Öğrenme Ortamlarında Bağlılık: Türkiye Adresli Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 159 - 177, 30.09.2021

Seyfullah Gökoğlu

Öz

Bu araştırmada Türkiye adresli lisansüstü tezler incelenerek bağlılık kavramı ile ilgili yürütülen araştırmaların yıllara, anabilim dallarına, örneklem gruplarına, araştırma yöntemlerine, veri toplama araçlarına, veri analiz yöntemlerine ve incelenen bağlılık türlerine göre dağılımları ortaya konulmuştur. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi’ndeki eğitim ve öğretim konu başlığı altında yayınlanmış tezler doküman analizi yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Analizler çeşitli ölçütler kullanılarak ulaşılan 95 tez üzerinde gerçekleştirilmiştir. Analizler sonucunda Türkiye’de bağlılık kavramının lisansüstü düzeyde 2006 yılından itibaren çalışılmaya başlandığı görülmüştür. Bağlılık kavramına yönelik olarak en fazla yüksek lisans düzeyinde araştırma gerçekleştirilmiştir. Örneklem grubu olarak öğretmenler üzerinde öğrenme ortamlarının diğer paydaşlarına göre daha fazla araştırma yürütülmüştür. Araştırma deseni olarak nicel desenler daha fazla tercih edilmiştir. Bağlılık ile ilgili veriler daha çok Likert tipindeki tutum, algı, kişilik veya yetenek testleri ile toplanmıştır. Toplanan veriler en fazla kestirimsel analizler kullanılarak analiz edilmiştir. Tezlerde yaygın olarak araştırılan bağlılık bileşenleri bilişsel bağlılık, davranışsal bağlılık ve duyuşsal bağlılıktır. Gerçekleştirilen inceleme ile Türkiye’deki araştırmacılara bağlılık kavramına yönelik bütüncül bir bakış açısı sunulmuş ve uluslararası düzeyde yürütülen araştırmaların ulusal düzeyde nasıl karşılık bulduğu betimlenmiştir. Araştırma sonuçları doğrultusunda ileride bağlılık kavramı ile ilgili yürütülecek araştırmalara yönelik çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öğrenme ortamlarında bağlılık, Öğrenci bağlılığı, İşe bağlılık, Doküman analizi

Kaynakça

• Akın, A., Sarıçam, H., Demirci, İ., Akın, U., Yıldız, A., Yalnız, F. ve Usta, İ. (2013). Okul bağlılığı ölçeğinin Türkçe formu. XII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi içinde sunulan sözlü bildiri. İstanbul.
• Appleton, J. J., Christenson, S. L., & Furlong, M. J. (2008). Student engagement with school: Critical conceptual and methodological issues of the construct. Psychology in the Schools, 45, 369–386. https://doi.org/10.1002/pits.20303
• Appleton, J. J., Christenson, S. L., Kim, D., Reschly, A. L. (2006). Measuring cognitive and psychological engagement: Validation of the student engagement instrument. Journal of School Psychology, 44(5), 427–445. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2006.04.002
• Arastaman, G. (2006). Ankara ili lise birinci sınıf öğrencilerinin okula bağlılık durumlarına ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi.
• Atilla Bal, E. (2009). Self-efficacy, contextual factors and well-being: The impact of work engagement (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi.
• Bedenlier, S., Bond, M., Buntins, K., Zawacki-Richter, O., & Kerres, M. (2020). Facilitating student engagement through educational technology in higher education: A systematic review in the field of arts and humanities. Australasian Journal of Educational Technology, 36(4), 126–150. https://doi.org/10.14742/ajet.5477
• Bignham, G. E., & Okagaki, L. (2012). Ethnicity and student engagement. In S. L. Christenson, A. L. Reschly, & C. Wylie (Eds.), Handbook of research on student engagement (pp. 65–96). New York: Springer.
• Bond, M. (2020). Facilitating student engagement through the flipped learning approach in K-12: A systematic review. Computers & Education, 151. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2020.103819
• Csikszentmihalyi, M. (1990). Flow: The psychology of optimal experience. New York: HarperPerennial.
• Çapri, B., Gündüz, A., & Akbay, S. E., (2014). Utrecht work engagement scale-student forms’ (UWES-SF) adaptation to Turkish, validity and reliability studies, and the mediator role of work engagement between academic procrastination and academic responsibility. Educational Sciences: Theory & Practice, 17(2), 411–435.
• Çengel, M., Totan, Ç. ve Çöğmen, S. (2017). Okula bağlılık ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 1820–1837.
• Dadandı, İ. (2017). Genel yetenek, akademik benlik kavramı, akademik öz-yeterlik, benlik saygısı, öğrenci bağlılığı ve akademik başarı arasındaki ilişkiler (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Eren, A. (2013). Prospective teachers’ perceptions of instrumentality, boredom coping strategies, and four aspects of engagement. Teaching Education, 24(3), 302–326.
• Ergün, E. ve Usluel, Y. K. (2015). Çevrimiçi öğrenme ortamlarında öğrenci bağlılık ölçeğinin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 5(1), 18–33. https://doi.org/10.17943/etku.64661
• Eryılmaz, A. ve Doğan, T. (2012). İş yaşamında öznel iyi oluş: Utrecht işe bağlılık ölçeğinin psikometrik niteliklerinin incelenmesi. Klinik Psikiyatri, 15, 49–55.
• Finn, J. D. (1993). School engagement and students at risk. Washington, DC: National Center for Education Statistics.
• Finn, J. D., & Zimmer, K. S. (2012). Student engagement: What is it? Why does it matter? In S. L. Christenson, A. L. Reschly, & C. Wylie (Eds.), Handbook of research on student engagement (pp. 97–133). New York: Springer.
• Fredricks, J. A., Blumenfeld, P. C., & Paris, A. H. (2004). School engagement: Potential of the concept, state of the evidence. Review of Educational Research, 74(1), 59–109. https://doi.org/10.3102/00346543074001059
• Fredricks, J. A., Blumenfeld, P. C., Friedel, J., & Paris, A. H. (2005) School engagement. In K. A. Moore, & L. H. Lippman (Eds.), What do children need to flourish? (pp. 305–321). Boston: Springer.
• Gibbs, R., & Poskitt, J. (2010). Student engagement in the middle years of schooling (Years 7-10): A literature review. Report to the Ministry of Education New Zealand. https://www.educationcounts.govt.nz/publications adresinden 02.02.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Göktaş, Y., Küçük, S., Aydemir, M., Telli, E., Arpacık, Ö., Yıldırım, G. ve Reisoğlu, İ. (2012). Türkiye’de eğitim teknolojileri araştırmalarındaki eğilimler: 2000-2009 dönemi makalelerinin içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 12(1),177–199.
• Gündüz, B., Çapri, B. ve Gökçakan, A. (2013). Mesleki tükenmişlik, işle Bütünleşme ve iş doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Journal of Educational Sciences Research, 3(1), 29–49.
• Günüç, S. (2013). Teknolojinin öğrenci bağlılığındaki rolü ve derste teknoloji kullanımı ile öğrenci bağlılığı arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi.
• Günüç, S., & Kuzu, A. (2015). Student engagement scale: development, reliability and validity. Assessment and Evaluation in Higher Education, 40(4), 587–610. https://doi.org/10.1080/02602938.2014.938019
• Hallberg, U. E., & Schaufeli, W. B. (2006). “Same same” but different? Can work engagement be discriminated from job involvement and organizational commitment? European Psychologist, 11(2), 119–127. https://doi.org/10.1027/1016-9040.11.2.119
• Harbour, K. E., Evanovich, L. L., Sweigart, C. A., & Hughes, L. E. (2015) A brief review of effective teaching practices that maximize student engagement. Preventing School Failure: Alternative Education for Children and Youth, 59(1), 5–13, https://doi.org/10.1080/1045988X.2014.919136
• Henrie, C. R., Halverson, L. R., & Graham, C. R. (2015). Measuring student engagement in technology-mediated learning: A review. Computers & Education, 90, 36–53. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2015.09.005
• Hıdıroğlu, F. M. (2014). The role of perceived classroom goal structures, self-efficacy, and the student engagement in seventh grade students’ science achievement (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Hu, M., & Li, H. (2017). Student engagement in online learning: A review. Paper presented at the 2017 International Symposium on Educational Technology, Hong Kong. https://www.computer.org/csdl/proceedings/iset/2017/12OmNzX6ceq adresinden 11.01.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Kahn, W. A. (1990). Psychological conditions of personal engagement and disengagement at work. Academy of Management Journal, 33(4), 692–724. https://doi.org/10.5465/256287
• Kavgacı, H. (2014). İlköğretim kurumu öğretmenlerinin işle bütünleşme düzeylerinin bireysel ve örgütsel değişkenlerle ilişkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi.
• Kıral, E. (2018). İşe bağlılık ölçeğinin Türkiye örnekleminde psikometrik özellikleri: Öğretmenlerde bir uygulama. II. International Education Research and Teacher Education Congress içinde sunulan sözlü bildiri. Aydın.
• King, W. R., & He, J. (2005). Understanding the role and methods of meta-analysis in IS research. Communications of the Association for Information Systems, 16, 665–686. https://doi.org/10.17705/1CAIS.01632
• Köse, A. (2015). İşe angaje olma ile örgütsel destek algısı ve örgüt iklimi arasındaki ilişki (Kahramanmaraş ili örneği) (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Kutsal, D. (2009). Lise öğrencilerinin tükenmişliklerinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Ladd, G. W., & Dinella, L. M. (2009). Continuity and change in early school engagement: Predictive of children’s achievement trajectories from first to eighth grade? Journal of Educational Psychology, 101(1), 190–206. https://doi.org/10.1037/a0013153
• Lester, D. (2013). A review of the student engagement literature. Focus on Colleges, Universities, and Schools, 7(1), 1–8. Macey, W., & Schneider, B. (2008). The meaning of employee engagement. Industrial and Organizational Psychology, 1(1), 3–30. https://doi.org/10.1111/j.1754-9434.2007.0002.x
• Özkalp, E., & Meydan, B. (2015). Schaufeli ve Bakker tarafından geliştirilmiş olan işe angaje olma ölçeğinin Türkçe’de güvenilirlik ve geçerliliğinin analizi. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 17(3), 4–19.
• Reeve, J., & Tseng, C. M. (2011). Agency as a fourth aspect of students’ engagement during learning activities. Contemporary Educational Psychology, 36(4), 257–267. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2011.05.002
• Schaufeli, W. B. (2013). What is engagement? In C. Truss, K. Alfes, R. Delbridge, A. Shantz, & E. Soane (Eds.), Employee engagement in theory and practice (pp. 29–49), Routledge: London.
• Schaufeli, W. B., Salanova, M., González-romá, V., & Bakker, A. B. (2002). The measurement of engagement and burnout: A two sample confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3, 71–92. https://doi.org/10.1023/A:1015630930326
• Schindler, L. A., Burkholder, G. J., Morad, O. A., & Marsh, C. (2017). Computer-based technology and student engagement: a critical review of the literature. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 14(25), 1–28. https://doi.org/10.1186/s41239-017-0063-0
• Sever, M. (2014). Adapting classroom engagement inventory into Turkish culture. Ted Eğitim ve Bilim, 39(176), 171–182. https://doi.org/10.15390/eb.2014.3627
• Shu, L., & Liu, M. (2019). Student engagement in game-based learning: A literature review from 2008 to 2018. Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, 28(2), 193–215.
• Skinner, E. A., & Belmont, M. J. (1993). Motivation in the classroom: Reciprocal effects of teacher behavior and student engagement across the school year. Journal of educational psychology, 85(4), 571–581.
• Sun, J. C. Y., & Rueda, R. (2012). Situational interest, computer self‐efficacy and self‐regulation: Their impact on student engagement in distance education. British Journal of Educational Technology, 43(2), 191–204. https://doi.org/10.1111/j.1467-8535.2010.01157.x
• Trowler, V. (2010). Student engagement literature review. York: The Higher Education Academy. https://www.advance-he.ac.uk/ adresinden 01.02.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Turgut, T. (2011). İş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatışması ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 25, 155–179.
• Türk Dil Kurumu. (2021). Türk Dil Kurumu Genel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr adresinden 01.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Usluel, Y. K., Avcı, Ü., Kurtoğlu, M. ve Uslu, N. (2013). Yeniliklerin benimsenmesi sürecinde rol oynayan değişkenlerin betimsel tarama yöntemiyle incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 53–71. https://doi.org/10.9779/PUJE429
• Wang, M.-T., & Holcombe, R. (2010). Adolescents’ perceptions of school environment, engagement, and academic achievement in middle school. American Educational Research Journal, 47(3), 633–662. https://doi.org/10.3102/0002831209361209
• Wang, Z, Bergin, C., & Bergin, D. A. (2014). Measuring engagement in fourth to twelfth grade classrooms: The classroom engagement inventory. School Psychology Quarterly, 29(4), 517–535. https://doi.org/10.1037/spq0000050
• Wolters, C. A., & Taylor, D. J. (2012). A self-requlated learning perspective on student engagement. In S. L. Christenson, A. L. Reschly, & C. Wylie (Eds.), Handbook of research on student engagement (pp. 635–653). New York: Springer.
• Zhoc, K. C. H., Webster, B. J., King, R. B., Li, J. C. H., & Chung, T. S. H. (2019). Higher education student engagement scale (HESES): Development and psychometric evidence. Research in Higher Education, 60, 219–244. https://doi.org/10.1007/s11162-018-9510-6