Alman Medeni Hukukunda hastalık ya da engelliliği sebebiyle işlerini yasal olarak tamamen ya da kısmen yönetemeyen yetişkinleri koruyan temel kurum “yasal danışmanlık (die rechtliche Betreuung)”, kurumudur. Kurum, yetişkinlerin korunmasında paternalizme son vermek ve kendi kaderini tayin hakkını güçlendirmek amacıyla 1992 yılında ihdas edilmiştir. Zaman içinde pek çok kez değişiklik yapılan kurum son olarak 2023 yılının başında yürürlüğe giren Reform Kanunu ile kapsamlı bir şekilde modernize edilmiştir. Reform, BM Engelli Hakları Sözleşmesi m. 12 çerçevesinde, yetişkinlerin korunmasında “kendi kaderini tayin hakkını” en üst düzeyde gerçekleştirmeyi amaçlamıştır. Bu çerçevede aşırı korumadan kaçınmak için yasal danışmanlıkta “gereklilik ilkesi” güçlendirilmiş, etkilenenlerin süreçlere katılımını sağlayacak tedbirler alınmıştır. Danışmanlık faaliyetinin referans noktası olarak danışanın üstün çıkarları değil onun istekleri esas alınmıştır. “İkame karar alma” yerine “desteklenen karar alma” yöntemine öncelik verilerek yasal danışmanların temsil yetkisi fiilen sınırlandırılmıştır. Türk Medeni Hukukunda ise yetişkinlerin korunmasında temel kurum halen vesayet kurumudur. Kısıtlanarak vesayet altına alınan yetişkin fiil ehliyetini kaybetmektedir. Kısıtlanan yetişkin fiil ehliyeti açısından küçüklerle aynı statüde yer almasının yanı sıra vesayet sürecinde de küçüklerle aynı muameleye tabi tutulmaktadır. Halbuki Türkiye de BM Engelli Hakları Sözleşmesine uzun süredir taraftır. Buna karşılık yetişkinlerin korunmasında vesayetin beraberinde getirdiği orantısız tedbirler sözleşme ile bağdaşmamaktadır. Özellikle kısıtlanan kişinin fiil ehliyetini kaybetmesi sebebiyle yetişkinlerin korunmasında öne çıkan kendi kaderini tayin hakkını gerçekleştirmekten son derece uzaktır. Nitekim Alman ve İsviçre Medeni Kanunlarında kısıtlama uygulaması çoktan kaldırılmıştır. Türk hukukunda da benzer yönde kanun değişikliği ihtiyacı giderek daha çok dile getirilmektedir. Bu ihtiyaca binaen makalede Alman Medeni Kanunu’nda öngörülen “yasal danışmanlık” kurumunun geçirdiği yasal süreç, özellikle 2023 yılında yürürlüğe Reform Kanunu çerçevesinde ayrıntılı olarak ele alınmış ve Türk Hukuku için önerilerde bulunulmuştur.
Yasal Danışmanlık Kurumu Vesayet Kendi Kaderini Tayin Hakkı Gereklilik İlkesi Desteklenen Karar İlkesi
In German Civil Law, the main institution protecting adults who are legally unable to fully or partially manage their affairs due to illness or disability is “the legal custodianship (die rechtliche Betreuung)”. The institution was established to end paternalism in the protection of adults and to strengthen the right to self-determination in 1992. The institution has been extensively modernized with the Reform Law that came into force at the beginning of 2023. In terms of protecting adults, the reform primarily aimed to realize “the right to self-determination” at the highest level. In this context, to avoid excessive protection the “principle of necessity” in legal custodianship has been strengthened. The reference point of custodianship is no longer welfare of the person under custodianship but his or her wishes. By giving priority to “supported decision-making” method instead of “substituted decision-making”, the authority of legal custodian to represent has been de facto limited. In Turkish Civil Law, the main institution for the protection of adults is still the guardianship. Adults who are restricted and put under guardianship lose their legal capacity. However, Turkey has also been a party to the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities for a long time. On the other hand, the disproportionate measures brought about by guardianship in the protection of adults are incompatible with the Convention and far from realizing the right to self-determination. For these reasons, the restriction practice for adults has long been abolished in the German and Swiss Civil Codes. The need for similar changes in Turkish law is increasingly being expressed. Based on this need, the article examines in detail “the legal custodianship” institution in the German Civil Code, and offers suggestions for Turkish Law.
Legal Custodianship Institution Guardianship Right to Self-Determination Principle of Necessity Principle of Supported Decision
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Aile Hukuku, Özel Hukuk ve Medeni Yükümlülükler (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Gönderilme Tarihi | 20 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 29 Ekim 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Aralık 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 15 Sayı: 2 |
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.