askıya Alındığı, Hükümetin Düşürüldüğü Tunus'ta Ne Oldu?, 26 Temmuz 2021, https://tr.euronews.com/2021/07/26/parlamentonun-ask-ya-al-nd-g-hukumetin-dusuruldugu-tunus-ta-ne-oldu (31.05.2022).
• Euronews (2021b), Tunus'ta, Cumhurbaşkanı Said'in Yetkileri Tek Elde Toplayan ‘Olağanüstü Kararları’ Protesto Edildi, 26 Eylül 2021, https://tr.euronews.com/2021/09/26/tunus-ta-cumhurbaskan-said-in-yetkileri-tek-elde-toplayan-olaganustu-kararlar-protesto-edi (30.05.2022).
• Ferchichi (2022), “Tunisia dispatch: does the result of the constitutional referendum signal the end of the ‘Tunisian model’ of democratic change?”, Jurist, 23 September 2022, https://www.jurist.org/news/2022/09/tunisia-dispatch-does-the-result-of-the-constitutional-referendum-signal-the-end-of-the-tunisian-model-of-democratic-change/ (15.10.2022).
• France24, Tunisia approves new constitution in vote with low turnout, 27.07.2022, https://www.france24.com/en/africa/20220726-tunisian-president-hails-constitutional-referendum-set-to-boost-executive-power (13.10.2022).
• GALLIEN, Max-WERENFELS, Isabelle (2019), “Is Tunusia Really Democratizing?: Progress, Resistenace, and an Uncertain Outlook”, Stiftung Wissenschaft und Politik, 13 March 2019, https://www.swp-berlin.org/en/publication/is-tunisia-really-democratising (10.10.2022).
• Gazeteduvar (2022), Ennahda'ya 'Gizli Örgüt' Soruşturması: Gannuşi'ye Yurt Dışına Çıkış Yasağı, 29 Mayıs 2022, https://www.gazeteduvar.com.tr/ennahdaya-gizli-orgut-sorusturmasi-gannusiye-yurt-disina-cikis-yasagi-haber-1566821 (30.05.2022).
• GROTE Rainer - RÖDER Tilmann, “Prologue: Constitutional Debates in the Arab Spring”, Constitutionalism, Human Rights, and Islam after the Arab Spring, ed. Rainer Grote and Tilmann Röder, New York: Oxford University Press, 2016, s. 1-18.
• Habertürk (2022a), Tunus: Yeni Anayasa Referandumla Belirlenecek, 1 Mayıs 2022, https://www.haberturk.com/tunus-yeni-anayasa-referandumla-belirlenecek-3426745 (30.05.2022).
• Habertürk (2022b), Tunus Cumhurbaşkanı Said, Meclis'i Feshettiğini Açıkladı, 30 Mart 2022, https://www.haberturk.com/tunus-cumhurbaskani-meclis-i-feshetti-3393089 (30.05.2022).
• HORCHANİ, Ferhat (2014), “Güçlü ve Zayıf Yönleriyle 27 Ocak 2014 Tarihli Yeni Tunus Anayasası”, Anayasa Hukuku Dergisi, Cilt 3, Sayı 6, 2014, s. 11-35.
• IFES (2022), Tunusia Referandum 2022, https://www.electionguide.org/ (13.10.2022).
• International Commission of Jurists (ICJ) (2022), Fundamentally flawed: Tunisia’s ‘constitution-making’ process, 29/6/2022, https://www.icj.org/fundamentally-flawed-tunisias-constitution-making-process/ (14.10.2022).
• Khan, Siraj (2022), “A Comparative Analysis of the Draft Constitutions of Tunisia 2022: Zero-Sum Games”, Konrad-Adenauer-Stiftung, 25 July 2022, https://www.kas.de/en/web/rspno/single-title/-/content/a-comparative-analysis-of-the-draft-constitutions-of-tunisia-2022-zero-sum-games (16.10.2022).
• Konhaber (2022), Cumhurbaşkanı Said, 25 Temmuz Olağanüstü Kararlarını Savundu, 28 Şubat 2022, https://www.konhaber.com/haber-cumhurbaskani_said_25_temmuz_olaganustu_kararlarini_savundu-1719797.html (30.05.2022).
• KÖKTAŞ, Rümeysa (2020), “Tunus 2019”, Ortadoğu Yıllığı 2019, ed. Kemal İnat, Muhittin Ataman, Sayı 15.
• KÖKTAŞ, Rümeysa (2021), “Tunus 2020”, Ortadoğu Yıllığı 2020, ed. Kemal İnat, Muhittin Ataman, İsmail Numan Telci, Sayı 16.
• KÖKTAŞ, Rümeysa (2022), “Tunus 2021”, Ortadoğu Yıllığı 2021, ed. Kemal İnat, Muhittin Ataman, İsmail Numan Telci, Sayı 17.
• LAVIE, Limor (2021), “The Constitutionalization of the Civil State: The Self-Definition of Egypt, Tunisia and Yemen Following the Arab Uprisings”, Religions, Volume 12, Issue 4, s. 1-18.
• Libray of Congress (2022), Tunisia: New Constitution Consolidates Powers in the Hands of the President, 23 August 2022, https://www.loc.gov/item/global-legal-monitor/2022-08-23/tunisia-new-constitution-consolidates-powers-in-the-hands-of-the-president/ (15.10.2022).
• Medyascope (2021), Ülkeyi Kararname ile Yönetecek: Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said “Tek Adam Yönetimini” Pekiştirdi, 23 Eylül 2021, https://medyascope.tv/2021/09/23/ulkeyi-kararname-ile-yonetecek-tunus-cumhurbaskani-kays-said-tek-adam-yonetimini-pekistirdi/ (30.05.2022).
• Mepa News (2022), Tunus'un 'Tek Adamı' Cumhurbaşkanı Kays Said Yeni Anayasa İçin Düğmeye Bastı, https://www.mepanews.com/tunusun-tek-adami-cumhurbaskani-kays-said-yeni-anayasa-icin-dugmeye-basti-52670h.htm (30.05.2022).
• MERCAN, Muhammed Hüseyin (2022), “Tunus’ta Sistem Krizi: Tunus’un Yeni Anayasası Üzerine Bazı Mülahazalar”, Perspektif, 10 Eylül 2022, https://perspektif.eu/2022/09/10/tunusun-yeni-anayasasi-uzerine-bazi-mulahazalar/ (28.09.2022).
• Middle East Monitor (2022), Tunisia: Administrative Court rejects 2 appeals against Constitution referendum results, 6 August 2022, https://www.middleeastmonitor.com/20220806-tunisia-administrative-court-rejects-2-appeals-against-constitution-referendum-results/ (15.10.2022).
• Netherlands Institute for Multiparty Democracy (NIMD) (2022), Tunisia’s Constitutional Referendum: A Threat To Democracy, 11.08.2022, https://nimd.org/tunisias-constitutional-referendum-a-threat-to-democracy/ (15.10.2022).
• PINKARD, Duncan (2015), “Prospects for Implementing Democracy in Tunusia”, Mediterranean Politics, Volume 19, Issue 2, s. 259-264.
• ÖZKOÇ, Özge (2019), “Tunus’ta Demokrasiye Geçiş Süreci ve En-Nahda’nın İdeolojik Dönüşümü”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 74, No. 3, s. 689-718.
• SALAMEY, Imad (2015), “Post-Arab Spring: changes and challenges”, Third World Quarterly, Vol. 36, No. 1, , s. 111-129.
• SULTANY, Nimer (2017), Law and Revolution: Legitimacy and Constitutionalism after the Arab Spring, New York, Oxford University Press.
• Şarkul Avsat (2021), Tunus: Kays Said’in Olağanüstü Tedbir Kararlarına Karşı Çıkanlar Büyük Seferberlik Günü Adı Altında Yürüyüş Düzenliyor, 10 Ekim 2021, https://turkish.aawsat.com/home/article/3237386/tunus-kays-said%E2%80%99-ola%C4%9Fan%C3%BCst%C3%BC-tedbir-kararlar%C4%B1na-kar%C5%9F%C4%B1-%C3%A7%C4%B1kanlar-b%C3%BCy%C3%BCk-seferberlik (30.05.2022).
• Şarkul Avsat (2022a), Tunus Cumhurbaşkanı’ndan ‘Meclis Faaliyetlerinin Askıda Kalmaya Devam Edeceği’ Vurgusu, 27 Şubat 2022, https://turkish.aawsat.com/home/article/3499571/tunus-cumhurba%C5%9Fkan%C4%B1%E2%80%99ndan-%E2%80%98meclis-faaliyetlerinin-ask%C4%B1da-kalmaya-devam-edece%C4%9Fi%E2%80%99 (30.05.2022).
• Şarkul Avsat (2022b), Tunus Cumhurbaşkanı, Anayasa Referandumu İçin 25 Temmuz Tarihini Belirledi, 27 Mayıs 2022, https://turkish.aawsat.com/home/article/3669261/tunus-cumhurba%C5%9Fkan%C4%B1-anayasa-referandumu-i%C3%A7in-25-temmuz-tarihini-belirledi (30.05.2022).
• TOUMİ, Abdennour (2021), “Cumhurbaşkanı Kays Said Ne İstiyor?”, ORSAM, 30 Temmuz 2021. https://www.orsam.org.tr/tr/cumhurbaskani-kays-said-ne-istiyor/ (29.09.2021).
• TEKİN, Abdurrahman - TEMEL, Ömer (2019), “Political And Constitutional Developments in Tunisia And Egypt in the aftermath of the Arab Spring”, Law and Justice Review, Year 10, Issue 19, 2019, s. 193-234.
• The National (2022), Tunisia Constitution Committee Chief Delivers Draft to President, 21 June 2022, https://www.thenationalnews.com/mena/2022/06/21/tunisia-constitution-committee-chief-delivers-draft-to-president/ (13.07.2022).
• TRT Haber (2022a), Tunus'ta Gannuşi'nin de dahil 33 kişi hakkında "terör örgütü" üyeliğinden dava açıldı, 29 Haziran 2022, https://www.trthaber.com/haber/dunya/tunusta-gannusinin-de-dahil-33-kisi-hakkinda-teror-orgutu-uyeliginden-dava-acildi-691370.html (15.10.2022).
• TRT Haber (2022b), Tunus'ta Referanduma Sunulacak Anayasa Metni 30 Haziran'da Açıklanacak, 26 Mayıs 2022, https://www.trthaber.com/haber/dunya/tunusta-referanduma-sunulacak-anayasa-metni-30-haziranda-aciklanacak-683146.html (30.05.2022).
• VOLKMANN, Elizia (2022), “Why is Tunisia’s new proposed constitution so controversial?”, Aljazeera, 25 July 2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/7/25/why-is-tunisias-new-constitution-so-controversial-explainer (13.10.2022).
• YERKES, Sarah – ALMOHOUD, Maha (2022), “One Year Later, Tunisia’s President Has Reversed Nearly a Decade of Democratic Gains”, Carnegie Endowment for International Peace, 22 July 2022, https://carnegieendowment.org/2022/07/22/one-year-later-tunisia-s-president-has-reversed-nearly-decade-of-democratic-gains-pub-87555 (29.09.2022).