KENTSEL GÖSTERGEBİLİM KÜLTÜREL YANSIMALAR VE SANAT ÜRETİMLERİNDE KENTSEL GÖSTERGELERİ YENİDEN OKUMAK

Yıl 2022, Cilt: 16 Sayı: 29, 51 - 76, 29.01.2022

Özlem Vargün

https://doi.org/10.48069/akdenizsanat.930671

Cited By: 1

Öz

Kentsel göstergebilim kentlerdeki işaret, sembol ve bunların çağrışımları tarafından üretilen anlamların incelenmesidir. Kentsel göstergeler Kevin Lynch’ın kentsel imgeleri baz alınarak kavramsal bir çerçeveye oturtulmaya çalışılmıştır. Çözümleme yöntemi olarak Saussure’ün dilsel gösterge sınıflandırması ve Lynch’ın kentsel imge bileşenleri kullanılarak eserlerin yapısal göstergeleri incelenmiştir. 6 eser uzman görüşü alınarak seçilmiştir. Bunlar farklı kentlerden seçilmiş erken Rönesans, Modernizm, Postmodernizm ve çağdaş üretimlerdir. Bu çözümlemelerin amacı toplumdaki ideolojik yapıyı, toplumsal dönüşümü, değişen estetik değerleri, sanatçıların kente bakışını sanat eserleri üzerinden göstergebilimsel yöntem kullanarak yeniden okumaktır. Elde edilen bulgularda erken Rönesans döneminde ideal kent ideolojisinin laik, adaletli, ticari yönden gelişmiş zengin medeni ve uyumlu bir kent üzerinden aktarıldığı görülür. Modernizmde ise sanayi ve teknoloji yüceltilir ve estetik değerler değişir. Postmodern dönemde savaşlar ticari çıkarların kentlere olan baskısı sonucu kentlerde yabancılaşma, deformasyon ve tekinsiz ortamların oluştuğu yansıtılır. Çağdaş üretimlerde New York kent örneği üzerinden modern kent ideolojisinin doğadan vazgeçip rant ve kapitale teslim olduğu görülür. Chicago kent ideolojisi medeni, düzenli, sistematik bir imaj yansıtır. Sanatçı üretimleri ya imgeleri olduğu gibi yansıtır ya da bunların gerçekliğini ve kalıcılığını sorgular. Londra kenti ise gelenekçi yapısı, tarihsel geçmişi, modern binaları ve yeşil alanları ile modern ve medeni bir kent imajı vermektedir. Buna karşın kentin ortasına yerleştirilen kamikaze güvercin bu kent dahil bütün kentlerin güvenilirliğini sorgulamaktadır. Bu okumalar kentsel göstergebilime yeniden bakma ideolojik yapı ve anlamı kentler üzerinden çözümleme, kentlerde hangi nesne ve öznelerin daha çok anlam taşıyabileceği üzerine bir inceleme olması bakımından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Gösterge, İdeolojik Yapı, Toplumsal Dönüşüm, Çağdaş Sanat, Göstergebilim.

CULTURAL REFLECTIONS OF URBAN SEMIOLOGY AND REVIEWING URBAN SEMIOLOGY IN ART PRODUCTION

Öz

Urban semiotics is the study of the meanings produced by signs, symbols, and their associations in cities. Urban semiotics have been tried to be put into a conceptual framework based on Kevin Lynch’s urban images. Structural signs of the works were examined by using Saussure’s linguistic semiotic classification and Lynch’s urban image components as analysis method. 6 works were selected by taking expert opinion. These are early Renaissance, Modernism, Postmodernism and contemporary productions selected from different cities. The purpose of these analyses is to rethink the ideological structure of the society, social transformation, changing aesthetic values, the view of the artists towards the city through works of art, using the semiotic method. In the findings, it is seen that the ideal city ideology was conveyed through a secular, just, commercially developed, rich, civilized, and a harmonious city in the early Renaissance period. In modernism, on the other hand, industry and technology are exalted, and aesthetic values ​​change. In the postmodern period, it is reflected that alienation, deformation, and uncanny environments occur in cities as a result of the pressure of wars and commercial interests on cities. In contemporary productions, it is seen that the modern urban ideology gives up on nature, and surrenders to rent and capital, through the example of the New York city. Chicago urban ideology projects images of civilized, orderly, and systematic. Artists’ productions either reflect images as they are or question their reality and permanence. The city of London, on the other hand, gives the image of a modern and civilized city with its traditional structure, historical past, modern buildings, and green spaces. On the other hand, the kamikaze pigeon placed in the middle of the city questions the reliability of all cities, including this city. These readings are important in terms of looking at urban semiotics again, analysing the ideological structure and meaning through cities, and being an examination on which objects and subjects can have more meaning in cities.

Anahtar Kelimeler

Urban semiotics, Ideological Structure, Social Transformation, Contemporary Art, Semiotics.

Kaynakça

• Barthes, R. (1982). Göstergebilim ve Şehircilik. Mimarlık Dergisi, Sayı:11-12. Erişim Adresi: http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/453/9358.pdf, Erişim Tarihi: 05.05.2021.
• Berger, A. (2018). Medya Çözümleme Teknikleri. Çev. Nilüfer Pembecioğlu. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Boztunalı, Z. S. (2016). Resim Sanatında Kırmızı Rengin Serüveni. Sanat ve Tasarım Dergisi, Cilt:6, Sayı:1, 90-114. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/275071, Erişim Tarihi: 05.05.2021.
• Çalak, I. (2007). Göstergebilim Yöntemi ile Kent Okumaları. Çev: Kenan Şahin, Yapı Dergisi/Mimarlık Kuramı/Mimarlık Tarihi. Sayı:11-12. Erişim Adresi: www.yapidergisi.com, Erişim Tarihi: 22.12.2013.
• Choay, F. (1982). Şehircilik ve Göstergebilim. Mimarlık Dergisi. Sayı:11-12. Erişim Adresi: http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/453/6567.pdf, Erişim Tarihi: 05.05.2021.
• Connerton, P. (1989). How Societies Remember. Cambridge: Cambridge University Press.
• Demytrie, D. A. (2000) A Semiological Analysis of Urban Space in Transitional Cultures, A Case Study of Tashkent’s City Centre. University of Manitoba, Faculty of Graduate Studies (Electronic Theses and Dissertations) Erişim Adresi: https://mspace.lib.umanitoba.ca/xmlui/handle/1993/2415 Erişim Tarihi: 05.05.2021.
• Freeland, C. (2008). Sanat Kuramı. Çev: Fisun Demir, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Gijs. de V. (2009). Kalpleri ve Zihinleri Kazanmak: Kültürel Diplomasi ve Avrupa Birliği-Türkiye İlişkileri. Çev. Serhan Ada, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Gottdiener M. (1986). Culture, Ideology, and the Sign of the City, in The City and the Sign Ed. M. Gottdiener, A. Lagopoulos, New York: Columbia University Press.
• Gökçek, Ö. (2011). İmge ile Siyasetin Durağı Ambrogio Lorenzetti. Erişim Adresi: t.ly/iMPZ, Erişim Tarihi: 05.05.2021.
• Groh, J. M. (2016). Mekân Yaratmak, Beyin Neyin Nerede Olduğunu Nasıl Biliyor? Çev. Gürol Koca. İstanbul: Metis Yayıncılık
• Günay, D. (2012). Görsel Göstergebilim, İmgenin Anlamlandırılması. Ed. Doğan.Günay, Alev Parsa, Görsel Göstergebilim, İmgenin Anlamlandırılması. İstanbul: Es Yayın.
• Hartley, M. (1944). Lyonel Feininger. New York: The Museum Of Modern Art. Erişim Adresi: t.ly/bR8U, Erişim Tarihi: 05.05.2021.
• Hasol, D. (2007). Yüksek Yapı Tutkusu. Mimarist-24. Erişim Adresi: t.ly/fiHW, Erişim Tarihi: 05.05.2021.
• İmançer, D. ve Özer, Z. (1999). Göstergebilimsel Çözümleme. SineMasal Dergisi, Erişim Adresi: https://www.sinemasal.org/, Erişim Tarihi: 05.05.2021.
• Karaman, E. (2017). Roland Barthes ve Charles Sanders Peirce’ın Göstergebilimsel Yaklaşımlarının Karşılaştırılması. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi. Sayı: 34, s. 25-36.
• Leppert, R. (2009). Sanatta Anlamın Görüntüsü. Çev: İsmail Türkmen, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Lynch, K. (2010). Kent İmgesi. Çev: İrem Başaran, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Mirzoeff, N. (2009). An Introduction to Visual Culture. London and New York: Routledge.
• Mumford, L. (2007). Tarih Boyunca Kent. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ocakçı, M. (2018). Sözlük’ten: Kent İmgesi (İmajı). Erişim Adresi: t.ly/mCOE, Erişim Tarihi: 31.01.2018.
• Oktay, D. (2007). Dosya: Kentsel Yaşam Kalitesi: Sürdürülebilirlik, Yaşanılabilirlik ve Kentsel Yaşam Kalitesi. Mimarlık Dergisi, Sayı: 335, Mayıs-Haziran, Erişim Adresi: t.ly/JzAn, Erişim Tarihi: 05.05.2021.
• Parsa, S. (1994). Televizyon Estetiği. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Pirenn H. (2019). Orta çağ Kentleri. Çev. Karadeniz, Şadan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Rifat, M. (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Rifat, M. (2013). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları 1. Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler. İstanbul: YKY Yayınları.
• Rifat, M. (2013). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları 2. Temel Metinler. İstanbul: YKY Yayınları.
• Robins, K. (2002). Into the Image: Culture and Politics in the Field of Vision. London: Routledge.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2016). Kentsel Tasarım Rehberleri. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. Kentsel Tasarım Uygulama ve Araştırma Merkezi. Erişim Adresi: t.ly/bIgj, Erişim Tarihi: 05.05.2021.
• Tekinalp, Ş., Uzun, R. (2013). İletişim Çalışmaları ve Kuramları. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Tekkanat, S. S. ve Türkmen, S. N. (2018). Tarih Boyunca Kent Formlarının Biçimlenişi Üzerine Bir İnceleme. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi Dergisi. Cilt: 10 Sayı: 4, s. 107-124.
• Tığlı, T. İ. (2012). Film Afişleri̇ Tasarımında Göstergeler: Prof. Yurdaer Altıntaş’ın Film Afişleri Çözümleme Örneği. T.C. İstanbul Kültür Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi̇.
• Tunalı, İ. (2009). Tasarım Felsefesi Tasarım Modelleri ve Endüstri Tasarımı. İstanbul: Yem Yayınları.
• Ünal, M. F. (2016). Göstergebilimin Serüveni. Mütefekkir Aksaray Üniversitesi İslamı Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:3, Sayı:6. Erişim Adresi: T.Ly/1tp5, Erişim Tarihi: 05.05.2021.
• Vargün, Ö. (2012). Kent Kültürünün Plastik Sanatlara Etkisi. Plastik Sanatlar Yüksek Lisans Programı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Vergo, P. (2020). Lyonel Feininger. Museothyssen. Erişim Adresi: t.ly/3HI4, Erişim Tarihi: 25.07.2021. Vitruvius (2005). Mimarlık Üzerine On Kitap. Çev: Suna Güven, İstanbul: Yem Yayınevi.
• Yıldırım, T. (2013). Klinik Reklamcılık. İstanbul: YTÜ Basın-Yayın Merkezi.
• Yılmaz, M. (2013). Modernden Postmoderne Sanat. Ankara: Ütopya Yayınevi.